Hy vọng từ thỏa thuận

Khi đặt bút ký vào thỏa thuận, Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Ahmet Davutoglu và Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk đều mỉm cười với hy vọng Thỏa thuận sẽ giúp giải quyết phần nào áp lực từ người di cư mà EU đang phải đối mặt. Theo tinh thần của Thỏa thuận, những người tị nạn đến Hy Lạp sẽ được đưa trở lại Thổ Nhĩ Kỳ. Đổi lại, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ nhận được một gói ưu đãi, trong đó bao gồm hàng tỷ euro viện trợ và lời hứa miễn visa cho người Thổ Nhĩ Kỳ tới phần lớn các nước EU. Cụ thể hơn, EU cam kết cứ 1 người Syria di cư bất hợp pháp tới Hy Lạp được Thổ Nhĩ Kỳ nhận về thì EU sẽ tái định cư cho một người Syria tị nạn từ Thổ Nhĩ Kỳ sang. Cơ chế 1:1 này nhằm nhanh chóng thay thế những dòng người tị nạn bất hợp pháp đang di chuyển trong những điều kiện nguy hiểm qua biển Aegea bằng một tiến trình tái định cư hợp pháp và trật tự. Để cơ chế này hoạt động, các nước EU phải chuẩn bị đủ số chỗ tái định cư phù hợp với những cam kết hiện thời của mình.

Nếu thỏa thuận này được thực hiện thành công, nó sẽ giải quyết được phần lớn cuộc khủng hoảng người nhập cư đang đè nặng châu Âu. Các nhà lãnh đạo châu Âu hy vọng thỏa thuận này sẽ khiến người di cư tỉnh ngộ rằng họ không có cơ hội tị nạn ở EU, và do đó sẽ từ bỏ hành động vượt biển liều lĩnh đến Hy Lạp. Thay vào đó, họ sẽ ở lại Thổ Nhĩ Kỳ và các nước khác ở Trung Đông. Nhờ đó, Đức - nước đã tiếp nhận hơn 1 triệu người nhập cư năm ngoái - và các nước EU còn lại sẽ tránh được việc phải tiếp nhận người nhập cư thêm nữa.

Khó khăn thực tế

Hiện vẫn chưa thể kết luận xem thỏa thuận với Thổ Nhĩ Kỳ có được thực hiện thành công và có giúp hạn chế dòng người nhập cư hay không. Nhưng quá trình thực thi đã bộ lộ khá nhiều bất cập.

Với Thổ Nhĩ Kỳ, hạn chế dòng người nhập cư tới châu Âu sẽ đòi hỏi phải bố trí lại bộ máy an ninh để ngăn chặn nạn buôn người vào thời điểm mà Tổng thống Tayyip Erdogan có những áp lực cần được ưu tiên giải quyết hơn.  

Với Hy Lạp, để có thể xử lý và gửi trả những người di cư đang tiếp tục cập bến thì cần phải thay đổi hệ thống tư pháp và quy chế tị nạn trong điều kiện tài chính hạn hẹp và hỗ trợ không thường xuyên của EU. Hiện Hy Lạp đang phải đối phó với thách thức lớn về tài chính khi có tới 43.000 người di cư bị đang tạm thời phải trú tại nước này, trong bối cảnh các nước láng giềng phía bắc đã khóa cửa biên giới, và còn nhiều người nữa vẫn đang tiếp tục tới đây mỗi ngày.   

 Với EU, để tái định cư, như đã hứa, cho hàng nghìn người Syria tị nạn hợp pháp tới từ Thổ Nhĩ Kỳ - một đổi một với những người Syria bị trả về từ Hy Lạp - sẽ đòi hỏi phần lớn các nước thành viên phải nhận thêm người tị nạn nhiều hơn mức mà họ sẵn sàng chia sẻ cho tới nay. Trong bối cảnh phong trào phản đối nhập cư hiện nay ở nhiều nước, điều đó có thể là một đòi hỏi quá cao. Ngoài ra, việc miễn thị thực cho công dân Thổ Nhĩ Kỳ từ cuối tháng 6 tới cũng đòi hỏi một bước nhảy vọt về niềm tin, bởi Ankara cho tới giờ mới đáp ứng chưa được một nửa trong số 72 điều kiện cần thiết.  

Thủ tướng Đức Angela Merkel, đồng chủ xướng thỏa thuận này, thừa nhận có thể có những thất bại và những thách thức lớn về luật pháp, song bà hi vọng thỏa thuận có “động lực không thể đảo ngược”. Còn Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk cho rằng thỏa thuận là điều tốt nhất mà EU có thể làm hiện nay. Một quan chức cấp cao EU thừa nhận: “Có nhiều thứ trong thỏa thuận này rõ ràng không dẫn tới kết quả gì. Nhiều chi tiết sẽ được để lại để xử lý sau ở cấp thấp hơn”.

Cao ủy Liên Hợp Quốc về Người tị nạn (UNHCR) cho rằng việc thực hiện thỏa thuận EU - Thổ Nhĩ Kỳ cần tôn trọng các tiêu chuẩn quốc tế về bảo trợ dành cho người xin quy chế tị nạn. Ủy ban này cảnh báo: “Người tị nạn cần được bảo vệ chứ không phải từ chối”. Theo số liệu chính thức mà Cơ quan Quản lý Khủng hoảng Tị nạn của Hy Lạp, chỉ 24 giờ sau khi thỏa thuận EU - Thổ Nhĩ Kỳ có hiệu lực, khoảng 1.662 người tị nạn đã cập bến Hy Lạp. Yorgos Kyritsis, phát ngôn viên cơ quan này, nói: “Những dòng người tiếp tục đến làm dấy lên câu hỏi liệu các bên có ý định thực hiện cam kết theo thỏa thuận hay không”.

Theo con số mới nhất của cơ quan này, tổng số khoảng 50.000 người di cư và tị nạn đang bị giam chân ở Hy Lạp cho tới nay sau khi các đường biên giới trên trục đường chính qua các quốc gia Balkan đã bị đóng cửa từ hồi tháng 2. Tính từ đầu năm 2015, hơn 1 triệu người từ Thổ Nhĩ Kỳ đã vượt biển Aegea tới Hy Lạp để tiếp tục tới các các nước Bắc Âu và Trung Âu khác.

Đại biểu nhân dân