Biện pháp cứu vãn kinh tế

Tại phiên họp của Nghị viện ngày 1.6, Thủ tướng Abe đã thông báo với các nghị sĩ về kế hoạch hoãn tăng thuế tiêu dùng đến tháng 10.2019, thay vì tháng 4.2017 theo lộ trình được đề ra trước đó. Đây là lần thứ hai chính quyền Abe lùi kế hoạch tăng thuế tiêu dùng. Tháng 11.2014, Thủ tướng Abe quyết định hoãn kế hoạch tăng thuế 1 năm rưỡi, trong bối cảnh kinh tế Nhật Bản sụt giảm hai quý liên tiếp. Ông Abe cho biết, tăng thuế tiêu dùng tại thời điểm này sẽ đặt gánh nặng lên người tiêu dùng và kìm hãm tăng trưởng kinh tế; đồng thời hứa sẽ đưa ra những biện pháp nhằm bảo đảm nguồn thu cho ngân sách. Thủ tướng Nhật Bản khẳng định, việc thực hiện lộ trình tăng thuế vẫn là một phần trong kế hoạch của Chính phủ, nhằm kiểm soát nợ công và thâm hụt ngân sách tăng mạnh, do gánh nặng từ chính sách an sinh xã hội và các khoản chi phát sinh cho việc tái thiết sau thảm họa thiên nhiên.

Theo chuyên gia kinh tế Kenichiro Yoshida tại Viện Nghiên cứu Mizuho, nguyên nhân khiến Thủ tướng Abe quyết định hoãn tăng thuế tiêu thụ lần này là vì kinh tế Nhật Bản tiếp tục yếu đi, bất kể những nỗ lực nới lỏng chính sách tiền tệ khổng lồ của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản, cùng hàng loạt gói chi tiêu của Chính phủ nhằm kích thích tăng trưởng kinh tế. Theo hãng tin Reuter, chỉ số tiêu dùng và xuất khẩu của nước này sụt giảm trong tháng 4; hoạt động sản xuất giảm mạnh nhất trong vòng hơn 3 năm qua. Một số nhà phân tích cho rằng, việc ông Abe cân nhắc hoãn tăng thuế tiêu dùng tại thời điểm này là hợp lý. Bởi trước đó, trong lần tăng thuế đầu tiên vào tháng 4.2014, với mức thuế tiêu dùng được điều chỉnh tăng từ 5% lên 8%, kinh tế Nhật Bản rơi vào suy thoái. Nhà phân tích kinh tế vĩ mô Lee Jin Yang, thuộc công ty quản lý tài sản Aberdeen ở Singapore cho rằng, dưới góc độ kinh tế, quyết định hoãn tăng thuế tiêu dùng của Nhật Bản là tin vui bất ngờ đối với thị trường, có tác dụng thúc đẩy tiêu dùng trong nước.

Song, các nghị sĩ thuộc đảng Komeito đối tác trong liên minh cầm quyền của ông Abe cho rằng, đề xuất hoãn tăng thuế 2 năm rưỡi là động thái mang động cơ chính trị. Nếu kế hoạch tăng thuế được trì hoãn đến tháng 10.2019, các cuộc bầu cử Hạ viện và chính quyền địa phương các cấp trên toàn quốc đã diễn ra, ông Abe sẽ không phải lo lắng về việc tăng thuế ảnh hưởng đến kết quả bầu cử. Một số đồn đoán cho rằng, ông Abe có thể kêu gọi tiến hành bầu cử Hạ viện trước thời hạn, nhằm tranh thủ sự ủng hộ của cử tri và tạo thuận lợi cho các chính sách kinh tế, cũng như những vấn đề gây tranh cãi khác của chính quyền. Theo các cuộc thăm dò mới đây nhất, tỷ lệ ủng hộ Nội các của ông Abe đã tăng lên ít nhất 56%, sau khi kết thúc Hội nghị thượng đỉnh G7 tại Nhật Bản.

Đề xuất gây tranh cãi

Đề xuất của ông Abe vấp phải sự phản đối từ phe đối lập. Một số thành viên đảng đối lập đã kêu gọi Thủ tướng Abe từ chức nếu không tăng thuế đúng thời hạn. Chủ tịch ngân hàng Mizuho lớn thứ hai tại Nhật Bản Yasuhiro Sato cho rằng, Nhật Bản đối mặt với nguy cơ bị hạ xếp hạng tín nhiệm, nếu Chính phủ hoãn kế hoạch tăng thuế mà không đưa ra giải thích rõ ràng, như việc lấy nguồn thu từ đâu để bù đắp cho thâm hụt ngân sách? Một số chuyên gia tài chính khác nhận định, uy tín của Chính phủ Nhật Bản trong giới đầu tư quốc tế sẽ bị tổn hại nếu nước này tiếp tục trì hoãn tăng thuế tiêu dùng lần thứ hai. Lý do là bởi kế hoạch tăng thuế Chính phủ đề ra với mục tiêu đến năm 2020 Nhật Bản sẽ có thặng dư ngân sách. Trước đó, hãng xếp hạng tín dụng Moody’s đã cảnh báo Chính phủ Nhật Bản về việc trì hoãn tăng thuế tiêu dùng, bất luận lý do gì, sẽ gây ra gánh nặng tài khóa lớn cho nước này. Tháng 11.2014, khi Thủ tướng Abe tuyên bố hoãn tăng thuế, Moody’s từng hạ xếp hạng tín nhiệm của Nhật Bản từ mức Aa3 xuống A1, tương đương với Israel và Cộng hòa Séc.

Mặc dù vậy, một số lãnh đạo trong đảng Dân chủ tự do (LDP) của Thủ tướng Abe cho hay, đề xuất của ông Abe không vấp phải sự phản đối đáng kể nào trong nội bộ liên minh cầm quyền. Nếu đạt được sự đồng thuận trong liên minh, Thủ tướng Abe sẽ công bố kế hoạch hoãn tăng thuế trước thềm cuộc bầu cử Thượng viện, dự kiến diễn ra vào tháng 7 tới.

Đại biểu nhân dân