Ngày buồn cho nước Mỹ hay ngày vui của đảng Dân chủ?

Cuộc bỏ phiếu lịch sử diễn ra sau cuộc tranh luận kéo dài 10 giờ đồng hồ về hai điều khoản luận tội chính mà phe Dân chủ đưa ra. Điều khoản thứ nhất cáo buộc ông Donald Trump lạm dụng quyền lực bằng cách lợi dụng tiền thuế của dân và ngân sách chính phủ liên bang để mưu lợi chính trị cá nhân. Cụ thể, phe Dân chủ cho rằng, ông Trump đã sử dụng khoản viện trợ trị giá 400 triệu USD để gây sức ép đối với Ukraine điều tra đối thủ chính trị Joe Biden. Điều khoản cáo buộc Tổng thống lạm quyền nhận được 230 phiếu ủng hộ trên 197 phiếu chống tại Hạ viện, nhiều hơn 216 phiếu cần thiết, trong đó 2 nghị sĩ Dân chủ bỏ phiếu chống.

Điều khoản thứ hai cáo buộc ông Trump cản trở cuộc điều tra của Quốc hội bằng cách chỉ đạo Nhà Trắng và các cơ quan khác thách thức trát hầu tòa, không giao nộp tài liệu liên quan và không cho phép các quan chức chủ chốt trong chính quyền của ông ra làm chứng. Điều khoản này nêu rõ: “Trong lịch sử đảng Cộng hòa, không Tổng thống nào ra lệnh không hợp tác với cuộc điều tra luận tội hoặc tìm cách cản trở và ngăn chặn Hạ viện điều tra tội nghiêm trọng lẫn tội nhẹ”. Điều khoản này nhận được 229 phiếu thuận và 198 phiếu chống.

Kết quả trên đã khiến các nghị sĩ Dân chủ hò reo tại Hạ viện, những người sau đó nhận ánh nhìn đầy phật ý của Chủ tịch Nancy Pelosi. Trước đó, bà tuyên bố đây sẽ là một ngày buồn với nước Mỹ, vì vậy bà tỏ ra không hài lòng khi các đảng viên Dân chủ ăn mừng việc Hạ viện thông qua điều khoản luận tội ông Trump.

Nỗi lo của phe Cộng hòa

Theo Hiến pháp Mỹ, Tổng thống bị Hạ viện luận tội vẫn có thể làm Tổng thống bởi Thượng viện mới là bên tổ chức xét xử để quyết định Tổng thống có bị phế truất hay không. Tại phiên xét xử, các Thượng nghị sĩ đóng vai trò thành viên bồi thẩm đoàn, các Hạ nghị sĩ đóng vai trò công tố viên. Họ phải bỏ phiếu công khai và nếu 2/3 Thượng nghị sĩ có mặt đồng ý kết án và phế truất thì điều đó mới xảy ra với Tổng thống Donald Trump. Tuy nhiên, Hiến pháp Mỹ không nói rõ tổ chức xét xử thế nào. Vì thế, việc ai làm nhân chứng, bằng chứng ra sao sẽ do các Thượng nghị sĩ quyết định. Đa số Thượng nghị sĩ sẽ phải thống nhất quy tắc cho phiên tòa xét xử Tổng thống Trump.

Thời điểm bỏ phiếu ở Thượng viện hiện chưa rõ khi bà Pelosi chưa thông báo thời điểm gửi đề xuất lên. Đây có thể là thủ thuật của phe Dân chủ để làm áp lực đàm phán với phe Cộng hòa về các chi tiết của phiên xử. Phe Cộng hòa hiện muốn nhanh chóng tiến hành xét xử làm trong sạch tên tuổi của Tổng thống và tập trung cho chiến dịch tranh cử, trong khi phe Dân chủ muốn mời thêm một loạt nhân chứng ra điều trần ở Thượng viện.

Tuy nhiên, luận tội là quy trình mang tính chính trị nhiều hơn pháp lý. Vì dù thu thập bằng chứng, nghe nhân chứng, sau cùng các nghị sĩ vẫn phải bỏ phiếu để quyết định có luận tội hay không (ở Hạ viện) hay có kết án Tổng thống hay không (ở Thượng viện). Và tất nhiên lá phiếu này bị chi phối bởi nhân tố đảng phái, điều đã được chứng minh qua cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện, nơi phe Dân chủ nắm đa số.

Điều đó cũng có nghĩa, với việc phe Cộng hòa kiểm soát Thượng viện (với 53/100 ghế), kịch bản Tổng thống bị phê truất gần như không có khả năng xảy ra, nhất là khi Hiến pháp đã quy định quyết định phế truất Tổng thống cần tới 2/3 phiếu, tương đương với 67 Thượng nghị sĩ đồng ý.

Trong thông báo ngày 19.12, Thư ký báo chí của Tổng thống Stephanie Grisham nói, ông Donald Trump “tự tin Thượng viện sẽ khôi phục trật tự, công bằng và tính hợp pháp, những thứ đều bị lờ đi trong quy trình tố tụng của Hạ viện”. Lãnh đạo phe Cộng hòa đa số tại Thượng viện Mitch McConnell thậm chí tuyên bố sẽ “phối hợp chặt chẽ với luật sư Nhà Trắng”, điều mà sau đó ông đã bị chỉ trích kịch liệt vì “thiếu công tâm”.

Tuy nhiên, các nhóm Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa bất đồng hoặc có quan điểm không ủng hộ Tổng thống vẫn là “biến số” có thể gây ra những đêm mất ngủ đối với ông chủ Nhà Trắng và lãnh đạo đảng Cộng hòa. Nhóm này gồm những người ôn hòa mong muốn tái tranh cử, như Thượng nghị sĩ Susan Collins của Maine; các nhà lập pháp kỳ cựu, như Thượng nghị sĩ Lamar Alexander của Tennessee, người sẽ sớm nghỉ hưu và có thể không cảm thấy bị ràng buộc về mặt chính trị. Ngoài ra còn có những người thẳng thắn chỉ trích ông Trump như Thượng nghị sĩ Mitt Romney của bang Utah, người đã thách thức cách điều hành không chính thống của Tổng thống.

Dù nhóm này không đủ lớn để đe dọa vị trí của ông Trump bởi phải có ít nhất 20 đảng viên Cộng hòa phản đối ông Trump mới đủ 67 phiếu cần thiết, song nếu họ quay lưng với đảng thì có thể cung cấp cho đảng Dân chủ 51 phiếu bầu cần thiết cho các chiến thắng quan trọng, chẳng hạn để bắt buộc các nhân chứng, yêu cầu các tài liệu và thúc đẩy các hoạt động tố tụng khác mà đảng Dân chủ có thể tìm kiếm ở Thượng viện.

Ông McConnell đang nỗ lực để tránh những điều bất ngờ như thế nhưng ông vẫn chưa đạt được thỏa thuận rộng rãi trong đàm phán với ông Schumer về các quy tắc của phiên tòa. Ông nói rằng, yếu tố bất ngờ và sự đổi hướng ở phiên tòa có thể được quyết định bởi 51 phiếu. Đảng Cộng hòa chiếm đa số 53 - 47 ghế, nghĩa là chỉ 4 đảng viên Cộng hòa bỏ phiếu cùng đảng Dân chủ là có thể có tác động lớn.

Tuy nhiên, hiện chưa có nhiều dấu hiệu cho thấy bất kỳ ai trong số các Thượng nghị sĩ Cộng hòa sẽ phản bội. Hầu hết từ chối trả lời các câu hỏi về việc chuẩn bị ra làm chứng hoặc tỏ thái độ lấp lửng: “Mỗi Thượng nghị sĩ phải tự quyết định cách tiếp cận vụ việc”, bà Susan Collins để ngỏ.

Còn Thượng nghị sĩ Joni Ernst không cho thấy sẽ quay lưng với ông Trump. Bà cho biết không quan tâm đến phiên tòa với các nhân chứng, bởi “đây đơn giản là cuộc đấu chính trị. Đừng cố nâng cao quan điểm”.

daibieunhandan.vn