Trình bày tờ trình về Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Phạm Thị Hải Chuyền nêu rõ, sau 10 năm thực hiện Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em có nhiều đổi mới và đạt được nhiều thành tựu. Tuy nhiên, bối cảnh kinh tế - xã hội của đất nước đã có nhiều thay đổi, xuất hiện vấn đề mới tác động đến trẻ em và việc thực hiện các quyền trẻ em. Việc thực hiện Luật năm 2004 đã bộc lộ những hạn chế, bất cập, không đáp ứng yêu cầu của các vấn đề mới phát sinh cần sự điều chỉnh của pháp luật. Quy định trẻ em là công dân Việt Nam dưới 16 của Luật năm 2004 chưa tương thích với Công ước của Liên Hợp Quốc về quyền trẻ em. Hiến pháp năm 2013 ghi nhận quyền con người, quyền công dân, trong khi Luật năm 2004 chỉ quy định trẻ em là công dân Việt Nam dưới mười sáu tuổi, do đó, không có cơ sở pháp lý để bảo đảm các quyền trẻ em đồng thời là quyền con người đối với trẻ em là người nước ngoài cư trú tại Việt Nam, trẻ em không quốc tịch cư trú tại Việt Nam.
Liên quan đến quyền cơ bản của trẻ em, Luật năm 2004 quy định 10 nhóm quyền cơ bản của trẻ em, các quyền còn lại hoặc chưa được quy định hoặc quy định rải rác tại các luật khác, chưa thể hiện được tinh thần Luật trẻ em cần “tuyên ngôn” đầy đủ các quyền trẻ em theo Công ước của Liên Hợp Quốc về quyền trẻ em. Trong khi đó, Điều 37 Hiến pháp năm 2013 quy định trẻ em có quyền tham gia vào các vấn đề về trẻ em, đây là nội dung mới, điều này Luật năm 2004 chưa quy định.
Đặc biệt, các biện pháp giám sát, báo cáo việc thực hiện quyền trẻ em chưa được quy định cụ thể trong Luật năm 2004, do vậy một số nội dung, chỉ tiêu về quyền trẻ em chưa được thực hiện đầy đủ; chưa quy định chính thức cơ quan, tổ chức thực hiện chức năng đại diện cho tiếng nói, nguyện vọng của trẻ em và theo dõi, đôn đốc việc thực hiện quyền trẻ em.
Nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật năm 2004, bảo đảm tương thích hơn với Công ước của Liên Hợp Quốc về quyền trẻ em và triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013, việc ban hành Luật mới thay thế Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004 là cần thiết, Bộ trưởng Phạm Thị Hải Chuyền nhấn mạnh.
Ảnh: Duy Thông
Thiếu cơ chế giám sát việc thực hiện quyền trẻ em
Báo cáo thẩm tra dự án Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em (sửa đổi) do Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục, TN, TN và NĐ Đào Trọng Thi trình bày cho thấy, Ủy ban nhất trí với sự cần thiết và quan điểm sửa đổi Luật như trong Tờ trình của Chính phủ và nhận thấy việc sửa đổi Luật lần này nhằm thể chế hóa chủ trương, nghị quyết của Đảng, cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp 2013 về việc thực hiện các quyền của trẻ em; tuân thủ các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết hoặc tham gia, đặc biệt là Công ước quốc tế về quyền trẻ em; khắc phục những hạn chế của Luật hiện hành nhằm đáp ứng kịp thời yêu cầu của thực tiễn. Ủy ban thẩm tra nhấn mạnh, trẻ em là một chủ thể có đầy đủ các quyền con người, quyền công dân. Nhà nước có trách nhiệm áp dụng các biện pháp bảo đảm thực hiện quyền trẻ em. Cùng với đó, cần đổi mới việc xây dựng pháp luật về trẻ em theo hướng chuyển từ cách tiếp cận theo nhu cầu sang phương pháp tiếp cận mới dựa trên quyền trẻ em, tập trung thiết lập khung pháp lý toàn diện về quyền trẻ em.
Về độ tuổi trẻ em, đa số ý kiến nhất trí về việc nâng độ tuổi trẻ em lên thành dưới 18 tuổi theo lập luận nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Việc điều chỉnh này là cần thiết, vừa bảo đảm tuân thủ Công ước quốc tế về quyền trẻ em, vừa thống nhất với các quy định của pháp luật Việt Nam về tuổi trưởng thành đầy đủ (tức là tuổi thành niên), đồng thời phù hợp với độ tuổi hoàn thành giáo dục phổ thông, là bậc học giúp trẻ em hoàn thiện nhân cách, phát triển cả về thể chất và tinh thần để sẵn sàng tham gia vào đời sống xã hội.
Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục, TN, TN và NĐ Đào Trọng Thi Ảnh: Quang Khánh
Về chức năng giám sát việc thực hiện quyền trẻ em nhìn từ góc độ trẻ em và cơ quan đại diện trẻ em, Ủy ban nhận thấy, hoạt động giám sát việc thực hiện quyền trẻ em ở Việt Nam hiện nay còn dàn trải, kém hiệu quả, chưa đáp ứng các chuẩn mực quốc tế về bảo vệ quyền trẻ em, đặc biệt là còn thiếu cơ chế giám sát việc thực hiện quyền trẻ em nhìn từ góc độ trẻ em. Để bảo đảm quyền trẻ em, đa số ý kiến đề nghị quy định Trung ương Đoàn TNCSHCM là cơ quan đại diện trẻ em, đại diện cho tiếng nói, nguyện vọng của trẻ em Việt Nam, có nhiệm vụ tập hợp, phản ánh đến các cơ quan hữu quan và giám sát việc giải quyết các kiến nghị của trẻ em cũng như các vụ việc vi phạm quyền trẻ em, đồng thời đề nghị giao cho cơ quan này chức năng giám sát việc thực hiện quyền trẻ em nhìn từ góc độ trẻ em.
Dự thảo Luật gồm 7 chương với 106 điều quy định các quyền, bổn phận của trẻ em; nguyên tắc, biện pháp bảo đảm thực hiện các quyền trẻ em và trách nhiệm của Nhà nước, gia đình và xã hội trong việc thực hiện các quyền trẻ em.
Đại biểu nhân dân
