Cần cơ chế và chính sách mới

Phát biểu đề dẫn, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Phạm Văn Linh nhấn mạnh, trong 2 thập niên gần đây, tốc độ phát triển KHCN diễn ra nhanh như vũ bão, cuộc Cách mạng Công nghiệp (CMCN) 4.0 đang diễn ra và đã hình thành nhiều ngành nghề và phương thức sản xuất mới dựa trên nền tảng của thông tin thông minh và phân tích cơ sở dữ liệu lớn. Do vậy, xã hội đang đòi hỏi phải có một nền giáo dục kiểu mới, để có nguồn nhân lực mới thích ứng với một nền kinh tế kiểu mới - nền kinh tế số.

Mặc dù nhiều nghị quyết đã được ban hành và Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học đã được sửa đổi, nhưng trong điều kiện hiện nay, giáo dục - đào tạo hơn lúc nào hết cần có cơ chế và chính sách mới nhằm khơi dậy niềm đam mê của người học, người thầy, nhà trường và toàn xã hội để nghiên cứu, tiếp thu, làm chủ tri thức, sáng tạo công nghệ mới để sáng nghiệp, cống hiến cho đất nước phát triển nhanh, mạnh hơn nữa… 

“Chúng tôi mong muốn Hội thảo đưa ra được nhận thức chung về tư duy giáo dục - đào tạo mới, cách tiếp cận tổng thể, liên ngành về đổi mới giáo dục, đào tạo để thích ứng yêu cầu và tận dụng cơ hội của cuộc CMCN 4.0, đồng thời vẫn bảo đảm tính bao trùm, công bằng, bình đẳng trong toàn xã hội trong bối cảnh mới” - ông Phạm Văn Linh nói.

Tạo ra tri thức theo hướng giáo dục mở

Nghị quyết số 29-NQ/TW được các cấp, các ngành triển khai tích cực từ Trung ương tới cơ sở đã từng bước đi vào cuộc sống, giúp ngành giáo dục và đào tạo đạt được một số kết quả quan trọng. Hệ thống giáo dục quốc dân từng bước được củng cố và sắp xếp lại, bước đầu xây dựng xã hội học tập và tạo điều kiện cho mọi người học tập suốt đời. Công tác quản lý giáo dục từng bước được đổi mới, coi trọng quản lý chất lượng; bước đầu thực hiện tốt chủ trương đẩy mạnh quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của các cơ sở giáo dục. Công tác quản lý giáo dục bước đầu chuyển từ cơ chế “chỉ huy và kiểm soát” sang “giao quyền và giám sát”. Nghiên cứu và ứng dụng KHCN, nhất là khoa học giáo dục và khoa học quản lý có bước phát triển và thu được kết quả…

Nguyên Phó Chủ tịch Nước, Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam Nguyễn Thị Doan phát biểu tại hội thảo - Ảnh: VNU

Tuy nhiên, nguyên Phó Chủ tịch Nước, Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam Nguyễn Thị Doan nhận định, chúng ta đã nhiều nỗ lực nhưng vẫn còn nhiều vấn đề bất cập như: Chương trình đào tạo nặng về lý thuyết; Phương pháp giảng dạy lỗi thời làm học sinh thụ động, máy móc; Chất lượng đội ngũ giáo viên tăng nhưng chưa đáp ứng yêu cầu; Cơ sở vật chất kỹ thuật còn nghèo nàn, yếu kém; Hệ thống bảng lương cho giáo viên còn nhiều bất cập…

Nguyên Phó Chủ tịch Nước đề xuất, các trường đại học phải giúp Chính phủ tạo ra tri thức theo hướng giáo dục mở để tất cả người lao động có thể tiếp nhận tri thức ở bất cứ đâu, thời gian nào. Cần đầu tư mạnh mẽ hơn cho giáo dục - đào tạo, sớm khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải; nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nhằm xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao…

Những xu thế giáo dục tương lai

Tham luận “Xu hướng toàn cầu trong đổi mới giáo dục và bài học cho Việt Nam” của Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam Ousmane Dione chỉ ra vai trò của hệ thống giáo dục đại học là cung cấp kỹ năng thích ứng và các giải pháp sáng tạo đáp ứng xu hướng toàn cầu hóa về phát triển nền kinh tế tri thức, tiến bộ công nghệ và sự thay đổi nhân khẩu học. Ông Ousmane Dione cho rằng, hệ thống giáo dục đại học Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm về xu hướng toàn cầu để biến những rủi ro tiềm ẩn thành cơ hội và giúp Việt Nam nhảy vọt, hướng tới một nước có mức thu nhập cao.

GS.TS. Nguyễn Hữu Đức - nguyên Phó Giám đốc ĐHQG Hà Nội và các cộng sự đã nghiên cứu và đề xuất những đặc trưng của đại học thông minh định hướng đổi mới sáng tạo. Theo đó, đại học thông minh định hướng đổi mới sáng tạo hay đại học thích ứng với CMCN 4.0 có 7 đặc trưng: Đào tạo theo định hướng khởi nghiệp; Nghiên cứu hàn lâm định hướng và kết hợp đổi mới sáng tạo; Hoạt động đổi mới sáng tạo trong hệ sinh thái khởi nghiệp; Hoạt động đổi mới sáng tạo dựa trên nền tảng đại học thông minh; Cơ chế tự chủ đại học cao trong mối quan hệ với cơ quan quản lý và doanh nghiệp; Đại học đổi mới sáng tạo và một cơ sở có tính quốc tế hóa cao; Sự phát triển hài hòa giữa mục tiêu vốn hóa tài sản tri thức, gia tăng giá trị kinh tế của đại học với việc tạo ra giá trị cộng hưởng cho doanh nghiệp và cộng đồng.

Với nền tảng số, giáo dục có khả năng vượt khỏi không gian giáo dục truyền thống - Ảnh: VNU

GS.TS Nguyễn Hữu Châu - Trường ĐH Giáo dục (ĐHQG Hà Nội) chỉ ra những xu thế mới của giáo dục trong tương lai: Cá nhân hóa triệt để trong dạy học; Không gian học linh hoạt và xu hướng học ở nhà; Cơ hội thực hiện những tư tưởng tích cực của giáo dục học. Tuy nhiên, xuất hiện một số thách thức, mặt trái: Sự phát triển thiếu hài hòa đối với nhân cách của học sinh; Sự bất an của người lớn đối với trẻ em do lạm dụng các phương tiện CNTT, internet và mạng xã hội; Sự bất bình đẳng về cơ hội tiếp cận công nghệ số giữa những nước giầu và những nước nghèo, giữa những vùng phát triển và vùng chậm phát triển, giữa người có thu nhập cao và người có thu nhập thấp …

Nghiên cứu và dự đoán các xu thế công nghệ trong giáo dục hiện nay, GS.TS. Nguyễn Quý Thanh và TS. Tôn Quang Cường - Trường ĐH Giáo dục (ĐHQG Hà Nội) cho rằng, có thể nhìn nhận giáo dục như một quá trình công nghệ, sản phẩm công nghệ có thể đóng gói, chuyển giao và như một quá trình ứng dụng, thẩm thấu các thành tựu của lĩnh vực công nghệ khác. Theo đó, các xu thế giáo dục hiện đại có thể kể đến: Nền tảng số cho giáo dụcvới khả năng giáo dục vượt khỏi không gian giáo dục truyền thống, tạo sự công bằng và cơ hội tiếp cận giáo dục cho mọi người; Người học số với quá trình dạy học ngày càng hướng đến người học mạnh mẽ, biến họ trở thành trung tâm của việc học, người đồng sáng tạo ra tri thức mới; Người dạy số với chức năng của người dạy/nhà giáo dục là nhà kết nối, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả và đánh giá xác thực các quá trình giáo dục bằng giải pháp công nghệ số; Học liệu số nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về đa giác quan hóa và tương tác mạnh cho người học; Môi trường học tập số tăng cường cơ hội tương tác, tiếp cận thông tin mới mẻ, đa dạng và hiệu quả hơn đối với học tập cá nhân hóa...

Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Phạm Văn Linh cho biết, các khuyến nghị tại hội thảo sẽ được tiếp thu nghiêm túc, chắt lọc để hình thành một số chính sách tạo điều kiện cho giáo dục - đào tạo thích ứng với bối cảnh mới.

“Cuộc cách mạng công nghiệp mới đang diễn ra với tốc độ nhanh và tạo ra những thay đổi thế giới mạnh mẽ hơn bất kỳ cuộc cách mạng công nghiệp nào trước đó. Thích ứng và chớp lấy cơ hội từ cách mạng công nghiệp mới để phát triển, yếu tố nguồn nhân lực đóng vai trò quyết định. Chính vì thế, cần có các chính sách và cơ chế mới để thích ứng với thay đổi trên toàn cầu hiện nay”. Phó Giám đốc ĐHQG Hà Nội Nguyễn Hoàng Hải

daibieunhandan.vn