Tờ trình dự án Luật tạm giữ, tạm giam do Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương trình bày nêu rõ: Trong những năm qua, việc thực hiện chế độ tạm giữ, tạm giam (TGTG) đã được tổ chức chặt chẽ, phục vụ có hiệu quả cho hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án, góp phần đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ vững chắc an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự xã hội; đồng thời, bảo vệ tốt quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân.

Tuy nhiên, qua tổng kết thực tiễn 16 năm thực hiện Quy chế về TGTG bên cạnh những thuận lợi và kết quả đạt được, việc thực hiện chế độ TGTG đã bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc. Do đó, việc xây dựng, ban hành Luật tạm giữ, tạm giam trong tình hình hiện nay là cần thiết nhằm tháo gỡ những khó khăn, hạn chế, bất cập, bảo đảm hiệu quả công tác quản lý giam giữ phục vụ có hiệu quả cho công tác điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án; bảo đảm tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của con người bị tạm giữ, người bị tạm giam, phù hợp với quy định của Hiến pháp năm 2013, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, cải cách hành chính trong tình hình mới.

Dự án Luật tạm giữ, tạm giam gồm 11 chương, 86 điều quy định về hệ thống tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thực hiện chế độ TGTG; Quản lý TGTG và chế độ của người bị TGTG; chế độ đối với người bị kê án tử hình đang bị tạm giam; kiểm sát hoạt động thực hiện chế độ tạm giữ, tạm giam; trách nhiệm trong quản lý về thực hiện chế độ TGTG...

Qua thảo luận, các ý kiến nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật TGTG như Tờ trình của Chính phủ đã nêu. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, Luật TGTG phải bảo đảm đầy đủ và toàn diện các quy định của pháp luật về thực hiện chế độ TGTG ; khắc phục những tồn tại, bất cập, hạn chế (nhất là việc chết, bức cung, nhục hình), đáp ứng yêu cầu của công tác thực hiện chế độ TGTG hiện nay và trong những năm tiếp theo. Mặt khác, Luật TGTG phải bảo đảm sự thống nhất giữa dự án Luật này với những dự án luật có liên quan; phải cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013 về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ với các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan đến thực hiện chế độ tạm giữ, tạm giam.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Đình Quyền nêu rõ: Chế độ của người bị TGTG phải khác chế độ của người bị phạt tù. Mặt khác, Dự án luật có nhiều quy định trùng lặp, mới quy định chế độ TGTG đối với người chuyển giới, chưa có quy định về người đồng tính, người có khuyết tật về giới tính…

Ví von hệ thống quản lý TGTG và cơ quan điều tra như" thủ kho và kế toán", Ủy viên chuyên trách Ủy ban Tư pháp Đỗ Văn Đương cho rằng: Cần một cơ chế pháp luật rành mạch giữa 2 đơn vị này để có sự độc lập hơn. Nếu Bộ Công an thấy chưa “tách” được thì cũng cần phải có giải thích thuyết phục.

Đồng thời, đề nghị Dự án Luật phải có một Chương rõ ràng, đầy đủ về quyền, nghĩa vụ của người bị TGTG và trách nhiệm của người quản lý việc tạm giữ, tạm giam để người bị TGTG biết họ có quyền gì, nghĩa vụ phải chấp hành là gì? Nếu người quản lý việc giam giữ để xảy ra việc chết do treo cổ, chết do bị đánh… thì trách nhiệm xử lý thế nào?.

Đồng quan điểm, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cũng cho rằng phải quy định cụ thể quyền và nghĩa vụ của người bị TGTG , ở dự thảo Luật này mới nằm rải rác lẫn trong chế độ.

Theo bà Nga, cho đến hiện nay, hầu hết vụ oan sai lớn mà dư luận bức xúc có nguyên nhân từ giai đoạn ban đầu, nhất là trong quản lý, giám sát những hoạt động tố tụng tiến hành trong giai đoạn giam giữ. Bối cảnh hỏi cung về cơ bản chỉ có điều tra viên và bị can nên đại đa số những trường hợp ra phiên tòa khai bị bức cung, nhục hình đều không trình ra được chứng cứ. Vì vậy, “cần phải tách hệ thống quản lý giam giữ để có sự độc lập hơn với cơ quan điều tra. Nếu vẫn chung một ông thủ trưởng thì khó”, bà Nga nói.

Tiếp thu các ý kiến đóng góp, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương đề nghị cần giữ nguyên hệ thống tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thực hiện chế độ tạm giữ, tạm giam, vì phù hợp với tình hình hiện nay và đảm bảo trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm./.

Tạm giữ, tạm giam là biện pháp ngăn chặn được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự, do cơ quan, người tiến hành tố tụng áp dụng đối với người bị bắt quả tang, truy nã, khẩn cấp và đối với bị can, bị cáo nhằm cách ly họ ra khỏi đời sống xã hội một thời gian nhất định để ngăn chặn họ tiếp tục phạm tội; ngăn chặn hành vi trốn tránh việc điều tra, truy tố, xét xử, cản trở việc xác định sự thật của vụ án hoặc để bảo đảm thi hành án. 

ĐCSVN