Tại buổi họp báo cuối cùng của năm 2015 mới đây, Tổng thống Mỹ B. Ô-ba-ma nhắc tới nguy cơ nói trên và thừa nhận một thất bại ở Li-bi, đó là Mỹ và các đồng minh đã không hành động đủ nhanh cũng như đánh giá thấp việc cần thiết phải khẩn trương lập lại chính phủ ở Li-bi sau khi tiến hành chiến dịch oanh kích Li-bi và lật đổ nhà lãnh đạo Ca-đa-phi. Trước đó, Ngoại trưởng Mỹ Giôn Ke-ri trong một cuộc trả lời phỏng vấn cũng cho rằng, việc không thực hiện đầy đủ nỗ lực để xúc tiến thành lập một chính phủ hợp pháp tại Li-bi sau khi hạ bệ nhà lãnh đạo Ca-đa-phi, là sai lầm.

Sau hơn 4 năm kể từ khi liên minh quốc tế oanh kích Li-bi và lật đổ nhà lãnh đạo Ca-đa-phi, đất nước Li-bi đã chìm trong khủng hoảng, chia rẽ bởi các cuộc xung đột tôn giáo, sắc tộc, bè phái tranh giành quyền lực và dầu mỏ. Cùng với Xy-ri, Li-bi là một trong những điểm nóng trên bản đồ khu vực Trung Đông-Bắc Phi, nơi “cơn bão” của phong trào Mùa Xuân A-rập tràn qua và để lại những hậu quả tồi tệ. Đất nước này đã trải qua nhiều lần thay đổi chính phủ kể từ sau khi ông Ca-đa-phi bị sát hại nhưng trật tự và an ninh vẫn chưa được tái lập. Đất nước Li-bi gần như bị phá nát bởi cuộc tranh giành quyền lực gay gắt.

Tại một cuộc họp mới đây tại Rô-ma (I-ta-li-a) do Ngoại trưởng Mỹ Giôn Ke-ri và người đồng cấp I-ta-li-a Pao-lô Gien-ti-lô-ni đồng chủ trì nhằm tìm giải pháp ngăn chặn sự hỗn loạn ở Li-bi, các nhà ngoại giao từ châu Âu, châu Phi và Trung Đông đã bày tỏ chung mối lo ngại “Li-bi sẽ trở thành mối nguy khẩn cấp tiếp theo” sau Xy-ri.

Mối lo ngại này hoàn toàn có cơ sở khi, cũng giống như Xy-ri, Li-bi là một điểm nóng về người di cư đang khiến châu Âu “mất ăn mất ngủ”. Lợi dụng tình cảnh loạn lạc, những kẻ buôn người đã đưa người di cư bất hợp pháp từ bờ biển Li-bi đến châu Âu, góp phần vào cuộc khủng hoảng di cư khiến hàng nghìn người thiệt mạng trên biển Địa Trung Hải.

Nguy hiểm hơn, Li-bi đã trở thành một vùng đất mới cho các chiến binh khủng bố, nhất là các phần tử thuộc tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, đào thoát từ các chiến trường ở Xy-ri và I-rắc. Theo báo cáo gần đây của Liên hợp quốc, hiện có gần 2.000 đến 3.000 tay súng IS đang hoạt động ở Li-bi. Hiện nay, IS đã kiểm soát được thành phố Xớt-tê, quê hương của nhà lãnh đạo Ca-đa-phi, nhưng đang vấp phải sự kháng cự mạnh mẽ của người dân Li-bi được vũ trang. Tổ chức này đang xây dựng một căn cứ địa mới ở phía Bắc Li-bi chỉ cách bờ biển Nam Âu khoảng 350km. Từ trung tuần tháng 11 vừa qua, thủ lĩnh IS An Bác-gia-đi (Al-Baghdadi) đã bí mật cử người đến Li-bi, bề ngoài là để yêu cầu viện binh và vũ khí cho Xy-ri, nhưng trên thực tế là đang chuẩn bị địa bàn để di dời một phần tổng hành dinh về Li-bi. Nguy cơ Li-bi rơi vào tay IS đang ngày càng rõ, bởi hiện nay ở Li-bi không có một lực lượng nào tại địa phương có thể chặn được đà tiến công của các tay súng IS về phía các mỏ dầu, vốn hầu hết nằm ở vùng vịnh Xớt-tê.

Trong khi đó, theo ông A-la-y-a, An-la-ni (Alaya Allani), chuyên gia sử học tại Đại học La Manouba ở Tuy-nít, IS đang thực hiện chính sách cài người vào các bộ tộc ở Li-bi nhằm gieo rắc mối bất hòa, đồng thời liên kết với các đội quân tự phát và thuyết phục họ không chống lại IS. IS còn áp dụng các biện pháp tàn bạo để thị uy và dọa nạt người dân và các nhóm vũ trang dám phản kháng.

Giới phân tích cho rằng, với các nhóm khủng bố quốc tế, Li-bi hiện nay là địa bàn lý tưởng hơn cả I-rắc và Xy-ri, bởi Li-bi rộng lớn và nhiều dầu mỏ. Li-bi với vùng duyên hải rộng lớn phía Địa Trung Hải và vùng biên giới giáp sa mạc Xa-ha-ra rất dễ xâm nhập cũng như đào thoát. 

Trước tình hình nguy cấp, Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Giăng Y-vét Lơ Đri-an (Jean-Yves Le Drian) đã buộc phải tuyên bố rằng “hòa bình cho Li-bi hoặc IS sẽ chiến thắng”. Ông cho rằng, các bên đối đầu ở Li-bi cần phải đạt được thỏa thuận và thành lập chính phủ đoàn kết mới để ngăn chặn IS nắm quyền kiểm soát đất nước. Mới đây, dưới vai trò trung gian hòa giải của Liên hợp quốc, hai lực lượng này đã ký một thỏa thuận hòa bình, theo đó sẽ thành lập một Chính phủ đoàn kết dân tộc với sự tham gia của tất cả các phe phái chính trị lớn tại Li-bi. Liên hợp quốc cũng như các bên trong cuộc xung đột Li-bi đặt kỳ vọng việc ký thỏa thuận sẽ là bước khởi đầu quan trọng của tiến trình hòa giải dân tộc, tiến tới đặt dấu chấm hết cho cuộc khủng hoảng nghiêm trọng kéo dài nhiều năm qua tại quốc gia Bắc Phi này. Đây có thể là cơ hội để đất nước Bắc Phi này nhận được sự hỗ trợ từ bên ngoài cho quá trình tái thiết đất nước.

Tuy nhiên, bản thỏa thuận hòa bình này vẫn khó có thể bảo đảm mang lại sự ổn định cho đất nước Li-bi. Lợi dụng sự hỗn loạn ở Li-bi suốt thời gian qua, các phần tử Hồi giáo cực đoan đã trỗi dậy và củng cố địa bàn hoạt động. Lực lượng này có thể sẽ là mối đe dọa khó lường đối với việc thực thi lệnh ngừng bắn tiến tới thành lập một chính phủ đoàn kết. Cùng với  những tham vọng của IS, nguy cơ Li-bi bị biến thành một “Xy-ri thứ hai” sẽ ngày càng lớn nếu không có những nỗ lực ngăn chặn kịp thời.

QĐND