Hiệu ứng domino

Hai nước trên thông báo các biện pháp siết chặt biên giới chỉ cách nhau vài giờ đồng hồ. Đan Mạch đã dựng các trạm kiểm soát người qua lại biên giới với Đức. Tuy là biện pháp tạm thời song các trạm này được thiết lập khá ổn định và dự kiến kéo dài trong 10 ngày, nhưng cũng không loại trừ khả năng được gia hạn.Copenhagencảnh báo, nếu Liên minh châu Âu (EU) không thể bảo vệ biên giới nội khối thì sẽ có thêm nhiều nước thành viên buộc phải áp dụng biện pháp kiểm soát biên giới như Đan Mạch.

Trong khi đó, Thụy Điển cũng áp dụng biện pháp kiểm tra mới tại biên giới đối với người nhập cảnh vào nước này bằng tàu hỏa, xe buýt hoặc phà. Theo đó, hành khách vào Thụy Điển phải trình thẻ căn cước trên các đoàn tàu chạy từ sân bayCopenhagentới Thụy Điển qua đường cầu và hầm ngầm, bất chấp Đan Mạch chỉ trích biện pháp này và cho rằng Thụy Điển phải chịu chi phí cho các cuộc kiểm tra thẻ căn cước. Đây là lần đầu tiên việc kiểm tra căn cước được tiến hành kể từ cuối năm 1950, khi một hiệp định về đi lại không cần hộ chiếu được áp dụng trước khi có hiệp ước Schengen cách đây 20 năm.   

Bảo vệ cho quyết định của mình, giới chức Thụy Điển tuyên bố các biện pháp này nhằm “ngăn chặn tình hình nguy cấp khi chúng ta không thể tiếp tục đáp ứng thích đáng những người tìm kiếm quy chế tị nạn được nữa”. Trong khi đó, Thủ tướng Đan Mạch Lars Lokke Rasmussen cũng biện minh rằng họ phản ứng trước quyết định của phía Thụy Điển. Ông nói: “Rõ ràng là EU không thể bảo vệ đường biên giới bên ngoài và các nước khác sẽ buộc phải đưa ra lệnh kiểm soát biên giới. Các nhà lãnh đạo châu Âu phải có phản ứng trước điều đó”. Hai nước cũng viện dẫn một quy định của Hiệp ước Schengen, theo đó các nước được phép tái lập việc kiểm soát biên giới cho tới 6 tháng trong những trường hợp đặc biệt.   

Schengen mất định hướng

Không phải tới bây giờ vấn đề Schengen mới được đặt ra trong cuộc khủng hoảng di cư mà châu Âu đang oằn mình gánh vác. Đầu tháng 12 năm ngoái, các bộ trưởng Nội vụ EU đã xem xét việc tạm ngừng thực thi Hiệp ước Schengen (quy định miễn thị thực đi lại giữa 22 nước thành viên EU và 4 quốc gia ngoài EU) trong hai năm do cuộc khủng hoảng người di cư diễn ra tại châu Âu bộc lộ quá nhiều “nguy cơ nghiêm trọng” tại biên giới Hy Lạp và một số nước, gây nhiều nguy hiểm cho toàn bộ khu vực. Theo giới phân tích, việc phải cân nhắc biện pháp khẩn cấp này - được ghi trong Điều 26 của Hiệp ước Schengen - cho thấy dự án hội nhập 20 năm tuổi đã bị đe dọa nghiêm trọng do sức ép chính trị từ “dòng thác” 1,2 triệu người di cư đổ vào EU trong năm 2015, phần lớn là người tị nạn chạy trốn chiến tranh và bạo lực ở Syria, Afghanistan và Iraq.

Ngoài việc siết chặt an ninh biên giới, thời gian gần đây, một số nước đã đưa ra những đề xuất không chính thức về việc thu hẹp khu vực Schengen với lý do dòng người di tản từ Trung Đông, Bắc Phi có thể tràn vào châu Âu thông qua các nước Trung Âu. Tuy nhiên, đề xuất này đã vấp phải sự phản đối của Nhóm Bộ tứ Visegrad (gồm 4 nước Đông Âu là CH Séc, Hungary, Ba Lan và Slovakia), cho rằng không thể chấp nhận những đề xuất mang tính cơ hội nhằm tạo ra sự biến đổi trong Schengen hiện nay, mọi hình thức và quy mô, xuất phát từ mưu toan công khai hay được che đậy, đều vượt ra khỏi khuôn khổ pháp lý và đe dọa những thành quả cơ bản của sự liên kết châu Âu. Theo 4 nước trên, những đề xuất kiểu này không giải quyết được tận gốc nguyên nhân của cuộc khủng hoảng người di cư hiện nay, mà chỉ làm chệch hướng quyết tâm chính trị chung của EU. Thay vào đó, Visegrad cho rằng các nước thành viên EU phải có trách nhiệm bảo vệ và tăng cường kiểm soát đường biên giới bên ngoài của khu vực Schengen.

Lực lượng biên phòng chung

Để tháo ngòi nổ, cứu vớt Schengen, Ủy ban châu Âu (EC) đã đề xuất thành lập lực lượng biên phòng chung. Lực lượng này có thể được triển khai tại bất cứ nơi nào trên biên giới của khu vực Schengen gồm 26 nước, ngay cả khi các quốc gia thành viên không có yêu cầu. Đây là một bước tiến lớn về ranh giới hội nhập mà EC muốn vượt qua vì nó ảnh hưởng trực tiếp tới chủ quyền của các quốc gia.

Theo kế hoạch trên, các quốc gia có quyền hợp pháp tiến hành can thiệp vào việc kiểm soát biên giới của nước khác. Không chỉ riêng Hy Lạp, Bỉ, Pháp, Đức và cả khu vực Schengen bắt buộc phải tuân thủ quy định này. Một số quốc gia châu Âu chỉ trích mạnh mẽ việc đi lại tự do trong khu vực Schengen như là một nhân tố tạo thuận lợi cho các phần tử khủng bố xâm nhập tiến hành các vụ tấn công tại châu Âu, đặc biệt tại Pháp hồi tháng 1 và tháng 11 năm ngoái.

Được thành lập dựa trên sự tự nguyện đóng góp về nhân lực và phương tiện của mỗi quốc gia thành viên, lực lượng mới này sẽ thay thế Cơ quan Kiểm soát Biên phòng châu Âu (FRONTEX) với quân số khoảng 1.500 người, được huy động ít nhất trong 3 ngày. Lực lượng này được trang bị phương tiện kỹ thuật và xây dựng dựa trên kết quả làm việc của một trung tâm giám sát và phân tích rủi ro để theo dõi các dòng người di cư tới khu vực này và trong nội bộ khu vực. Do đó, lực lượng này sẽ phát hiện các điểm yếu và xử lý trước khi khủng hoảng xảy ra. Một điểm quan trọng khác là việc thành lập Văn phòng Hồi hương thuộc cơ quan mới này với nhiệm vụ phát hiện nhanh nhất những người không đủ quyền xin tị nạn và tiến hành hồi hương những người tị nạn bất hợp pháp hay giúp họ được quốc gia thứ ba chấp nhận.

Kế hoạch này đang được các nghị sĩ châu Âu cũng như các nước thành viên xem xét. Bàn về tính khả thi, giới phân tích nhận định EU thực sự không có sự lựa chọn và nếu muốn giữ việc tự do đi lại trong khu vực Schengen thì các nước phải có trách nhiệm kiểm soát nhiều hơn nữa biên giới của khu vực này. Trong số những kẻ khủng bố tấn côngParisvừa qua, 2 tên đã xâm nhập theo dòng người di cư. Để lực lượng phản ứng nhanh hoạt động dễ dàng, cần sự đồng thuận từ các quốc gia EU và cần phải có một số quốc gia “đầu tàu” như Pháp, Đức và các nước Benelux (Bỉ, Hà Lan, Luxembourg).

Đại biểu nhân dân