Sự thay đổi thần kỳ

Huế vừa là kinh đô của Nhà nước phong kiến Việt Nam, vừa là thủ phủ của Chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim, và là nơi đặt cơ quan cai trị của quân đội Nhật. Về sức mạnh quân sự của thế lực phản cách mạng, quân đội Nhật ở Huế sau ngày đảo chính Pháp (9/3/1945) có đến 4.500 quân thiện chiến, vũ khí hậu cần đầy đủ do tướng Nhật Yokoyama Masayuki chỉ huy. Chính phủ Trần Trọng Kim, tuy không có Bộ Quốc phòng nhưng đã lập được đội Thanh niên tiền tuyến gồm hàng chục vạn thành viên bán vũ trang.

Những đội lính khố vàng người bản xứ vẫn được Nhật xây dựng để đàn áp cách mạng. Về sức mạnh chính trị của thế lực phản cách mạng, sau khi Nhật đảo chính Pháp, các tổ chức thân Nhật xuất hiện như “nấm sau mưa”. Có thể kể đến “Hội tân Việt Nam”, “Ðại Việt Quốc Gia liên minh”, “Ðại Việt Duy tân”, “Quốc Dân Ðảng”. Nhóm anh em Ngô Ðình Nhu, Ngô Ðình Diệm cũng ráo riết hoạt động, chuẩn bị đưa Cường Ðể, một hoàng thân có xu hướng thân Nhật về thay Bảo Ðại. 

Về phía lực lượng cách mạng thì ở Huế chỉ có lực lượng Việt Minh. Bản thân lực lượng Việt Minh ở Huế vẫn tồn tại hai tổ chức: Việt Minh Thuận Hóa và Việt Minh Nguyễn Tri Phương. Trên thực tế thì cả hai lực lượng này đều bị Nhật đàn áp rất dã man, lực lượng chủ chốt phải hoạt động bí mật ở vùng rừng núi. Vậy làm sao đủ lực lượng để tự khởi nghĩa giành chính quyền khi thời cơ đến?

Đứng trước tình hình đó, Hội nghị Việt Minh tỉnh Nguyễn Tri Phương mở rộng đã họp tại Đầm Cầu Hai từ ngày 23/5 đến ngày 25/5/1945. Hội nghị diễn ra dưới sự chủ tọa của đồng chí Nguyễn Sơn - Bí thư Tỉnh ủy lâm thời, cùng các đồng chí: Hoàng Tiến, Trần Thanh Từ, Nguyễn Dĩnh, Lê Tự Đồng, Hoàng Anh, Lê Minh, Lê Hải, Đặng Do... Sau ba ngày làm việc khẩn trương, Hội nghị đã thảo luận, phân tích và đánh giá tình hình chung trong cả nước, trong tỉnh, các huyện và thành phố Huế. 

Hội nghị đã đi đến Nghị quyết: Khởi nghĩa khi thời cơ đến, chuẩn bị lực lượng, xây dựng và củng cố tổ chức, phân công trách nhiệm cho từng đảng viên. Hội nghị đánh dấu bước chuyển quan trọng, có tính chất quyết định đối với sự thành công của Cách mạng tháng Tám trong toàn tỉnh. Tiếp đó, cuối tháng 6/1945, Ban lãnh đạo hai tổ chức Việt Minh đã họp tại Huế. Ðại diện cho Việt Minh Nguyễn Tri Phương là các đồng chí Hoàng Anh, Nguyễn Dĩnh và Lê Tự Ðồng. Ðoàn Việt Minh Thuận Hóa gồm các đồng chí Nguyễn Tấn, Nguyễn Kèn (tức là Nguyễn Thế Lâm), Phan Tử Quang và Lê Khánh Khang. Cuộc họp quyết định sáp nhập tổ chức Việt Minh Thuận Hóa vào Việt Minh Nguyễn Tri Phương, thống nhất kế hoạch và phương hướng hoạt động nhằm tập hợp lực lượng tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền. 

Các đồng chí Nguyễn Tấn, Nguyễn Kèn, Lê Khánh Khang đều được bổ sung vào Ban Chấp hành Việt Minh Nguyễn Tri Phương. Kể từ đó, lực lượng cách mạng ở Huế mới thống nhất và phát triển mạnh mẽ. Kết quả Việt Minh đã lôi kéo được một số nhân sĩ yêu nước của “Hội Tân Việt Nam”, lực lượng thanh niên Phan Anh, lính khố vàng, lính bảo an cùng hàng chục vạn nhân dân cùng khổ toàn tỉnh Thừa Thiên - Huế trong một thời gian chưa đầy 2 tháng.

Từ giải phóng huyện đến giải phóng thành phố 

Ngày 15/8/1945 phát xít Nhật đầu hàng Ðồng Minh. Được tin này, dưới danh nghĩa Việt Minh Nguyễn Tri Phương, Thường vụ Tỉnh ủy triệu tập hội nghị cán bộ toàn tỉnh tại nhà ông Tố Tuân và bà Phan Thị Luận (phường Phú Bình - TP Huế). Hội nghị hoàn toàn nhất trí với chủ trương khởi nghĩa và quyết định chọn huyện Phú Lộc để phát động chính quyền giành chính quyền trước nhằm rút kinh nghiệm cho các huyện khác, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho Huế tiến hành khởi nghĩa. 

Tại các huyện, khí thế cách mạng quần chúng sôi sục. Từ ngày 18 đến 22/8/1945, thực hiện quyết định của hội nghị mở rộng ngày 15/8, các ủy ban khởi nghĩa đã tổ chức lực lượng khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi. 

Tại TP Huế: Từ ngày 21/8/1945 các đội tự vệ, các đoàn thể cứu quốc có trang bị vũ khí thô sơ, giương cờ, biểu ngữ, biểu tình thị uy qua các đường phố. Các trại lính bảo an đã được chuẩn bị tham gia phong trào khởi nghĩa. Bọn lính Nhật hoảng sợ không dám hành động. Chiều ngày 21/8 đơn vị tự vệ khu phố Phú Bình đã chiếm được vòng ngoài ở đồn Mang Cá.

Ðêm 22/8, trước áp lực của cuộc khởi nghĩa, Bảo Ðại, vị vua cuối cùng của triều đình phải cúi đầu tuyên bố: “Nhường quyền lãnh đạo quốc gia cho Việt Minh”. Ủy ban khởi nghĩa không đồng ý và yêu cầu: 

- Nhà vua phải báo cho Nhật biết là triều đình đã giao tất cả quyền bính cho chính quyền cách mạng và điện cho các tỉnh trưởng giao quyền cho Việt Minh. 

- Nhà vua phải giao lại cho chính quyền cách mạng đội lính khố vàng, với tất cả trang bị vũ khí đạn dược. 

- Chính quyền cách mạng hứa sẽ bảo đảm an toàn tính mạng và quyền công dân cho Bảo Ðại. Những tài sản trong hoàng cung đều thuộc quyền sở hữu của nhân dân. Một số tài sản riêng Bảo Ðại được phép mang theo để sử dụng. Các lăng tẩm triều Nguyễn từ nay thuộc tài sản quốc gia. Những người trong hoàng tộc trước đây lo lăng tẩm nay được tiếp tục làm việc cho chế độ mới.

Nhận được “tối hậu thư”, Bảo Ðại triệu tập họp nội các. Nhà vua và những người dự họp đã nhất trí chấp nhận những điều kiện của Việt Minh đưa ra và sẽ từ bỏ ngai vàng bằng hình thức thoái vị.

16 giờ ngày 23/8, tại sân vận động Huế, hàng vạn nhân dân Thừa Thiên - Huế đã tập trung hàng ngũ chỉnh tề dưới rừng cờ sao vàng phấp phới, Ủy ban khởi nghĩa tiến vào lễ đài giữa tiếng hoan hô vang dội cả một góc trời. Ðồng chí Tố Hữu đọc diễn văn nêu rõ tầm vóc, ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa và tuyên bố từ nay chính quyền về tay nhân dân. Ðồng chí trân trọng giới thiệu Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh do ông Tôn Quang Phiệt làm chủ tịch, đồng chí Hoàng Anh - Phó Chủ tịch.

Lễ thoái vị của Bảo Đại, vị vua cuối cùng của ViệtNam 

Theo đúng chương trình, chiều 30/8 lễ thoái vị của Bảo Ðại vị vua cuối cùng của triều đại phong kiến cuối cùng đã được tổ chức tại lầu Ngọ Môn trong kinh thành Huế. 

Ðại biểu nhân dân 6 huyện Phú Vang, Phú Lộc, Hương Trà, Hương Thủy, Phong Ðiền, Quảng Ðiền, cùng với đại biểu các tầng lớp nhân dân thành phố đã tập hợp đông đủ, hàng ngũ chỉnh tề trên quãng sân rộng từ trước cửa Ngọ Môn đến chân Cột Cờ. Ðứng phía trước là 18 hàng nữ sinh mặc quần trắng, áo dài trắng. Tiếp theo là các đoàn phụ nữ mặc áo dài tím. Ðoàn quân nhạc gồm 130 người đứng bên phải. Lực lượng vũ trang súng trường cắm lê sáng loáng đứng bên trái. Các đoàn thanh niên học sinh áo sơ mi trắng quần xanh đứng sau cùng. Phía chính giữa là đại diện nhân dân toàn tỉnh gồm gần 1 vạn người, xếp thành một ô vuông lớn - hình ảnh một khối đoàn kết chặt chẽ và vững bền. Rừng cờ đỏ sao vàng, biểu ngữ rực rỡ trong ánh nắng mùa thu. Tất cả yên lặng, không khí thật trang nghiêm.

Ðúng 13 giờ, Bảo Ðại bịt khăn vàng, mặc áo vàng cùng một số bộ trưởng trong chính phủ Trần Trọng Kim và đại diện hoàng gia đứng ra phía trái lầu Ngọ Môn. Ðoàn đại biểu của chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đứng bên phải. Bảo Ðại đọc thoái vị và trao lại cho đại diện chính phủ Quốc ấn bằng vàng và một thanh gươm bằng vàng nạm ngọc tượng trưng cho quyền lực của chế độ phong kiến. 

Trên kỳ đài Huế, cùng với bản nhạc hùng tráng “Tiến quân ca” lá cờ đỏ sao vàng từ từ kéo lên phần phật bay giữa trời Huế tự do độc lập. 

Tiếng hô khẩu hiệu vang trời “ViệtNamđộc lập muôn năm”, “Việt Nam Dân chủ Cộng hòa muôn năm”. Chế độ phong kiến vĩnh viễn cáo chung. Sau lễ thoái vị, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Huế đã kết thúc thắng lợi.

Không khí của những ngày Cách mạng tháng Tám ở tỉnh Thừa Thiên - Huế thực sự như trong ngày hội, ngày hội non sông mà nhà thơ Tố Hữu đã viết:

 “Tháng Tám vùng lên Huế của ta

Quảng, Phong ơi! Hương Thủy, Hương Trà

Phú Vang, Phú Lộc đò lên Huế

Đỏ ngập dòng sông rộn tiếng ca”.

Tin tức