Nội dung về xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp đã được Đảng ta đề cập tại Nghị quyết Trung ương 8 (khóa VII); Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng; Nghị quyết Trung ương 3 và Nghị quyết Trung ương 7 (khóa VIII), Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ IX và được thể hiện rõ nhất trong Nghị quyết số 08/NQ-TW, ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới và Nghị quyết 49/NQ-TW, ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 (gọi tắt là Nghị quyết số 49/NQ-TW). Tại Kết luận số 84-KL/TW, ngày 29/7/2020 của Bộ Chính trị về tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW xác định một trong những nội dung công tác cải cách tư pháp cần triển khai thực hiện nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng, phát triển đất nước trong thời gian tới là: “Xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp, nhất là đội ngũ thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên, chấp hành viên phải thực sự liêm chính, công tâm, chuyên nghiệp, có bản lĩnh chính trị, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông về pháp luật, nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng, đủ phẩm chất, năng lực, uy tín đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới”.

Chính vì lẽ đó, Ban Thường vụ Thành ủy Huế đã luôn xác định nhiệm vụ lãnh đạo thực hiện các giải pháp phòng, chống tiêu cực trong hoạt động tư pháp là nhiệm vụ vô cùng quan trọng, bởi vì tuy số vụ án tham nhũng, tiêu cực xảy ra trong hoạt động tư pháp ít hơn so với các vụ án tham nhũng trong lĩnh vực kinh tế, tổ chức cán bộ… nhưng tính chất, mức độ và hậu quả của nó rất nghiêm trọng; chủ thể của loại tội phạm này là những người được giao nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống tội phạm nhưng họ đã có hành vi xâm phạm trực tiếp đến quyền con người, ảnh hưởng đến uy tín của các cơ quan bảo vệ pháp luật, làm suy giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, ảnh hưởng đến sự nghiêm minh của pháp luật. Vì vậy, ngay từ khi thành lập đến nay, Ban Nội chính Thành ủy Huế luôn chú trọng tham mưu Ban Thường vụ Thành ủy Huế lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan tư pháp triển khai thực hiện tốt nhiệm vụ xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp trong sạch, vững mạnh gắn với việc đẩy mạnh các giải pháp thực hiện phòng, chống tiêu cực trong hoạt động tư pháp. Cụ thể, đã hướng dẫn các cơ quan tư pháp triển khai thực hiện, đánh giá kết quả và tổng hợp báo cáo nội dung này tại các báo sơ kết, tổng kết công tác cải cách tư pháp hằng năm; xây dựng chuyên mục về thực hiện các giải pháp phòng, chống tiêu cực trong hoạt động tư pháp tại các báo cáo tổng kết nhiệm kỳ, báo cáo giai đoạn 2015 - 2018 về kết quả thực hiện công tác cải cách tư pháp; Báo cáo tổng kết 15 năm thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp. Tham mưu Ban Thường vụ Thành ủy ban hành nhiều kế hoạch, kết luận về nhiệm vụ cải cách tư pháp, các đề án, đề tài khoa học về công tác cải cách tư pháp, trong đó đề ra nhiều giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp gắn với việc đẩy mạnh các giải pháp thực hiện phòng, chống tiêu cực trong hoạt động tư pháp; đáng chú ý, đã tham mưu Ban Thường vụ Thành ủy ban hành Kế hoạch 01-KH/TU, ngày 22/12/2020 về triển khai thực hiện Kết luận 84-KL/TW, ngày 29/7/2020 của Bộ Chính trị về tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa IX về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, trong đó, đã đề ra và hoàn thành nhiệm vụ tham mưu Ban Thường vụ Thành ủy ban hành Báo cáo chuyên đề về kết quả thực hiện các giải pháp phòng, chống tiêu cực trong hoạt động tư pháp và bổ trợ tư pháp.

Về nhiệm vụ xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp trong sạch, vững mạnh, Ban Nội chính Thành ủy đã tham mưu Ban Thường vụ Thành ủy lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan tư pháp thành phố tích cực triển khai (1) công tác tuyển dụng, luân chuyển, điều động, bổ nhiệm cán bộ, công chức, xây dựng các chức danh tư pháp; (2) công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ; (3) việc xây dựng và triển khai thực hiện đề án vị trí việc làm; (4) việc thực hiện phòng, chống tiêu cực trong hoạt động tư pháp. Về triển khai thực hiện các giải pháp phòng, chống tiêu cực trong hoạt động tư pháp, Ban Nội chính Thành ủy Huế đã chú trọng tham mưu chỉ đạo các cơ quan tư pháp (1) Tổ chức triển khai thực hiện tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đồng thời, chú trọng ban hành các văn bản triển khai về chủ trương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong cơ quan, đơn vị gắn với việc tuyên truyền triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa 11, 12), các chỉ thị, kết luận của Bộ chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh nhằm nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm thực thi công vụ của cán bộ, đảng viên. (2) Kiện toàn tổ chức bộ máy các cơ quan tư pháp theo hướng tinh gọn, thực hiện tinh giản biên chế; thực hiện tốt chủ trương bố trí một số chức danh cán bộ lãnh đạo không phải là người địa phương, chủ trương không bố trí những người có quan hệ gia đình làm việc cùng một nơi, cùng một công việc; làm tốt công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng công tác và công tác luân chuyển cán bộ; công tác đánh giá, bổ nhiệm, điều động, sử dụng cán bộ thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ (và nguyên tắc tập trung thống nhất đối với ngành Kiểm sát). (3) Tổ chức thực hiện nghiêm túc kỷ luật công vụ nhằm bảo đảm cán bộ có chức danh tư pháp giữ vững phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, không vi phạm pháp luật; thường xuyên rà soát, bổ sung hoàn chỉnh nội quy, quy chế, quy trình làm việc của cơ quan, đơn vị, bảo đảm cán bộ, công chức chấp hành nghiêm chỉnh sự lãnh đạo, chỉ đạo điều hành của cấp trên, chấp hành kỷ luật, văn hóa công sở. (4) Tăng cường công tác kiểm tra chấn chỉnh kỷ luật, kỷ cương hành chính tại các cơ quan tư pháp; kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp cán bộ, công chức vi phạm; chú trọng công tác kiểm tra, hướng dẫn, giải đáp vướng mắc về nghiệp vụ cho các cơ quan tư pháp cấp dưới, bảo đảm thống nhất về nhận thức áp dụng pháp luật và nâng cao chất lượng công tác điều tra, xử lý các vụ án, vụ việc. (5) Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp luôn được quan tâm, Công an thành phố đã tiếp nhận và giải quyết 15 đơn khiếu nại, tố cáo, không có đơn thư khiếu nại, tố cáo bức xúc, tồn đọng, kéo dài hoặc được dư luận quan tâm (Viện kiểm sát, Tòa án nhân dân hai cấp không có đơn khiếu nại, tố cáo cán bộ trong ngành). (6) Việc cải cách hành chính của các cơ quan tư pháp, nhất là những thủ tục liên quan đến tiếp nhận, giải quyết hồ sơ, đơn, thư của công dân được quan tâm. Viện kiểm sát nhân dân hai cấp triển khai thực hiện tốt việc ứng dụng công nghệ thông tin vào các khâu công tác; tiến hành triển khai đề án số hóa tài liệu, hồ sơ, chứng cứ để nâng cao chất lượng lưu trữ, thuận lợi cho công tác tra cứu, kiểm tra. Hoạt động hỏi cung, ghi lời khai bị can, đương sự được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh và lưu trữ theo dạng dữ liệu điện tử để phục vụ việc công bố tại phiên tòa nhằm nâng cao sức thuyết phục của bản án, quyết định của tòa án. Tòa án nhân dân hai cấp xây dựng mối quan hệ phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan ngày càng chặt chẽ, thuận tiện hơn trong công tác giao nhận hồ sơ, bản án, quyết định, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân khi có công việc liên quan đến Tòa án; mọi công việc tiếp nhận và giải quyết đều được thực hiện trong thời gian ấn định cụ thể, tránh đi lại nhiều lần, không gây phiền hà cho những người liên quan. (7) Tòa án nhân dân hai cấp nâng cao tinh thần trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ, tạo mọi điều kiện nhằm bảo đảm “nguyên tắc tranh tụng trong xét xử” theo quy định tại khoản 5 điều 103 Hiến pháp năm 2013. Tại các phiên tòa, kiểm sát viên đã tích cực, chủ động xét hỏi, tranh tụng theo tinh thần cải cách tư pháp, nhiều phiên tòa đã tiến hành công tác trình chiếu lời khai bằng hình ảnh hoặc bằng âm thanh để tăng cường việc tranh tụng; Thẩm phán giải thích đầy đủ, rõ ràng các quy định về quyền, nghĩa vụ của những người tham gia tố tụng; sau xét xử (hoặc các phiên họp), 100% các bản án, quyết định được đăng công khai trên Cổng thông tin điện tử Tòa án nhân dân. (8) Tăng cường thực hiện các biện pháp nghiệp vụ theo chức năng của từng cơ quan tư pháp nhằm kịp thời phát hiện, xử lý hành vi tham nhũng, tiêu cực. Các cơ quan tiến hành tố tụng thường xuyên kiểm tra kế hoạch nghiệp vụ trong từng ngành thông qua công tác kiểm tra định kỳ, kiểm tra đột xuất, thanh tra, kiểm tra cuối năm nhằm bảo đảm việc điều tra truy tố, xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, hạn chế mức thấp nhấp việc bỏ lọt tội phạm. Các cơ quan tư pháp thành phố đã xây dựng 04 quy chế phối hợp liên ngành, qua đó xác định rõ trách nhiệm, cơ chế phối hợp, kiểm soát các hoạt động giữa các cơ quan tố tụng, các cơ quan được giao thực hiện các nhiệm vụ tư pháp trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan, đơn vị. Viện kiểm sát nhân dân hai cấp thực hiện kiểm sát chặt chẽ đối với các cơ quan thi hành án hình sự, cơ quan thi hành án dân sự, cơ quan điều tra, tòa án nhân dân hai cấp... giúp nâng cao chất lượng hoạt động của các cơ quan tư pháp. Năm 2017, VKSND huyện Phong Điền (cũ) đã ban hành kháng nghị đối với Chi cục THADS huyện Phong Điền (cũ) yêu cầu xử lý 01 chấp hành viên và 01 thư ký về hành vi tham nhũng trong hoạt động tư pháp.

Họp BCĐ CCTP thông qua Báo cáo chuyên đề về phòng chống tiêu cực trong hoạt động tư pháp

Bên cạnh tham mưu làm tốt nhiệm vụ “phòng”, Ban Nội chính Thành ủy còn tích cực triển khai nhiệm vụ “chống” khi có vụ việc xảy ra. Ban Nội chính Thành ủy đã phân công cán bộ thường xuyên theo dõi, nắm chắc mọi diễn biến, tình hình hoạt động của các cơ quan tư pháp, kịp thời báo cáo Thường vụ, Thường trực Thành ủy chỉ đạo xử lý các vụ việc vi phạm pháp luật của cán bộ công tác tại các cơ quan tư pháp như Báo cáo việc Chấp hành viên Chi cục Thi hành án dân sự huyện Phong Điền (cũ) về hành vi lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; Báo cáo việc Thẩm phán Tòa án nhân dân thành phố Huế (cũ) về hành vi môi giới hối lộ.

Có thể khẳng định, những năm qua, các cơ quan tư pháp thành phố Huế đã luôn đứng ở tuyến đầu trong nhiệm vụ bảo vệ pháp chế và trật tự pháp luật XHCN, đấu tranh có hiệu quả với tội phạm và các vi phạm pháp luật, giải quyết nhanh chóng, kịp thời, đúng pháp luật các tranh chấp nảy sinh trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, qua đó, đã góp phần ổn định an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, phục vụ có hiệu quả nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn thành phố Huế.

Có được thành quả nêu trên là nhờ sự lãnh đạo kịp thời, đúng đắn của các cấp ủy đảng đối với công tác tư pháp và cải cách tư pháp cùng sự đóng góp hiệu quả của toàn bộ hệ thống tư pháp, trong đó phải kể tới sự đóng góp tích cực của đội ngũ cán bộ tư pháp thành phố Huế, nhất là đội ngũ cán bộ có chức danh tư pháp luôn giữ vững phẩm chất, đạo đức nghề nghiệp, đó là sự liêm chính, công tâm, chuyên nghiệp, có bản lĩnh chính trị, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông về pháp luật. Kết quả là trong các giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử không có các biểu hiện tiêu cực như: bức cung, nhục hình, làm sai lệch hồ sơ vụ án, lạm dụng chức vụ quyền hạn để vụ lợi…; chưa phát hiện hiện tượng “chạy án”, xâm phạm đến hoạt động đúng đắn của các cơ quan điều tra, kiểm sát, xét xử, thi hành án; việc xâm hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức, xã hội được hạn chế đến mức thấp nhất (xảy ra 01 vụ ở Phong Điền thuộc lĩnh vực thi hành án như đã nêu trên).

Quá trình tham mưu công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các giải pháp phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động tư pháp, Ban Nội chính Thành ủy thấy rằng tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động tư pháp có thể xuất hiện ở hầu hết các giai đoạn tố tụng. Trong giai đoạn tiếp nhận, xử lý, giải quyết đơn, thư tố giác tội phạm, khiếu nại, tố cáo là các biểu hiện chuyển đơn lòng vòng, không giải quyết dứt điểm; việc dân sự hóa, hành chính hóa các vụ việc hình sự và ngược lại; ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự không có căn cứ… Trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử là các biểu hiện bức cung, nhục hình, làm sai lệch hồ sơ vụ án; lạm dụng chức vụ quyền hạn để vụ lợi; tha trái pháp luật người đang bị giam giữ; không truy cứu trách nhiệm hình sự người có tội; quyết định hình phạt nhẹ hoặc xử án treo không có căn cứ; thiếu trách nhiệm, nhận hối lộ trong quản lý bị can, phạm nhân thi hành án phạt tù… Trong giai đoạn thi hành án là các biểu hiện không ra các quyết định thi hành án khi có căn cứ pháp luật; cưỡng chế thi hành án trái pháp luật; chiếm đoạt tiền thi hành án… Mặc dù các biểu hiện nêu trên rất cụ thể nhưng khó phát hiện bởi vì tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động tư pháp có đặc điểm riêng là khi thực hiện hoạt động tư pháp, người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó thực hiện các hành vi xâm hại đến hoạt động đúng đắn của các cơ quan tư pháp (là cơ quan bảo vệ pháp luật). Bên cạnh đó, Hệ thống pháp luật ở nước ta còn chồng chéo, một số chế định pháp luật còn áp dụng chưa thống nhất; việc giải thích, hướng dẫn pháp luật chưa kịp thời; việc kiểm soát quyền lực trong hoạt động tư pháp chưa chặt chẽ; quy định về trách nhiệm người đứng đầu trong các cơ quan tư pháp chưa cụ thể, chưa khuyến khích họ tích cực, chủ động trong việc phát hiện và xử lý các hành vi tham nhũng, tiêu cực trong cơ quan, đơn vị mình quản lý.

Ðể phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động tư pháp có hiệu quả tốt, trong thời gian tới các cấp ủy, tổ chức đảng, các cơ quan tư pháp trên địa bàn thành phố Huế cần (1) Tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy, kết hợp chặt chẽ giữa “xây và chống” đối với công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động tư pháp, trong đó, cần có giải pháp nâng cao nhận thức, thường xuyên tuyên truyền để cán bộ, đảng viên tự giác thực hiện đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực; chú trọng giáo dục lòng tự trọng, danh dự cá nhân trong đội ngũ cán bộ, công chức các cơ quan tư pháp. (2) Phát huy vai trò, trách nhiệm, tính gương mẫu của người đứng đầu cấp ủy, các cơ quan tư pháp trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; tiếp tục quán triệt sâu sắc và triển khai thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, nghị quyết, kết luận của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, các văn bản chỉ đạo của các cơ quan tư pháp Trung ương và các văn bản của Ban Thường vụ Thành ủy về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tại các cơ quan tư pháp. (3) Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của cấp ủy; thường xuyên thực hiện công tác tự kiểm tra, giám sát nội bộ từng cơ quan tư pháp; phát huy tốt vai trò của nhân dân và các cơ quan báo chí trong việc phát hiện, tố giác hành vi tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. (4) Siết chặt kỷ cương, kỷ luật hành chính, nghiệp vụ, phát huy dân chủ trong cơ quan tư pháp; thực hiện công khai, minh bạch trong các hoạt động; xử lý nghiêm các hành vi tham nhũng, tiêu cực và trách nhiệm của người đứng đầu để xảy ra tham nhũng trong đơn vị mình phụ trách, quản lý. (5) Kịp thời động viên, có chế độ khen thưởng đối với các đơn vị, cá nhân mạnh dạn đấu tranh, tố giác các biểu hiện tiêu cực, tham nhũng. (6) Kiến nghị Quốc hội, Chính phủ nghiên cứu, tiếp tục hoàn thiện thể chế pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong lĩnh vực tư pháp, đồng thời, hoàn thiện pháp luật về thủ tục tố tụng tư pháp theo hướng bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch; quan tâm hơn nữa việc cải cách chế độ tiền lương, phúc lợi xã hội đối với cán bộ công tác tại các cơ quan tư pháp nhằm làm cho cán bộ tư pháp không dễ dàng đánh đổi lợi ích đang có để tham nhũng. Kiến nghị Liên ngành tư pháp Trung ương ban hành văn bản hướng dẫn công tác phối hợp giữa các Cơ quan điều tra - Viện kiểm sát - Tòa án trong việc phát hiện, xử lý các hành vi tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động tư pháp; tăng cường hướng dẫn, tập huấn nghiệp vụ về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cho cán bộ, công chức có nhiệm vụ tham mưu công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động tư pháp.

Mai Duy Bình