Chỉ rõ địa chỉ chịu trách nhiệm

Chuẩn bị cho hoạt động này, tại Phiên họp thứ 41 vừa qua, nhiều thành viên UBTVQH cho rằng, với cách làm này sẽ thể hiện rõ hơn trách nhiệm của ĐBQH, các cơ quan của QH, Chính phủ, Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao và các cơ quan có thẩm quyền trong việc xem xét những nội dung liên quan đến quốc kế dân sinh, phù hợp với nguyện vọng của đông đảo cử tri và nhân dân cả nước.

Thực tế cho thấy, việc QH ra Nghị quyết về chất vấn và trả lời chất vấn cũng như các nghị quyết sau mỗi chuyên đề giám sát tối cao tại Kỳ họp đã có tác động rất tích cực trong hoạt động của bộ máy nhà nước, kể cả về mặt hành chính nhà nước. Cụ thể trong lĩnh vực tư pháp, theo Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Đình Quyền, sau giám sát của QH đã có những chuyển biến hết sức quan trọng. Khi giám sát, khảo sát ở địa phương, từ cán bộ cấp huyện đến cấp xã đều xác định rõ phải tăng cường trách nhiệm để đạt được những mục tiêu trong các nghị quyết của QH đã đề ra. Qua đó kết quả đạt được năm sau tốt hơn năm trước. Các nghị quyết của QH về các chuyên đề giám sát tối cao và chất vấn đã có tác động đến đời sống xã hội, hoạt động của bộ máy nhà nước, đặc biệt làm cho hoạt động của bộ máy nhà nước ngày càng công khai, minh bạch, hiệu lực và hiệu quả hơn. Theo đó, các kiến nghị, bức xúc liên quan đến quốc kế dân sinh được giải quyết kịp thời và rốt ráo hơn.

Sở dĩ có được những kết quả rõ rệt như vậy, theo Chủ tịch Hội đồng Dân tộc K’sor Phước, trước hết do QH, UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của QH, các ĐBQH đã lựa chọn đúng vấn đề trọng tâm, trúng bức xúc đang diễn ra trong thực tiễn đời sống kinh tế, xã hội đất nước để giám sát, chất vấn, đặc biệt là những tồn tại, yếu kém kéo dài nhưng chưa được khắc phục triệt để. Chính phủ, Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao đã nghiêm túc lắng nghe các ý kiến của ĐBQH, chấp hành nghiêm các nghị quyết của QH. Không chỉ quan tâm thực hiện các lời hứa trước QH, ĐBQH mà Chính phủ, các bộ trưởng, trưởng ngành, lãnh đạo cơ quan tư pháp còn phân công công việc, bố trí lực lượng và con người, thể hiện quyết tâm xử lý những vấn đề QH, các ĐBQH đã nêu ra.

Ghi nhận tác dụng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát chuyên đề cũng như chất vấn của QH, song so với yêu cầu và mong muốn thì hoạt động này đang còn những mặt chưa được. Một trong những hạn chế chung là việc xác định cấp nào, ai và địa chỉ cụ thể phải chịu trách nhiệm đối với những tồn tại, yếu kém được chỉ ra qua giám sát, chất vấn hiện rất không rõ. Trong khi đó đã nói đến giám sát và chất vấn thì không thể nào không làm rõ vấn đề trách nhiệm. Chỉ khi nào pháp luật vận hành tới trách nhiệm của từng cá nhân thì lúc đó chắc chắn chế độ trách nhiệm và hiệu lực, hiệu quả của giám sát, chất vấn sẽ được tăng cường - Phó chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Đình Quyền thẳng thắn.

Không làm nửa vời

Để ra được một Nghị quyết của QH nói chung, đặc biệt là Nghị quyết về giám sát chuyên đề và chất vấn thì rất phức tạp, khó khăn. Trước khi bấm nút thông qua, QH đã phải cân nhắc rất kỹ, từng câu, từng chữ. Các nghị quyết của QH về giám sát, chất vấn cũng được cải tiến, đổi mới theo hướng có chỉ tiêu, nội dung, thời gian cụ thể để các bộ, ngành, cơ quan có thẩm quyền giải quyết các vướng mắc, tồn tại đã chỉ ra. Nhưng để đạt được chính xác các chỉ tiêu ấy thì dường như đang còn khoảng cách rất xa. Từ thực tế triển khai giám sát và theo dõi hậu giám sát chuyên đề việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, khai thác khoáng sản gắn với bảo vệ môi trường, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Phan Xuân Dũng nhận thấy chỉ có khoảng 1/2 nhiệm vụ nêu trong Nghị quyết của QH về chuyên đề này được hoàn thành. Rõ ràng, việc QH ra Nghị quyết sau giám sát chuyên đề và chất vấn là sự cố gắng lớn, tạo cơ sở pháp lý cho hậu giám sát. Sau khi QH ban hành Nghị quyết, các cơ quan của QH có đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các nghị quyết, nhưng kết quả chưa như mong muốn. Do vậy, QH, các cơ quan của QH phải điểm lại, phân tích kỹ những mặt được và mặt chưa làm được, chỉ rõ nguyên nhân vì sao, từ đó rút kinh nghiệm cho những lần ra nghị quyết sau này nên như thế nào.

Nông nghiệp - một trong những lĩnh vực luôn được cử tri quan tâm, theo dõi, các ĐBQH chất vấn, giám sát. Vì thế mà Tư lệnh ngành nông nghiệp cũng là một trong những bộ trưởng có tần suất đăng đàn trả lời chất vấn trước QH nhiều nhất, không chỉ trong nhiệm kỳ Khóa XIII này. Giám sát nhiều như thế và hầu như kỳ chất vấn nào cũng có nhóm vấn đề liên quan đến tam nông, nhưng gần như kỳ nào cũng vậy, vẫn là những câu hỏi cũ: làm thế nào để tăng được giá trị sản xuất nông nghiệp, nâng được giá trị nông sản? Làm thế nào để nông dân được mùa mà không rớt giá, hoặc được giá lại mất mùa? Giải pháp nào giải quyết dứt điểm vấn đề trong thu mua nông sản của nông dân? Sắp tới, QH có tiếp tục chất vấn không?

Giải đáp những câu hỏi này, Phó chủ tịch QH Uông Chu Lưu khẳng định: phải tiếp tục. Theo đó, những việc gì đã làm tốt thì QH hoan nghênh và đánh giá cao, nhưng nội dung nào đang còn dang dở, hoặc Nghị quyết của QH về giám sát chuyên đề hoặc chất vấn đã nêu, nhưng chưa hoàn thành thì phải rà soát lại, chọn vấn đề để chất vấn tiếp.

Sắp tới, nếu Dự án Luật Hoạt động giám sát của QH và HĐND được xem xét thông qua thì có thể việc ban hành Nghị quyết về chất vấn và trả lời chất vấn sẽ là một quy định bắt buộc (thay vì là quy định tùy nghi, có thể ra Nghị quyết khi cần thiết như hiện nay). Và tại Kỳ họp QH tới đây sẽ là tái giám sát việc thực hiện các nghị quyết của QH về hoạt động giám sát chuyên đề và chất vấn. Qua đó đánh giá được việc các bộ, ngành đã làm đến đâu, vấn đề gì đã đạt được, vấn đề gì đang làm và vấn đề nào chưa làm, chưa có sự chuyển động, nguyên nhân do đâu và trách nhiệm thế nào?

Với cải tiến này, QH tiếp tục khẳng định mạnh mẽ quyết tâm chính trị: tiếp tục đổi mới và đổi mới không ngừng để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động vốn được coi là khâu yếu trong hoạt động của QH: hậu giám sát. Tinh thần là phải theo đến cùng những bức xúc, hạn chế, yếu kém QH đã nêu ra, nhất là qua hoạt động giám sát chuyên đề và chất vấn - Chủ tịch K’sor Phước nói - không làm nửa vời.

Tính từ đầu nhiệm kỳ đến nay, trải qua 9 kỳ họp, QH đã tiến hành 8 chuyên đề giám sát tối cao và 8 kỳ chất vấn (trừ Kỳ họp đầu tiên của nhiệm kỳ ưu tiên dành cho việc ổn định tổ chức bộ máy của QH khóa mới). Tác dụng của giám sát chuyên đề và chất vấn là rõ nét. Giám sát là một trong những chức năng căn bản và hoạt động thường xuyên của QH, các cơ quan của QH và ĐBQH. Giám sát chuyên đề, chất vấn và trả lời chất vấn không phải đến nhiệm kỳ Khóa XIII này, QH mới thực hiện. Nhưng qua mỗi kỳ họp, mỗi nhiệm kỳ, hoạt động giám sát, chất vấn của QH lại được cải tiến, đổi mới thêm một bước. Từ chỗ chất vấn chưa theo nhóm vấn đề thì đến nay đã là chất vấn theo nhóm vấn đề. Từ chỗ ban đầu chỉ ra kết luận sau mỗi kỳ chất vấn thì nay QH đã ra Nghị quyết về chất vấn.

Người đại biểu nhân dân