Văn hóa - Văn nghệ

Nghệ thuật bài chòi Trung bộ Việt Nam là loại hình nghệ thuật đa dạng kết hợp âm nhạc, thơ ca, diễn xuất, hội họa và văn học. Bài chòi có hai hình thức chính: Chơi bài chòi và trình diễn bài chòi. Bài chòi của Thuỷ Thanh thuộc hình thức đầu tiên, là thú chơi trong những ngày lễ tết nhàn nhã của người dân vùng nông thôn, không coi trọng yếu tố trình diễn sân khấu. Cũng như các vùng miền khác, dù bài chòi được thực hành theo cách nào thì nó vẫn thể hiện được ý nghĩa là một hoạt động văn hoá quan trọng trong cộng đồng làng xã. Việc thực hành di sản nghệ thuật bài chòi thúc cũng được đánh giá cao ở ý nghĩa thúc đẩy sự bình đẳng về giới tính cũng như sự tôn trọng lẫn nhau giữa các cộng đồng.

Làng Thanh Thủy Chánh, xã Thuỷ Thanh là nơi duy nhất của Thừa Thiên Huế còn giữ được sinh hoạt mở hội bài chòi bài bản với các ô, chòi trong ngày hội, ngày tết. Người chơi ngồi trong các chòi tre lợp lá. Mỗi hội bài chòi, gồm có 11 chòi, 5 chòi đặt hai bên, 1 chòi ở giữa, còn phía trên là bàn điều khiển. Mỗi hội bài được chia thành 9 ván, mỗi ván người chơi phải đánh hết 5 quân bài. Kết thúc mỗi ván, nếu chòi nào ăn đủ cả ba cặp quân bài trước thì hô “tới” và được tặng cờ, thưởng tiền. “Đi bài” là một người cầm ống tre đựng những quân bài xóc xóc, đi quanh những chiếc chòi và hô bài bằng những câu hát dân ca có từ trùng với tên con bài. Trong chòi, ai đang cầm trên tay con bài vừa rao thì báo hiệu cho “anh hiệu” là người chủ trò biết.

Mệ hô quân bài

Xuân đến tết về, người dân xã Thuỷ Thanh khai hội đón mừng năm mới từ những ngày giữa tháng Chạp. Đường làng ngõ xóm sạch sẽ, việc cấy trồng trong vườn ngoài ruộng tươm tất, cũng là lúc những chòi tre được dựng lên đón hội bài chòi. Để giữ vui, mỗi lần mở hội, chính quyền Thủy Thanh đều có sự hỗ trợ cho ban tổ chức, ít nhất trong khâu dựng chòi. Sự hỗ trợ này cũng là thông điệp để ban tổ chức không vì áp lực tiền bạc mà rút ngắn các ván chơi, bỏ qua cái thú vị của lối hát hò, diễn xướng trong bài chòi là gọi tên mỗi con bài bằng các câu hát. Như nhiều vùng quê thanh bình khác, vào độ 28, 29 tháng Chạp, tết quê Thuỷ Thanh đã chộn rộn lắm. Trong những ngày này, hội bài chòi luôn ken kín người. Người xem chơi, người háo hức đợi chờ đến lượt. Họ chơi không phải vì sự hơn thua mà là để hoài niệm về những ngày xưa cũ.

Tết Mậu Tuất 2018, Thuỷ Thanh có 3 hội bài chòi để phục vụ nhu cầu vui xuân cho người dân và du khách; trong đó, một hội do Hội Người cao tuổi xã phụ trách và một hội do các bạn đoàn viên thanh niên xã tổ chức. Ông Nguyễn Mậu Hoà cho biết, Thuỷ Thanh rất tự hào khi hoạt động bài chòi của địa phương là một phần của Nghệ thuật bài chòi Trung bộ, được UNESCO vinh danh là di sản phi vật thể của thế giới. Sau Tết Mậu Tuất, xã tiếp tục duy trì hoạt động vui chơi và trình diễn bài chòi ít nhất cho đến hết Festival Huế 2018, vào mỗi cuối tuần. "Sắp tới, chúng tôi cũng tiếp tục mời các nghệ nhân bài chòi trong địa phương tập huấn bài bản và cách hát, cách chơi, cách mở trò cho lực lượng đoàn viên thanh niên và các trường học. Đồng thời, kiến nghị với Phòng Giáo dục và Đào tạo đưa nội dung bài chòi vào chương trình ngoại khoá của các em học sinh khối tiểu học và trung học cơ sở, tạo sự kế thừa giữa các thế hệ về di sản này", ông Hòa nói.

"Ra đi mạ có dặn rồi/ Khi mô em khóc thì đưa qua bác bôồng (bồng)!" (con Bồng);  "Trách duyên trách số trách phận của mình/ Răng không thành đôi bạn, chao ôi cái số chi mình mà xác xơ!" (con xơ)… ông Trần Duy Chựa, nghệ nhân hát bài chòi của làng Thanh Thuỷ Chánh, ngẫu hứng. Năm nay gần 70 tuổi, nhưng sức khoẻ của ông Chựa vẫn rất tốt. Hỏi chuyện bài chòi, ông phấn khởi bảo, nhiều năm trở lại đây, cứ từ chiều mùng Hai cho đến mùng Năm tết, ông lại lên công viên Thương Bạc (TP. Huế) để hát xướng bài chòi theo chương trình vui Xuân của tỉnh. Mệt thì có mệt, nhưng cũng rất vui vì trò chơi lúc nào cũng hấp dẫn được đông người tham gia và quan trọng nữa, đó là phần việc ý nghĩa mà ông có thể đóng góp để gìn giữ vẻ đẹp của trò chơi dân gian này.

“Không chỉ người già mà có nhiều người trẻ và khách quốc tế cũng rất thích trò chơi này. Nhiều người trong số họ còn muốn được tôi tập cho hát gọi tên các con bài nữa. Hẹn cô Tết này nhé. Chỉ cần có khách muốn hát, tôi luôn sẵn sàng”, ông Chựa cười vui vẻ.

http://baothuathienhue.vn