Di sản bị giám sát

Huế là cố đô duy nhất ở Việt Nam còn bảo lưu khá nguyên vẹn tổng thể kiến trúc nghệ thuật cung đình, với hệ thống thành quách, cung điện, đền đài, lăng tẩm... Nhưng đã có một thời gian dài, không chỉ giới nghiên cứu mà ngay cả người dân bình thường cũng phải thốt lên rằng: “Sự “gặm nhấm” của thời gian có thể khiến cho cả cung đình Huế sụp đổ” khi gần 2/3 trong tổng số gần 300 công trình kiến trúc tại Huế trở thành phế tích. Số còn lại trong tình trạng hư hại, xuống cấp nghiêm trọng vì thiên tai, bom đạn, và sự vô tình của con người trong cuộc sống mưu sinh. Đặc biệt, biểu hiện “lâm sàng” của các công trình di tích kiến trúc gỗ tồn tại hàng trăm năm là nghiêng lún cục bộ, thấm dột, ẩm mục, rã mộng, biến dạng hệ khung.

Việc bảo tồn di sản không những phải đảm bảo các nguyên tắc khoa học của quốc gia; thỏa mãn các điều luật của hiến chương, công ước quốc tế mà còn chịu tác động mạnh từ bối cảnh đô thị hóa. Không những thế, sau khi được công nhận là di sản thế giới vào năm 1993, theo quy định cứ 2 năm một lần, UNESCO lại tiến hành đợt thanh tra công tác bảo tồn, trùng tu di sản Huế. Kết quả, các chuyên gia UNESCO thấy rằng, việc phát triển hạ tầng đô thị ồ ạt đã đe dọa đến di sản Huế. Trong đó, ở phía Nam sông Hương xuất hiện một loạt khách sạn, nhà cao tầng, rồi việc mở con đường cắt ngang di tích lăng Minh Mạng và chắn qua di tích lăng Khải Định. Do đó, từ năm 2004, UNESCO phải đưa di sản Huế vào danh sách “Những di sản bị giám sát và khuyến cáo”. Mãi đến năm 2013, Huế vẫn nằm trong danh sách này. Ngoài ra, UNESCO còn đề nghị xây dựng kế hoạch quản lý tổng thể quần thể di sản Huế nhưng vẫn không làm được vì vấn đề mở rộng ranh giới vùng lõi và vùng đệm của di sản (hay vùng 1 và vùng 2 theo Luật Di sản văn hóa) còn tồn tại những “điểm chênh” giữa quy định của UNESCO và hệ thống quy định sở tại hiện hành.

Điểm sáng của du lịch Việt Nam

TS Phan Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế chia sẻ, để “cứu” di sản Huế, ngoài sự hỗ trợ của các bộ ngành Trung ương, chính quyền địa phương và bạn bè quốc tế; từ năm 2012, Huế đã có nhiều nỗ lực trong công tác gìn giữ khu di sản, thể hiện qua các bản điều chỉnh quy hoạch và định hướng chương trình, dự án trên cơ sở tôn trọng di sản và thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó, một lực lượng đông chuyên gia, nghệ nhân, thợ thủ công giỏi nhất trong nước và cả những chuyên gia nước ngoài, kết hợp những công nghệ hiện đại nhất đã được huy động để tiến hành trùng tu di tích Huế. Tổng kinh phí giai đoạn 1996 - 2013 đã lên tới 800 tỷ đồng với 100 công trình kiến trúc được phục hồi, bảo quản, chống xuống cấp. Gần đây nhất, dự án trùng tu tổng thể kinh thành với mức đầu tư gần 1.300 tỷ đồng đã mở ra triển vọng phục hồi toàn diện hệ di sản độc đáo này trong tương lai. Nhờ đó, từ kỳ họp thứ 37 (tháng 6-2013) của Ủy ban Di sản Thế giới, di sản Huế đã được đưa ra khỏi danh sách “Những di sản bị giám sát và khuyến cáo” của UNESCO.

Du khách tham quan Đại Nội Huế

Nhìn lại 22 năm, kể từ ngày quần thể di tích cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới và với sự hợp tác, giúp đỡ của các chính phủ cùng tổ chức quốc tế, không chỉ giúp Huế có cơ sở về tài chính, kinh nghiệm, kỹ thuật, công nghệ… mà quan trọng hơn là tình cảm đặc biệt của bạn bè quốc tế dành tặng cho Huế, từ đó tạo thành những cầu nối giúp Huế quảng bá hình ảnh của mình đến với thế giới. Cũng nhờ thế, lượng khách quốc tế đến với Huế cũng ngày một nhiều hơn. Đó không chỉ là kết quả ban đầu từ việc “hồi sinh” di sản Huế một cách toàn diện để chuyển sang giai đoạn phát triển bền vững mà còn là điểm sáng của du lịch Việt Nam.

Năm 2015, lượng du khách tham quan di sản Huế đạt hơn 2 triệu lượt, trong đó khách quốc tế lần đầu vượt ngưỡng 1 triệu lượt, tăng hơn 13% so với năm 2014, doanh thu từ vé tham quan đạt 205 tỷ đồng, tăng hơn 65 tỷ đồng so với năm 2014…  

SGGP