Trung Quốc đã tuyên bố tổ chức các cuộc tập trận quân sự từ ngày 5 - 11.7 trong vùng biển giữa đảo Hải Nam - vùng cực Nam của Trung Quốc và quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền Việt Nam. Các tàu và máy bay quốc tế bị cấm đi vào khu vực này trong suốt thời gian diễn ra cuộc tập trận. Điểm đặc biệt là cuộc diễn tập sẽ kết thúc vào đúng đêm 11.7, đêm trước ngày PCA đưa ra phán quyết về vụ kiện của Philippines phản đối Đường chín đoạn phi lý của Trung Quốc ở Biển Đông. Theo đơn kiện được Philippines trình lên PCA năm 2013, Manila cho rằng, yêu sách về Đường chín đoạn của Trung Quốc vi phạm các quy định của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 và Bắc Kinh không có bằng chứng lịch sử đối với khu vực biển này. Qua nhiều phiên xử, được biết PCA sẽ cho ra phán quyết cuối cùng vào ngày 12.7 tới mà nhiều khả năng sẽ là phán quyết bất lợi đối với những đòi hỏi phi pháp của Trung Quốc.

Mặc dù vụ kiện của Philippines không bao gồm các nội dung liên quan đến quần đảo Hoàng Sa, song việc Trung Quốc phong tỏa khu vực này để tiến hành tập trận ngay trước thềm phán quyết là hành động nhằm thể hiện thái độ thách thức với cộng đồng quốc tế, đồng thời để trấn an dư luận trong nước về vị thế đang có phần bị lung lay của mình.

Ashley Townshend, một nhà nghiên cứu từ Đại học Sydney, Australia cho rằng, việc ấn định thời điểm cho cuộc tập trận từ 5 - 11.7 cho thấy ý đồ của Bắc Kinh muốn “phô diễn một hình ảnh thách thức” trước khi PCA ra phán quyết. Tuy nhiên, ông Ashley Townshend cho rằng, điều này không nhất thiết sẽ báo trước một phản ứng cứng rắn hơn nữa của Bắc Kinh sau khi Tòa ra phán quyết. “Triển khai lực lượng quân sự ở Biển Đông là một trong những cách Trung Quốc thể hiện sức mạnh mà không làm leo thang căng thẳng thực sự. Một hoạt động như vậy có lẽ là nhằm trấn an dư luận trong nước rằng, Bắc Kinh không khuất phục trước áp lực quốc tế”. “Bắc Kinh có thể đánh cược rằng, cuộc tập trận hải quân là cách thể hiện sức mạnh cơ bắp đầy đủ nhất nhằm biểu đạt lập trường chống lại vụ kiện và phán quyết của PCA mà không cần đến các biện pháp leo thang hơn nữa, chẳng hạn như xây đảo nhân tạo ở bãi cạn Scarborough hoặc thiết lập một vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông”, Ashley Townshend nhận định.

Trong khi đó, ông Zhu Feng, một chuyên gia quan hệ quốc tế từ Đại học Nam Kinh cho rằng, cuộc tập trận này có thể xem như hành động thể hiện thái độ với phán quyết của PCA, nhưng quan trọng hơn là để phản ứng với việc Mỹ triển khai 3 tàu khu trục đến Biển Đông từ cuối tháng 6.

Dựa trên các tuyên bố chủ quyền được vạch ra một cách mơ hồ trên một bản đồ “Đường chín đoạn” do Trung Quốc đơn phương đưa ra từ những năm 1940, Bắc Kinh trong những năm vừa qua đã tích cực bồi đắp các rặng san hô, bãi đá thành các đảo nhân tạo, xây dựng trên đó các công trình quân sự để có thể triển khai máy bay chiến đấu, tên lửa và quân đội. Điều này đã gây ra tình trạng căng thẳng nghiêm trọng với các nước láng giềng, vấp phải sự phản đối gay gắt của cộng đồng quốc tế, đặc biệt làMỹ,Australiavà các nước châu Âu. Trong một động thái nhằm khẳng định lập trường ủng hộ tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông, Mỹ đã nhiều lần cử tàu chiến tới tuần tra tại khu vực này. Cuối tháng 6 vừa qua, Mỹ đã điều hai tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân khổng lồ cùng các tàu chiến hộ tống đi qua khu vực này nhằm gửi đi một thông điệp rõ ràng tới Bắc Kinh. Trong khi đó, Ấn Độ, Nhật Bản vàAustraliađã điều các máy bay tuần tiễu và tàu chiến tới gần chuỗi đảo nhân tạo mà Trung Quốc đơn phương thiết lập chủ quyền lãnh hải phi pháp.

Theo South China Morning Post,một nhóm tàu Hải quân Trung Quốc bao gồm 2 tàu khu trục và một tàu tiếp tế đã rời tỉnh Hải Nam hôm 4.5 để tham gia các cuộc tập trận. Một trong hai tàu khu trục kể trên là Hợp Phì, được trang bị tên lửa dẫn đường mới nhất thuộc lớp Type 052D. Hợp Phì bao gồm hệ thống radar tiên tiến, tên lửa các loại và hệ thống giảm phản hồi radar. Nó chính thức góp mặt trong biên chế Hải quân Trung Quốc trong tháng 12 năm ngoái. Tàu khu trục thứ 3, chiếc Lan Châu thuộc lớp Type 052C, sẽ tham gia cuộc tập trận sau khi kết thúc diễn tập chống khủng bố chung với các nước ASEAN ở vùng biển gầnBrunei và Singapore.

Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Hải Bình ngày 4.7 tuyên bố Việt Nam phản đối mạnh mẽ, yêu cầu Trung Quốc chấm dứt ngay cuộc tập trận từ ngày 5 - 11.7 với phạm vi bao trùm quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Ông Lê Hải Bình nêu rõ, hành động này của phía Trung Quốc một lần nữa xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, đi ngược lại nhận thức chung của lãnh đạo cấp cao hai nước, vi phạm luật pháp quốc tế trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 và Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Hải Bình tuyên bố: “Việt Nam phản đối mạnh mẽ và yêu cầu Trung Quốc tôn trọng chủ quyền của Việt Nam, hành xử có trách nhiệm, chấm dứt ngay và không có những hành động đe dọa đến an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Đông hay làm gia tăng căng thẳng tại khu vực này”.

Đại biểu nhân dân