Hiện đại hóa y học cổ truyền

Khi thực hiện đề tài “Nghiên cứu phát triển (theo hướng GACP) và bào chế một số chế phẩm từ dược liệu ô đầu, ý dĩ, tam thất, đan sâm vùng Tây Bắc”, thuộc Chương trình Tây Bắc, nhóm nghiên cứu của Khoa Y - Dược, ĐHQG Hà Nội nhận thấy dạng thuốc viên hoàn giọt rất phù hợp để phát triển các sản phẩm thuốc từ đan sâm, tam thất trên quan điểm hiện đại hóa y dược học cổ truyền. Đây chính là sự vận dụng sáng tạo kỹ thuật bào chế viên hoàn giọt vào bào chế y dược cổ truyền. Nhóm đã tách chiết được phân đoạn hoạt chất có tác dụng sinh học mong muốn, có độ phân cực phù hợp nhất để hấp thu qua màng sinh học để sử dụng bào chế thuốc; phát triển lại công nghệ sản xuất thuốc viên hoàn giọt đã bị lãng quên. Viên hoàn thảo dược phát triển bằng công nghệ nhỏ giọt có nhiều ưu điểm như: Liều sử dụng thấp hơn; có thể sử dụng bằng cách đặt dưới lưỡi để được hấp thu tốt hơn; sử dụng các tá dược có khả năng tăng tính thấm, tăng thời gian bán thải giúp tăng sinh khả dụng của thuốc; sản phẩm ổn định hơn; thuận lợi hơn để bảo đảm chất lượng thuốc.

VNUBotimax được nghiên cứu phát triển dựa trên bốn nền tảng chính: Tri thức cổ truyền dân tộc trong sử dụng cây thuốc để chữa bệnh; Công nghệ chiết xuất hiện đại để phân lập phân đoạn hoạt chất có tác dụng sinh học mong muốn, có độ phân cực phù hợp nhất để hấp thu qua màng sinh học vào cơ thể; Công nghệ bào chế hiện đại để phát triển dạng bào chế viên hoàn giọt; Các thiết kế và phương pháp nghiên cứu hiện đại để đánh giá tác dụng và tiêu chuẩn hóa sản phẩm. Mặc dù không phải dạng bào chế mới nhưng viên hoàn giọt thảo dược VNUBotimax có thể coi là ứng dụng mới để hiện đại hóa bào chế thuốc y học cổ truyền. Công nghệ bào chế viên hoàn giọt thảo dược do nhóm phát triển được đặt tên là công nghệ Phytosol, giúp VNUBotimax có nhiều ưu điểm về độ ổn định, cách dùng, hấp thu, sinh khả dụng.

Liên kết “3 nhà”

Thành công của VNUBotimax khiến nhóm nghiên cứu của Khoa Y - Dược, ĐHQG Hà Nội hướng đến tinh chiết một số sản phẩm đông dược đặc thù của vùng Tây Bắc - nơi có nhiều điều kiện đặc hữu về đất đai, thổ nhưỡng và khí hậu để phát triển dược liệu, chăm sóc sức khỏe cho nhân dân, đặc biệt là trong vùng. Thế mạnh này nếu được phát huy không những tạo ra tính đặc thù cho ngành dược mà còn giúp phát triển bền vững các vùng miền nhờ tham gia vào chuỗi giá trị dược liệu.

Hiện nay hầu hết nhân dân thu hái dược liệu ngoài tự nhiên và sử dụng theo kinh nghiệm riêng, có nguy cơ dẫn đến làm cạn kiệt nguồn cung và thất truyền nhiều kinh nghiệm quý. Các nhà nghiên cứu nhận thấy chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đa dạng hóa cây trồng dựa trên thế mạnh về dược liệu có thể là một giải pháp tốt. Bên cạnh phát triển vùng trồng, cung cấp dược liệu chuẩn thì cần nghiên cứu để hiện đại hóa và tiêu chuẩn hóa trong việc sử dụng dược liệu. Phát triển thuốc hiện đại trên cơ sở thuốc cổ truyền có lợi điểm rất lớn là nguồn gốc tự nhiên và tác dụng đã được khẳng định từ lâu trong thực tiễn điều trị. Tuy nhiên, tác dụng của thuốc cổ truyền mới ở mức kinh nghiệm nên rất cần được soi sáng bằng tri thức khoa học hiện đại.

VNUBotimax là minh chứng thiết thực cho việc kết hợp giữa 3 nhà: nhà khoa học, nhà sản xuất/doanh nghiệp và nhà dân/địa phương. Theo PGS.TS. Nguyễn Thanh Hải, Phó chủ nhiệm phụ trách Khoa Y - Dược, ĐHQG Hà Nội, để phát triển thành công cây dược liệu, phát huy sức mạnh tổng hợp của sự hợp tác này là yếu tố quyết định. Ở giai đoạn 1 nên bắt đầu từ nhà dân/địa phương để đưa ra quyết định trồng dược liệu gì, từ đó nhà khoa học và doanh nghiệp hợp tác để khoa học hóa và phát triển thị trường. Như vậy sẽ nhanh chóng tạo ra được dược liệu hàng hóa hơn, tránh phải qua các giai đoạn thử - sai. Khi sản xuất dược liệu đã nền nếp thì việc phát triển thêm chủng loại hoặc diện tích trồng sẽ thuận lợi hơn.

“Vai trò của nhà khoa học hết sức quan trọng trong việc dẫn dắt, bảo đảm để thu được dược liệu tiêu chuẩn; khẳng định cơ sở khoa học của việc sử dụng dược liệu; phát triển đa dạng các phương thức sử dụng dược liệu, tạo niềm tin cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp sử dụng dược liệu làm phương thức kinh doanh, với các sản phẩm đa dạng, chất lượng tốt, đáp ứng niềm tin của người dân, nhu cầu sử dụng sẽ tăng, dẫn tới làm tăng nhu cầu cho dược liệu đó, qua đó kích thích làm phát triển vùng trồng. Vấn đề bảo hộ nguồn gốc xuất xứ và chỉ dẫn địa lý cho dược liệu và tri thức sử dụng dược liệu cũng cần được đặt ra, nhằm tạo môi trường kinh doanh lành mạnh và bền vững...” - PGS.TS. Nguyễn Thanh Hải khẳng định

PGS. TS. Nguyễn Thanh Hải cho biết: “Một điều rất khó trong phát triển dược liệu là tạo ra chất lượng ổn định và đồng nhất, vì thế việc chuẩn hóa quy trình trồng trọt, thu hái, chế biến dược liệu và tiêu chuẩn hóa dược liệu hết sức quan trọng. Để người dân hình thành nếp sản xuất theo yêu cầu GACP cần nhiều công sức, đòi hỏi nhiều thời gian và nỗ lực. Bên cạnh nỗ lực của các nhà khoa học giúp hình thành các quy trình chuẩn trong trồng trọt, thu hái và chế biến, cần triển khai đào tạo, tập huấn cho người dân; cần sự ủng hộ cam kết của doanh nghiệp và sự chỉ đạo quyết liệt của nhà quản lý”.

Đại biểu nhân dân