Thiếu chính xác không loại trừ có sự kỳ vọng ở con số đẹp

Khẳng định tầm quan trọng của chất lượng số liệu thống kê, nhiều ĐBQH đề nghị, một trong những điểm mấu chốt của lần sửa đổi Luật Thống kê này cần bảo đảm tính trung thực của các con số, số liệu thống kê.

Sở dĩ hầu hết các ĐBQH gặp nhau ở đề nghị này bởi một trong những thực trạng khá phổ biến hiện nay là nguồn thông tin do nhiều doanh nghiệp đăng ký kinh doanh ở nhiều địa phương. Do vậy, việc bóc, tách và xác định kết quả sản xuất của từng địa phương thường là trùng hoặc sót. Như phản ánh của ĐB Mai Thị Ánh Tuyết (An Giang) là không loại trừ những trường hợp địa phương kỳ vọng ở con số đẹp về số liệu, kết quả. Điển hình là một số kế hoạch tốc độ tăng trưởng GDP bình quân ở thời kỳ 2011 - 2015 của 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là 13,4%, trong khi Nghị quyết cả nước đặt GDP ở mức 7,5%. Đây có lẽ không phải là câu chuyện giữa thống kê Trung ương với địa phương mà sự chênh lệch số liệu thống kê còn xảy ra ngay giữa các bộ, ngành. Thống kê về số lao động thất nghiệp là một trong những chỉ tiêu như vậy. Cùng là chỉ tiêu lao động thất nghiệp báo cáo QH, nhưng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đưa ra hai con số khác nhau với mức chênh lệch khá xa.

Chỉ rõ một trong những nguyên nhân của sự chênh lệch này là do phương pháp tính, nhiều ĐBQH đề nghị khâu quan trọng quyết định chất lượng của hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia là tính thống nhất thực hiện, tránh tình trạng hệ thống chỉ tiêu cục bộ từng ngành, từng địa phương, thiếu tính liên kết cả trong nội bộ cũng như với bên ngoài.

Dự án Luật Thống kê (sửa đổi) được chuẩn bị công phu, chi tiết, có đánh giá thực trạng, bước đầu đáp ứng được yêu cầu thực tiễn hiện nay đòi hỏi về hoạt động thống kê. Cốt lõi, linh hồn của Dự án Luật này là phải bảo đảm cho được vấn đề về chất lượng số liệu thống kê. Tuy nhiên, theo ĐB Trương Văn Vở (Đồng Nai) thì Dự thảo Luật trình QH lần này lại chưa gỡ được 5 vướng mắc tác động đến chất lượng số liệu thống kê. Trong đó có những vướng mắc không mới như chưa bảo đảm sự tin cậy, độ chính xác cao; chưa bảo đảm tính liên kết phối hợp giữa hệ thống thống kê tập trung với hệ thống thống kê bộ, ngành, địa phương một cách chặt chẽ, hiệu quả, thậm chí chồng chéo, chênh lệch, mâu thuẫn. Chưa thống nhất về phạm vi tính toán, về phương pháp tính và nguồn số liệu...

Số liệu thống kê - chỉ số sức khỏe của nền kinh tế

Chất lượng thống kê liên hệ mật thiết đến công tác tổ chức bộ máy, địa vị pháp lý của cơ quan thống kê. Theo Dự thảo Luật, cơ quan thống kê Trung ương tiếp tục thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Song, nhiều ĐBQH đề nghị cần xác định rõ ràng hơn về địa vị pháp lý của cơ quan thống kê quốc gia. Bởi nếu tiếp tục để cơ quan thống kê Trung ương thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì mối quan hệ phối hợp giữa các bộ, ngành thuộc Chính phủ sẽ không mạnh. Không mạnh đồng nghĩa rằng sẽ khó bảo đảm độ chính xác, tin cậy của số liệu thống kê cũng như trách nhiệm giữa bộ, ngành với cơ quan thống kê Trung ương.

Theo Tờ trình của Chính phủ, có ý kiến cho rằng cơ quan thống kê không nên thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư, vì số liệu thống kê không bảo đảm tính độc lập, khách quan do nằm trong một cơ quan vừa có chức năng quy hoạch, kế hoạch về phát triển kinh tế - xã hội, lại vừa có chức năng đánh giá tình hình thực hiện chính sách đó. Theo Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế, có ý kiến đề nghị xem xét quy định cơ quan thống kê hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Và trong Báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến của ĐBQH thảo luận ở Tổ về Dự án Luật Thống kê (sửa đổi) ngày 20.6.2015 vừa qua của Chính phủ cũng cho biết, khi họp Tổ đa số ĐBQH cho rằng cơ quan thống kê Trung ương cần tách khỏi Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đồng thời có sự nâng cấp về địa vị pháp lý để bảo đảm tính độc lập, khách quan của số liệu thống kê. Nhất trí với đề nghị của đa số ĐBQH, ĐB Hà Huy Thông (Thừa Thiên Huế) cho rằng nên nâng Tổng cục Thống kê thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư hiện nay thành Cơ quan thống kê Quốc gia Việt Nam do QH thành lập, hoạt động theo luật và chỉ tuân theo pháp luật.

Nếu đề nghị này được chấp thuận, cơ quan thống kê Quốc gia sẽ có địa vị pháp lý như Kiểm toán Nhà nước. Đây là đề nghị không mới. Bởi trong quá trình sửa đổi Hiến pháp năm 1992, đã có ý kiến đề nghị nên để cơ quan thống kê quốc gia cùng với Kiểm toán Nhà nước là những thiết chế độc lập, coi đây là một trong những yếu tố bảo đảm đúng tính chất nền kinh tế thị trường. Theo lộ trình, dự kiến 3 năm nữa (đến 2018), nước ta sẽ có quy chế kinh tế thị trường. Một quốc gia có nền kinh tế thị trường đòi hỏi có một số thiết chế độc lập để hỗ trợ, hạn chế sự can thiệp, bóp méo, trái quy luật thị trường - ĐB Hà Huy Thông bày tỏ. Hơn nữa, thực tế những đối tượng và nội dung thống kê (luật pháp, tư pháp, kinh tế, xã hội, công an, con người, môi trường...) hiện đang liên quan đến nhiều bộ, ngành có thẩm quyền cao hơn Tổng cục Thống kê trực thuộc một bộ.

Tách Tổng cục Thống kê ra khỏi Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nâng cấp thành cơ quan Thống kê Quốc gia độc lập do QH thành lập có thể là bước đi đột phá giúp Đảng và Nhà nước có thêm công cụ thật sự mạnh để đánh giá đúng thực trạng tình hình kinh tế - xã hội đất nước. Tuy nhiên, một số ĐBQH khác cho rằng, để bảo đảm tính khả thi, không gây nhiều xáo trộn thì trước mắt nên tách cơ quan thống kê Trung ương ra khỏi Bộ và trực thuộc Chính phủ. Tại Kỳ họp này, QH vừa thông qua Dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi), Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương, trong đó quy định rõ thẩm quyền, nhiệm vụ, trách nhiệm giữa Chính phủ, các bộ, ngành với địa phương. Cho nên có thể điều chỉnh theo hướng xác định cơ quan thống kê Trung ương là cơ quan độc lập tương đối thuộc Chính phủ. Điều này sẽ phát huy được vai trò cũng như giảm áp lực của cơ quan thống kê hiện nay và là điều kiện để bảo đảm mối quan hệ liên kết chặt chẽ, hiệu quả của hệ thống thống kê, giữa thống kê của Trung ương với bộ, ngành, địa phương.

Công tác thống kê là loại hình cung ứng dịch vụ đặc biệt. Bởi sản phẩm cung ứng tuy không trực tiếp sản xuất ra của cải vật chất cho xã hội, nhưng lại có tác động trực tiếp, mạnh mẽ đến việc định hướng chiến lược phát triển kinh doanh cũng như điều chỉnh hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp và việc xác định, định hướng các mục tiêu, chương trình xã hội phục vụ đời sống xã hội, dân sinh. Muốn định hướng, hoạch định đúng chính sách vĩ mô thì trước hết phải có được những chỉ báo đúng về hiện trạng tình hình kinh tế - xã hội đất nước. Các chỉ báo ấy chính là số liệu, con số thống kê. Chỉ khi đưa ra được các chỉ số đúng, phản ánh trung thực sức khỏe của nền kinh tế thì việc kê đơn, bốc thuốc mới chuẩn, thiết thực góp phần vào việc phân tích, hoạch định và điều hành chính sách vĩ mô của Nhà nước.

Theo chương trình, từ nay đến lúc thông qua, cơ quan soạn thảo còn thời gian một kỳ họp nữa để tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật theo các ý kiến đóng góp của ĐBQH. Dẫu sửa đổi theo hướng nào, giữ cơ quan thống kê như hiện hành, hay nâng địa vị pháp lý thành cơ quan thuộc Chính phủ hoặc do Quốc hội thành lập, thì một dịch chuyển đồng nhất và hướng tâm của Dự thảo Luật phải khắc phục được sự chênh lệch số liệu thống kê giữa cơ quan thống kê Trung ương và bộ, ngành, địa phương, bảo đảm tính chính xác của số liệu thống kê. Số liệu, con số cơ quan thống kê đưa ra trước hết phải đo chính xác sức khỏe tình hình kinh tế - xã hội đất nước.

Thống kê phải là một trong những công cụ quản lý vĩ mô quan trọng, cung cấp một cách trung thực, khách quan, chính xác, đầy đủ, kịp thời thông tin thống kê phục vụ việc đánh giá, dự báo tình hình, hoạch định chiến lược, chính sách, xây dựng kế hoạch phát triển bền vững kinh tế - xã hội đất nước, đáp ứng nhu cầu thông tin của các tổ chức, cá nhân trong xã hội.

ĐBQH Mai Thị Ánh Tuyết (An Giang): Tôi thống nhất quy định về hệ thống thông tin thống kê của nước ta gồm 4 cấp như Dự thảo Luật Thống kê (sửa đổi). Tuy nhiên, trong Dự thảo Luật cần quy định rõ địa vị pháp lý của cơ quan thống kê trung ương và các cơ quan thống kê của địa phương. Dự thảo Luật quy định Bộ Kế hoạch và Đầu tư là cơ quan thực hiện chức năng quản lý nhà nước về thống kê. Để nâng cao vị thế phối hợp, đặc biệt là tính độc lập và tổ chức thực hiện, đề nghị cân nhắc quy định cơ quan thống kê nên được thuộc Chính phủ. Như vậy sẽ bảo đảm tính minh bạch, khách quan trong hoạt động thống kê, góp phần nâng cao chất lượng thông tin thống kê

Người đại biểu nhân dân