Hiến pháp năm 2013 quy định, MTTQ là cơ sở chính trị của chính quyền Nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội… Tuy nhiên, khi cụ thể hóa Hiến pháp, dự thảo Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (sửa đổi) đã đưa ra khá nhiều quy định mới không giống với Hiến pháp. Tại Phiên họp thứá Ba mươi ba, các Ủy viên UBTVQH nêu rõ: phải xác định đúng vai trò của MTTQ không được lẫn lộn vai trò, vị trí, chức năng và nhiệm vụ của MTTQ với các cơ quan khác trong hệ thống chính trị.
Tôi thống nhất với Báo cáo một số vấn đề lớn về dự án Luật MTTQ (sửa đổi) do Ủy ban Pháp luật chuẩn bị. Về Điều 1, tôi đề nghị chỉnh lại, bỏ nơi thể hiện ý chí – quy định MTTQ là nơi thể hiện ý chí thì không rõ, có một cụm từ rất quan trọng nhưng không thể hiện ở đây mà Hiến pháp đã quy định rồi, tức là phải khẳng định vai trò của MTTQ ngay trong Điều 1 là phải tăng cường sự đồng thuận xã hội. Tôi đề nghị bổ sung cụm từ thực hiện dân chủ, phải tăng cường sự đồng thuận xã hội thì mới xây dựng được khối đại đoàn kết toàn dân.
Về Ban Công tác Mặt trận, theo tôi, nên có vì mấy chục năm nay đã có rồi và thực sự vai trò của Ban Công tác Mặt trận ở cơ sở là rất rõ, sát dân, gần dân. Tôi đề nghị thể hiện cách nào thì thể hiện nhưng cần có Ban Công tác Mặt trận.
Về phản biện trong quá trình xây dựng pháp luật của MTTQ, theo tôi là rất tốt. Nhưng quy trình như thế nào để tránh phát sinh thêm thủ tục hành chính trong quá trình xây dựng pháp luật thì phải tính thêm. Tức là, ý kiến của MTTQ đưa ra, rồi lại phải báo cáo giải trình bằng văn bản gửi đến MTTQ, tôi thấy phải quy định cho chặt chẽ để không chồng chéo và không phát sinh thủ tục hành chính. QH ban hành luật, trong quá trình xây dựng pháp luật có quy trình hết rồi. Có Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật rồi, có những luật toàn dân phải tham gia ý kiến, các cơ quan trong hệ thống chính trị tham gia ý kiến, bây giờ thể hiện vai trò của MTTQ phản biện như thế nào? Cần tránh thủ tục MTTQ có ý kiến phản biện đó thì cơ quan soạn thảo ngoài việc có báo cáo giải trình với UBTVQH hoặc giải trình trước QH lại phải có báo cáo giải trình với MTTQ nếu không tiếp thu ý kiến của MTTQ. Tôi đề nghị, xem lại vấn đề này cho rõ ràng.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Phan Xuân Dũng: MTTQ có quyền đề nghị bãi nhiệm ĐBQH, đại biểu HĐND, kiến nghị bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do QH, HĐND bầu hoặc phê chuẩn hay không?
MTTQ ViệtNamlà một liên minh tập hợp của rất nhiều tổ chức, từ phụ nữ, Liên hiệp các Hội khoa học, công nghệ, văn học nghệ thuật... Vậy Luật MTTQ là luật chung cho tất cả các đơn vị thành viên hay là luật riêng cho Trung ương MTTQ ViệtNam? Nếu là luật chung thì khi có luật này có áp dụng được ngay cho các tổ chức, hội thành viên của MTTQ hay không? Hay là sau này trên cơ sở luật này gọi là luật khung thì các thành viên ấy, rất lớn, những hội lớn như Liên hiệp Hội khoa học kỹ thuật Việt Nam, Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, kể cả tổ chức Đảng cũng là một thành viên của MTTQ Việt Nam thì như thế nào? Mối quan hệ này thế nào? Tôi rất băn khoăn, không biết sau này, đây là luật chung, luật khung, hay đã là luật mà trên cơ sở này, dưới này chỉ có một vài văn bản hướng dẫn nữa là các đơn vị thành viên của MTTQ có thể áp dụng được ngay?
Một vấn đề khác là, dự thảo Luật này quy định về MTTQ. Vậy thì, có nên đưa ra những quy định cho QH, HĐND như ở Điều 31 hay không? Điều 31 quy định: định kỳ tại Kỳ họp, QH, HĐND nghe Ủy ban MTTQ Việt Nam cùng cấp thông báo kết quả giám sát; yêu cầu các cơ quan, tổ chức và cá nhân có trách nhiệm xem xét kiến nghị và đôn đốc việc giải quyết kiến nghị giám sát của MTTQ Việt Nam. Theo tôi, những quy định cho QH kiểu như thế này phải nằm trong Luật Tổ chức QH. Ở đây, quy định MTTQ hàng năm có báo cáo QH là được chứ tên điều luật để là: Trách nhiệm của QH, HĐND… là không ổn. Tôi đề nghị, nên dùng tên điều luật khác để đỡ lẫn lộn giữa luật này và luật khác và cũng để thấy rõ vai trò, vị trí mạch lạc của các tổ chức trong hệ thống chính trị của nước ta. Những điều mới thêm vào dự thảo Luật MTTQ (sửa đổi) như Điều 31, Điều 32 và rất nhiều điều khác như hình thức phản biện xã hội tại Điều 35, Điều 36... tôi nghĩ phải rất căn cơ về tên điều. Ví dụ, Điều 32: đề nghị bãi nhiệm ĐBQH, đại biểu HĐND, kiến nghị bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do QH, HĐND bầu hoặc phê chuẩn. Có thể Luật MTTQ ViệtNamcó những đặc thù so với các luật khác nhưng tên của điều luật cũng không nên để như vậy. Tôi đề nghị rà soát lại, nghiên cứu, cân nhắc hết sức căn cơ vì dự thảo Luật này chỉ đưa ra UBTVQH cho ý kiến một lần nữa thôi.
Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai: Giám sát của MTTQ có tính đặc thù gì so với giám sát của QH, HĐND? - phải làm rõ trong luật mới thực hiện được
Một số quy định cụ thể của dự thảo Luật, tôi đề nghị quan tâm thêm. Điều 26, tôi đồng tình với ý kiến của Ủy ban Pháp luật. Một số ý anh Phan Trung Lý đề nghị phải cụ thể thêm, phải rõ hơn. Tôi cho đây là trách nhiệm thuộc về Ủy ban Pháp luật vì dự thảo Luật này đã tới giai đoạn tiếp thu, giải trình. Ủy ban Pháp luật phải làm rõ vấn đề này. Ví dụ, chính anh Phan Trung Lý đặt câu hỏi: giám sát của MTTQ thì có tính đặc thù khác với giám sát của QH, HĐND ở chỗ nào? - chỗ này chưa trả lời được. Ở đây, tôi thấy, chúng ta có nói mang tính nhân dân, hỗ trợ, bổ sung cho công tác giám sát, kiểm tra, thanh tra của Nhà nước – tôi đề nghị, phải làm rõ thêm tính chất hỗ trợ, bổ sung là như thế nào? Các cơ quan thực hiện công tác giám sát, kiểm tra, thanh tra của Nhà nước tiếp nhận các ý kiến này như thế nào phải được quy định cụ thể trong luật và có trách nhiệm giải trình hay không? Chỗ này là chỗ có thể mang tính đặc thù, hỗ trợ, bổ sung cho công tác giám sát, kiểm tra, thanh tra. Tôi đề nghị phải có những điều luật để kết nối được việc hỗ trợ, bổ sung này diễn ra như thế nào. Nếu chúng ta nói chung thì nghe rất hay, nhưng tính chất hỗ trợ, bổ sung được quy định trong luật này là gì, kết nối giữa quan hệ hỗ trợ, bổ sung này ra sao thì tôi thấy chưa rõ.
Điểm c, khoản 2, Điều 26, hoạt động giám sát phải thực hiện theo nguyên tắc có sự thống nhất với cơ quan Nhà nước cấp trên. Chỗ này tôi cảm thấy không ổn. Giám sát của MTTQ thì MTTQ quyết định, sao MTTQ giám sát lại phải có sự thống nhất với cơ quan Nhà nước cấp trên? Tôi đề nghị, MTTQ độc lập để quyết định việc này, nhưng có thông báo cho cơ quan đó là MTTQ sẽ giám sát. Như vậy tính độc lập, phản biện, giám sát của MTTQ phải mạnh hơn. Quy định MTTQ xin ý kiến mà cơ quan Nhà nước cấp trên không thống nhất thì MTTQ không thực hiện được chức năng giám sát của mình thì sao? Tôi đề nghị xem xét lại điểm c, khoản 2, Điều 26.
Liên quan đến hoạt động giám sát của MTTQ, tôi hơi băn khoăn khi Điều 32 quy định MTTQ có quyền đề nghị bãi nhiệm. Quyền này to lắm, đâu phải hỗ trợ, bổ sung? Quyền này rất to, bởi vì MTTQ hiệp thương để đưa ra danh sách ứng cử viên cho người dân bầu và phải giám sát lại các đại biểu dân cử, xem anh có thực hiện đúng chức trách theo pháp luật hay không. Không biết sau này Ủy ban Pháp luật có giải thích quyền này có phải là quyền hỗ trợ, bổ sung không? Tôi nghĩ quyền này không phải quyền hỗ trợ, bổ sung. Quyền đề nghị bãi nhiệm là quyền rất to. Các anh xem lại chỗ này, xem tính chất, mục đích, cách giám sát của MTTQ chỉ là hỗ trợ, bổ sung. Chỗ này đề nghị xem lại cả về mặt lý luận và thực tiễn
Trưởng ban Dân nguyện Nguyễn Đức Hiền: Dự thảo Luật đưa ra rất nhiều điểm không giống với quy định của Hiến pháp
Tôi đọc dự thảo Luật thì thấy có rất nhiều điểm cần phải rà soát lại trên cơ sở các quy định của Hiến pháp cũng như các quy định của văn bản pháp luật khác để bảo đảm tính thống nhất chung. Dự thảo Luật đã cụ thể hóa rất nhiều điểm, trong đó có cả giám sát, cả phản biện xã hội, rất nhiều điểm mới cần phải rà soát lại.
Về quy định tại Điều 1 dự thảo Luật. Vấn đề này đã được quy định rất rõ trong Điều 9 của Hiến pháp. Dự thảo Luật phải thể hiện theo tinh thần của Hiến pháp. Trong này, tôi thấy có nhiều điểm đưa ra không giống như trong Hiến pháp. Ví dụ, quy định MTTQ Việt Namlà cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, nơi thể hiện ý chí, nguyện vọng. Trong Hiến pháp chỉ nói là đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, còn dự thảo Luật lại nói là nơi thể hiện ý chí, nguyện vọng. Hiến pháp, Luật quy định, ĐBQH thể hiện ý chí, nguyện vọng của nhân dân, do nhân dân bầu ra, chịu trách nhiệm trước nhân dân. Bây giờ lại đưa ý này vào cho tổ chức MTTQ thì tôi thấy không nên. Thể hiện đúng như Hiến pháp là đại diện bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp... Tôi đề nghị quy định rõ hơn vấn đề này.
Liên quan đến việc giải quyết khiếu nại, tố cáo quy định tại Điều 19, tôi thấy quy định như thế này là không rõ, không thể hiện hết được các nội dung đã được quy định trong các văn bản pháp luật khác đối với MTTQ. Ví dụ, trong Luật Khiếu nại quy định: Chính phủ, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân thông báo với MTTQ về kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo... Ở địa phương là Tòa án nhân dân, UBND, Viện kiểm sát nhân dân thông báo với MTTQ cùng cấp về những vấn đề có liên quan. Nhưng đến quy định trong dự thảo Luật này thì lại quá gọn gàng. Ví dụ, Điều 66 của Luật Khiếu nại quy định rất rõ về giám sát của MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên MTTQ mà liên quan đến khiếu nại, tố cáo. Chế tài xử lý cũng rất rõ. Dự thảo Luật này chúng ta chỉ đưa ra vài ý, trong đó chỉ có điểm b là giám sát việc thi hành pháp luật về khiếu nại, tố cáo. Tôi nghĩ có lẽ cần có cơ chế để có trình tự, thủ tục giải quyết trên cơ sở những quy định của văn bản pháp luật khác để bảo đảm tính thống nhất.
Nhiều vấn đề khác cũng cần phải xem xét lại kỹ lưỡng hơn để bảo đảm tính thống nhất với các văn bản pháp luật khác và theo quy định của Hiến pháp. Ví dụ, quy định MTTQ có quyền đề nghị bãi nhiệm ĐBQH và đại biểu HĐND, có quyền kiến nghị về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do QH, HĐND bầu hoặc phê chuẩn. Những vấn đề này đã được quy định rất chặt chẽ trong luật và văn bản pháp luật. Ví dụ, lấy phiếu tín nhiệm phải theo đề nghị của UBTVQH hoặc 20% của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của QH hoặc căn cứ vào kết quả lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của QH, HĐND... Bây giờ, chúng ta đưa vào Luật MTTQ như thế này thì phải có trình tự, thủ tục rất chặt chẽ.
Người đại biểu nhân dân
