“Chuyện áo dài” trong hội họa

Nhóm nghệ sĩ G39 đang có triển lãm “Chuyện áo dài” tại 70 Nguyễn Du, Hà Nội, giới thiệu các tác phẩm của 14 họa sĩ: Bình Nhi, Lê Thị Minh Tâm, Võ Lương Nhi, Nguyễn Hồng Phương, Hoàng Phương Liên, Nguyễn Minh Hiếu, Nguyễn Quốc Thắng, Phạm Trần Quân, Lâm Đức Mạnh, Tào Linh, Hoàng Phượng Vỹ, Lê Thiết Cương, cố họa sĩ Nguyễn Bích, Lưu Công Nhân. Bên cạnh đó, triển lãm còn trưng bày bộ ảnh chụp thiếu nữ với áo dài của nhiếp ảnh gia Dzungart Nguyen; các mẫu trang phục của 3 nhà thiết kế: Phạm Mai, Nga Cocoon, Trịnh Bích Thủy và bộ sưu tập tranh vẽ lên áo dài của họa sĩ Bình Nhi.

Tác phẩm Thiếu nữ Hà thành (1978) của cố họa sĩ Lưu Công Nhân

Theo họa sĩ Lê Thiết Cương, từ lâu áo dài vẫn được nhiều thế hệ họa sĩ Việt Nam vẽ, trở thành một đề tài lớn của lịch sử mỹ thuật Việt Nam hiện đại, tính từ mỹ thuật Đông Dương, tới thời kháng chiến, cũng như giai đoạn sau này. Các họa sĩ nổi tiếng của bộ tứ hội họa đầu tiên (Trí, Lân, Vân, Cẩn) đến bộ tứ thứ hai (Phổ, Thứ, Lựu, Đàm), bộ tứ thứ ba (Nghiêm, Liên, Sáng, Phái) hay các họa sĩ tài danh khóa kháng chiến (Mai Long, Lưu Công Nhân…) và các họa sĩ trẻ hiện nay đều có tranh rất đẹp vẽ phụ nữ mặc áo dài. Bức tranh “Thiếu nữ bên hoa huệ” của họa sĩ Tô Ngọc Vân nổi tiếng tới mức hầu như người Việt nào cũng biết, còn họa sĩ Nguyễn Gia Trí có bức “Các thiếu nữ bên đầm sen”. Hai tác phẩm này đều được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam...

Khởi từ tấm áo tứ thân, ngũ thân trong kho tàng trang phục của cha ông, khoảng năm 1930, nhà thiết kế Cát Tường đã đưa một số yếu tố hiện đại vào, cách tân để áo tứ thân, ngũ thân thành hai thân, tức là chỉ còn vạt trước và vạt sau, là áo dài. Lý giải tại sao áo dài đi vào đời sống Việt Nam ở cả ba miền ngay sau đó, họa sĩ Lê Thiết Cương cho rằng: “Áo dài là câu chuyện phong hóa của người Việt, phù hợp với cơ thể của người Việt, khí hậu Việt Nam. Tại sao áo dài không xuất phát ở xứ lạnh gần Bắc cực hay Nam cực? Tìm hiểu qua các cuốn sách, cũng như trên internet, tôi chưa từng thấy họa sĩ Trung Quốc hay quốc gia khác nào vẽ áo dài”.

Với triển lãm này, các nghệ sĩ mong muốn góp tiếng nói vào việc bảo tồn và phát triển trang phục truyền thống và thể hiện nét đẹp của áo dài bằng ngôn ngữ hội họa.

Tôn lên vẻ đẹp Việt

Ngày nay, nói đến trang phục của phụ nữ Việt Nam, người ta thường nghĩ ngay đến áo dài. Trải qua các thời kỳ phát triển của lịch sử, tà áo ấy vẫn trường tồn, được phụ nữ Việt tự tin khoác lên mình trong các buổi lễ trang trọng hay trên sàn diễn thời trang, các liên hoan, cuộc thi sắc đẹp...

Áo dài còn là cảm hứng cho nghệ thuật, xuất hiện nhiều các câu thơ, bài ca, bộ phim đi cùng năm tháng. Với mỹ thuật, theo họa sĩ Lê Thiết Cương, nét độc đáo của áo dài khác với phục trang của các nước trên thế giới cũng như khu vực châu Á, gắn với vẻ yểu điệu, thướt tha của người phụ nữ, và những đặc tính đó tạo ra sự gần gũi với vẻ đẹp diễn tả bằng hội họa. Bởi vậy, những năm 1930, ngay sau khi nhà thiết kế Cát Tường cách tân áo dài, năm 1938, họa sĩ Nguyễn Gia Trí đã vẽ tác phẩm nổi tiếng “Các thiếu nữ bên đầm sen”. 

Áo dài và mỹ thuật Việt Nam hiện đạiẢnh: Ng. Phương

Qua gần 100 năm, tà áo vẫn đầy sức hút trong các mẫu thiết kế cũng như hội họa Việt. Họa sĩ Võ Lương Nhi chia sẻ: “3 tác phẩm trưng bày trong triển lãm, có bức tôi đã vẽ cách đây 22 năm, nay đưa ra giới thiệu với mong muốn mọi người thấy áo dài có từ xưa, dung dị và mang hồn Việt. Là phụ nữ, thấy áo dài như đã gắn bó thân thuộc với mình, nên tôi vẽ thoải mái và dễ dàng. Áo dài giúp phô diễn được hình thể người phụ nữ nhưng vẫn rất kín đáo, khiến người khác muốn ngắm nhìn và nhớ mãi...”.

Mối duyên áo dài và hội họa không chỉ dừng lại ở đó. Từ lâu hội họa cũng được đưa lên nhằm tô điểm cho áo dài. Đã có nhiều họa sĩ, nhà thiết kế phối hợp cho ra mắt các thiết kế sáng tạo, tôn vinh cả trang phục và họa tiết. Trong “Chuyện áo dài”, họa sĩ Bình Nhi mang đến các mẫu thiết kế áo dài trang trí họa tiết hoa sen trên tranh chị sáng tác. Các họa tiết trên áo dài chủ yếu vẽ nét, tranh cũng không tả thực. Điều họa sĩ mong muốn là thể hiện tinh thần của hoa sen, của áo dài ngũ thân từ thời cổ xưa, áo dài cách tân hiện đại... nhưng vẫn giữ chất riêng của mình.

Hội họa và áo dài biểu đạt được giá trị thẩm mỹ của một trang phục đã thấm sâu vào tâm hồn và tôn lên vẻ đẹp của phụ nữ Việt Nam. Bởi vậy, qua thời gian, tà áo dài vẫn là đề tài thu hút, nhưng cũng thách thức nghệ sĩ thể hiện với nghệ thuật thị giác. Họa sĩ Lê Thiết Cương cho rằng: “1000 năm sau, người ta vẫn có quyền vẽ về áo dài. Bởi dù hiện thực vĩ đại thế nào, muốn trở thành tác phẩm nghệ thuật thì bắt buộc phải sáng tạo, mà sáng tạo thì vô cùng”.

daibieunhandan.vn