Sinh năm 1959, 18 tuổi, chàng trai trẻ Hoàng Việt Quốc gốc ở Phong Thu, Hương Điền ngày ấy là một trong số những người con của quê hương Thừa Thiên Huế cùng với ba tôi ghi tên đăng ký nhập ngũ thời điểm tháng 11/1977. Qua đợt huấn luyện 6 tháng tại Đồng Hới (Quảng Bình), tất cả được biên chế về đơn vị Trung đoàn 12 (Đoàn Thanh Xuyên) thuộc Bộ Tư lệnh Công an vũ trang, ở Xuân Mai - Hà Nội. Đến khoảng tháng 3/1978, đơn vị Đại đội 2, Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 12, trong đó có ba tôi cùng chàng trai trẻ Hoàng Việt Quốc và nhiều thanh niên ưu tú của mảnh đất Hương Điền được điều động lên đóng quân tại pháo đài Đồng Đăng, thuộc tỉnh Lạng Sơn, có nhiệm vụ bảo vệ tuyến biên giới từ cửa khẩu Tam Thanh đến cột mốc 25 bản Nà Bàn; đồng thời bảo vệ tuyến đường sắt từ Hữu Nghị quan đến thị trấn Đồng Đăng.

Cựu chiến binh Hoàng Việt Quốc - người đã đi qua khốc liệt của lửa đạn trên biên giới phía Bắc ngày ấy, bồi hồi xúc động: “Pháo đài Đồng Đăng ở tỉnh Lạng Sơn, nơi đặt đài tưởng niệm các liệt sĩ hy sinh anh dũng trong chiến tranh bảo vệ biên giới ngày 17/2/1979 là nơi lưu giữ tuổi thanh xuân của những người lính đã ngã xuống để bảo vệ từng tất đất thiêng liêng của Tổ quốc, trong đó có anh Hải ba của cháu…”.

Tác giả viếng Nghĩa trang liệt sĩ huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn - nơi yên nghỉ của các anh hùng liệt sĩ hy sinh trong chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc năm 1979.

Gạt những giọt nước mắt, Cựu chiến binh Hoàng Việt Quốc hồi tưởng lại: “Rạng sáng ngày 17/2/1979 lịch sử ấy, toàn đơn vị lúc đó đang ngủ, địch bất ngờ trút cơn mưa đạn pháo và ồ ạt tấn công bằng xe tăng, bộ binh lực lượng rất lớn vào biên giới của ta. Anh em trong đơn vị không kịp mặc quần áo, chỉ ôm súng chiến đấu. Ba cháu (Ba của tác giả, liệt sĩ Phạm Bá Hải - NV) bám trụ lại chiến đấu bảo vệ doanh trại và đã anh dũng hy sinh. Đơn vị còn có chú Nguyễn Ngọc Tuấn và chú Nguyễn Văn Cường đều người Phong Thu quê hương mình, cũng đã hy sinh ngay trong trận đánh đầu tiên”.

Đến trưa ngày 17/2, người lính trẻ Hoàng Việt Quốc bị thương nặng do trúng đạn xuyên qua phổi, đồng đội chỉ kịp băng bó và để nằm lại tại giao thông hào. Sau một ngày đêm nằm bất tỉnh, người lính trẻ này gượng sức lần tìm về doanh trại Tiểu đoàn, cách doanh trại của đơn vị mình 2km và may nắm được đồng đội kịp thời cứu sống, cán thương về trạm phẩu tiền phương Bình Gia, trở thành người lính hiếm hoi của Đại đội 2, Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 12 (Đoàn Thanh Xuyên) sống sót qua “chảo lửa” trong trận chiến khốc liệt gần 30 ngày đêm ấy. 

Cựu chiến binh Hoàng Việt Quốc rưng rưng kể lại: Những ngày tháng ngắn ngủi ở pháo đài Đồng Đăng, chú và ba cháu cùng đồng đội có rất nhiều kỷ niệm, anh em hay cùng nhau lang thang hái rau rừng về ăn. Từ quả đồi nơi đóng quân nhìn xuống là biên giới, bà con trong bản vẫn lại qua sinh hoạt bình thường.

Mọi chuyện chỉ bắt đầu từ 5 giờ sáng 17/2/1979, bầu trời biên giới bỗng sáng lóa, những luồng sáng như tia chớp trước cơn giông. Một cơn mưa đạn pháo trút sang từ phía Bắc, chỉ nữa phút sau nghe như một đàn ong khổng lồ bay qua, những tiếng ù ù từ nhỏ rồi to dần cuồn cuộn lên cao rồi xuống thấp. Từng đụn đất với khói bụi khổng lồ bốc lên, kèm theo những tiềng nổ rền vang vọng về vách đá. Cuộc chiến tranh biên giới 1979 chính thức bắt đầu, mở màn cho cuộc chiến 30 ngày trên địa bàn 6 tỉnh: Lào Cai, Lai Châu, Cao Bằng, Hà Giang, Lạng Sơn, Quảng Ninh và kéo dài suốt 10 năm sau đó.

Buổi sáng 17/2 hôm ấy, ba tôi và hai người bạn đồng niên cùng quê của người lính trẻ Hoàng Việt Quốc đã anh dũng ngã xuống và nằm lại trong cuộc giành giật từng tấc đất biên cương, nơi trận địa ác liệt nhất của cuộc chiến tranh biên giới - pháo đài Đồng Đăng.

Bộ đội Việt Nam đánh trả địch xâm chiếm biên giới ở Lạng Sơn năm 1979 (ảnh tư liệu).

Hồi tưởng về ký ức của cuộc chiến ấy, nỗi canh cánh trong tim gang của người Cựu chiến binh Hoàng Việt Quốc cũng giống như nỗi lòng của thân nhân những anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống trên biên giới trong cuộc chiến bảo vệ từng tất đất biên cương, đó là đến nay các anh vẫn chưa được tìm kiếm, cất bốc đưa về với đất mẹ. Những người trấn giữ Đồng Đăng, những đồng đội của ba tôi, cùng hàng vạn thanh niên Việt Nam, những người cùng tuổi mười tám đôi mươi đã mãi mãi nằm lại ở biên cương trong cuộc chiến ác liệt này.

Ngày 17/2/1979, địch đưa 600.000 quân tấn công toàn tuyến biên giới Việt Nam. Số quân địch tham chiến lúc này được cho là nhiều hơn các đạo quân xâm lược trước đó. (Thời điểm cao nhất, quân Mỹ huy động trên chiến trường Việt Nam gần 550.000 quân, Pháp 250.000 quân...). Cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc kéo dài suốt 10 năm (1979 - 1989) khi đối phương duy trì nhiều sư đoàn, trung đoàn độc lập áp sát biên giới lấn chiếm lãnh thổ, biến Việt Nam thành thao trường. Các đơn vị chủ lực Việt Nam thay phiên nhau bổ sung quân cho chiến trường phía Bắc. Theo Niên giám châu Á 1980, tổng lực lượng phòng thủ của Việt Nam ở biên giới lúc này khoảng 50.000 quân, gồm bộ đội địa phương, công an vũ trang, dân quân tự vệ. Bước vào cuộc chiến không cân sức, quân dân 6 tỉnh biên giới phía Bắc đã tổ chức các đợt phòng ngự, đẩy lùi từng đợt tiến công của địch.

Bá Trí