Kẻ phá vỡ những giới hạn

Khi tuyên bố sẽ ra tranh cử tổng thống hồi tháng 5 năm ngoái, tỷ phú Donal Trumps bị nhìn nhận như một kẻ “ngông” thích chơi nổi. Có tới 2/3 thành viên đảng Cộng hòa tuyên bố sẽ không bao giờ bỏ phiếu cho ông. Nhưng rất nhanh chóng, tỷ phú này đã trở thành một “hiện tượng”. Sự ủng hộ mà các cử tri dành cho Trump đã phá vỡ các giới hạn. Từ tỷ lệ ủng hộ nhận được chỉ là 3%, Trump đã trở thành ứng cử viên dẫn đầu trong các cuộc thăm dò dư luận, liên tục chiến thắng trong các cuộc bầu cử sơ bộ, đánh bật nhiều ứng cử viên từng được yêu thích, trong đó có cả Jeb Bush, em trai cựu Tổng thống George W.Bush. Nhiều nhân vật có tư tưởng bảo thủ vẫn cương quyết phản đối Trump, nhất là những người có trình độ học vấn cao, tuy nhiên ông vẫn thu hút được tới hơn một nửa số cử tri ủng hộ đảng Cộng hòa.

Nhân vật này tỏ ra vừa bảo thủ, vừa ôn hòa, là một nhà tư bản năng động nhưng lại phản đối thương mại tự do, ủng hộ quyền sử dụng súng đạn song lại cam kết sẽ không làm ảnh hưởng tới an ninh của người dân Mỹ. Theo các chuyên gia, quan điểm và tư tưởng bảo thủ truyền thống không phải là điều đang chi phối các cử tri, mà chính “sự giận dữ đang chi phối họ”. Bên cạnh đó, tư tưởng bài ngoại, âm thầm hiện hữu trong tư tưởng của phe cánh hữu tại Mỹ cũng là một trong những nhân tố đem đến thành công cho Trump.

Nhiều nhà phân tích cũng cho rằng giới lãnh đạo đảng Cộng hòa có lẽ đã vô tình góp phần vào sự “nổi lên” của Trump. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Barack Obama, ông Trump đã tiến hành một phong trào kích động những nghi ngờ về nguồn gốc xuất thân của nhà lãnh đạo da màu này, nhằm tạo ra những thách thức nhất định đối ông Obama. Nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Brookings, một viện nghiên cứu chính sách có trụ sở tạiWashington, John Hudak, nói: “Đảng Cộng hòa cho rằng những gì ông ta (Trump) làm sẽ góp phần củng cố sức mạnh của họ, và bởi vậy họ hầu như không có bất kỳ hành động nào để cản trở ông ta… Điều đó giúp Trump có được những ảnh hưởng nhất định trong đảng. Trump chính là hình ảnh phản chiếu của đảng Cộng hòa, một chính đảng luôn hướng tới những lợi ích ngắn hạn mà quên mất những tính toán dài hạn”.

Nhiệm vụ tập hợp lực lượng

Mặc dù hai đối thủ Ted Cruz và John Kasich đã rời bỏ cuộc chơi, nhưng điều đó không có nghĩa là nghiễm nhiên ông Trump trở thành ứng cử viên của đảng Cộng hòa trong cuộc đua vào Nhà Trắng. Nhiệm vụ khó khăn hiện nay đối với vị tỷ phú là thuyết phục sự ủng hộ của các đảng viên Cộng hòa vốn nổi tiếng bảo thủ tại Đại hội đảng toàn quốc tới đây. Những ý kiến phản đối Trump ngày càng nhiều. Nhiều quan chức tại Washington cũng e ngại rằng nếu tên của ông Trump xuất hiện ngay trên đầu lá phiếu của đảng Cộng hòa thì sẽ dẫn đến sự thất bại của đảng này ở cả Thượng viện và Hạ viện Mỹ.

Theo quy định, hơn 90% đại biểu tại Đại hội đảng Cộng hòa sẽ phải cam kết ủng hộ những ứng cử viên nhất định - chủ yếu dựa trên kết quả của các ứng cử viên này tại các cuộc bầu cử sơ bộ của đảng thời gian qua. Tuy nhiên, nếu không ứng cử viên nào đạt đủ số phiếu cần thiết, các đại biểu này sẽ phải bước vào vòng “bỏ phiếu tranh chấp”. Với vòng bầu cử thứ hai này, trên 50% số đại biểu cam kết sẽ trở thành đại biểu không cam kết và họ có thể tự do bầu cho bất cứ ai mà họ ủng hộ. Thậm chí nếu bước vào vòng “bỏ phiếu tranh chấp” lần thứ ba, sẽ có tới 80% số đại biểu không bị ràng buộc về ý định bầu phiếu của họ cho một ứng cử viên nào đó. Rất nhiều trong số những đại biểu này là thành viên lâu năm của đảng Cộng hòa, do đó, nhiều khả năng họ sẽ bầu cho ai đó có thời gian tham gia đảng Cộng hòa lâu hơn ông Trump.

Về mặt cá nhân, nhiều Thượng nghị sĩ thuộc đảng Cộng hòa quả quyết rằng ông Trump không thể thống nhất đảng và sẽ không thể là ứng cử viên chính thức. Một Thượng nghị sĩ yêu cầu giấu tên chia sẻ thẳng thắn rằng ông Trump không phải là một thành viên trong đảng Cộng hòa, mặc dù ông có thể sẽ bầu cho ông Trump nếu ứng cử viên này cạnh tranh với ứng cử viên Hillary Clinton của đảng Dân chủ. Tuy nhiên, Thượng nghị sĩ này cũng chia sẻ ông Trump đang chỉ thể hiện một “triết lý chính trị lừa lọc và xúc phạm người khác”. Một Thượng nghị sĩ khác thuộc đảng này cho biết: “Tôi cầu nguyện hàng đêm để một người nào đó với trí tuệ, ý tưởng và chính trực chiến thắng”.

Rõ ràng, những thành công ban đầu trong chiến dịch tranh cử của Trump đã khiến chia rẽ chính trị trong nội bộ đảng Cộng hòa trở nên sâu sắc hơn bao giờ hết. Cho dù tác động trực tiếp và gián tiếp của chiến dịch tranh cử mà nhà tỷ phú tai tiếng này phát động là gì, có lẽ cũng không quá khi cho rằng nó đang góp phần hủy hoại nền văn hóa chính trị Mỹ, gây chia rẽ nội bộ các đảng phái chủ chốt, trong các thể chế chính trị, truyền thông và các tập đoàn lớn. Người ta đang chờ xem, tại Đại hội đảng Cộng hòa sắp tới, những con Voi sẽ bỏ phiếu ủng hộ Trump vì sự đoàn kết hay chọn một nhân vật khác vì danh dự của đảng.

Đại biểu nhân dân