Văn bản đó là “Lời kêu gọi đồng bào và chiến sĩ cả nước” công bố ngày 17-7-1966, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước bước vào giai đoạn quyết liệt, gần 30 vạn quân viễn chinh vào miền Nam nước ta, đồng thời không quân Mỹ ngày càng mở rộng các chiến dịch bắn phá miền Bắc một cách dữ dội. Trong hoàn cảnh đó, vị lãnh tụ tối cao của dân tộc đã ra lời kêu gọi đồng bào cả nước, khẳng định chí khí sắt đá của Nhân dân Việt Nam, với những lời lẽ đanh thép:

“…Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa. Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố, xí nghiệp có thể bị tàn phá, song Nhân dân Việt Nam quyết không sợ! Không có gì quý hơn Độc lập, Tự do. Đến ngày thắng lợi, Nhân dân ta sẽ xây dựng lại đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn!”

Đoạn văn có tính lịch sử này đã thành lời hiệu triệu thiêng liêng của Tổ quốc, dù gần nửa thế kỷ đã qua, đến nay hàng triệu người dân Việt vẫn còn thuộc lòng. Đặc biệt, dòng chữ “Không có gì quý hơn Độc lập, Tự do” vẫn là khẩu hiệu có tính cương lĩnh trong mọi hoạt động, mọi mặt trận của đất nước ta hiện nay, nhất là trong tình hình thế giới đầy những biến động khó lường, Biển Đông luôn “dậy sóng”, nhiệm vụ bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ đang đứng trước những thử thách không hề đơn giản.

Những điều này có lẽ ai cũng biết, nhưng vì tính chất hệ trọng của nó, xin được nhấn mạnh, trước khi bàn về một từ của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong văn bản nêu trên. Từ đó, nằm trong câu cuối của đoạn trích, chứng tỏ sự tiên tri và thể hiện lòng tin vào tương lai của dân tộc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngay giữa lúc chiến tranh ác liệt. “Đến ngày thắng lợi, Nhân dân ta sẽ xây dựng lại đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn!”

Điều đó, nay đang dần thành sự thật. Cho dù vậy, đọc lại câu văn, tôi bỗng nghĩ: Một người luôn nói và viết rất ngắn gọn, súc tích như Hồ Chí Minh, hẳn là có nhiều ý tứ, nên dù đã viết “to đẹp hơn”, Người còn nhấn mạnh “đàng hoàng hơn”! Nói là “nhấn mạnh”, vì Hồ Chí Minh dặn dò phải “đàng hoàng” trước khi nói đến “to đẹp”.

Phải! Hai từ, vốn có nghĩa khác nhau. Theo “Từ điển Tiếng Việt” (NXB Khoa học Xã hội, 1977) thì “đàng hoàng” có hai nghĩa: 1- Ra vẻ ung dung dư dật; 2- Công nhiên, không giấu giếm.

 Suy ngẫm kỹ, chúng ta thấy vấn đề không chỉ là hai từ có nghĩa khác nhau về “lượng”, mà chủ yếu về “chất”; từ “đàng hoàng” chủ yếu hướng tới giá trị tinh thần, là sự đòi hỏi về nhân cách và đạo lý - những điều hệ trọng bậc nhất đối với mỗi con người.

Việc “xây dựng lại đất nước” đâu chỉ là nói đến các công trình to lớn hiện đại, mà trước hết là xây dựng con người, xây dựng thể chế và rất nhiều khâu trong đời sống, từ chuyện đối ngoại cho đến việc phân chia lợi nhuận, khen thưởng… Những vụ “chạy chức” âm thầm mà trên diễn đàn Quốc hội vừa qua đã phải đề cập tới, rồi không ít bằng giả, danh hiệu giả, hàng giả bị phanh phui… đều là “thành quả” của các kiểu làm ăn mập mờ...

Thật may mắn là gần đây, chúng ta đã nhấn mạnh đến sự “công khai” và “minh bạch”, chính là để chống lại những việc làm không đàng hoàng và để thực hiện được ước mong của Hồ Chí Minh từ gần nửa thế kỷ trước!

Nguyễn Khắc Phê

TTH