Nói chưa đi đôi với làm

Trong cuộc hội đàm với Tổng thống Mỹ Barack Obama ở Nhà Trắng, Chủ tịch Tập Cận Bình đã đưa ra đề xuất 6 điểm để phát triển mối quan hệ Trung - Mỹ trong giai đoạn tiếp theo. Cụ thể, hai nước cần duy trì các kênh trao đổi và liên lạc ở mọi cấp; mở rộng và tăng cường hợp tác thực tế trên nhiều lĩnh vực; thúc đẩy giao lưu nhân dân và củng cố nền tảng xã hội cho các quan hệ song phương; tôn trọng sự khác biệt về lịch sử; văn hóa, truyền thống và hệ thống xã hội cũng như con đường phát triển của nhau; tăng cường đối thoại và hợp tác trong các vấn đề của khu vực châu Á - Thái Bình Dương; và cuối cùng là phối hợp giải quyết các thách thức toàn cầu cũng như trong khu vực. Nhấn mạnh quan hệ Trung - Mỹ là một trong những mối quan hệ song phương quan trọng nhất, Chủ tịch Tập Cận Bình cam kết đưa mối quan hệ này “đi đúng hướng”.

Có thể thấy “tạo dựng lòng tin”, “tăng cường hiểu biết lẫn nhau” là những cụm từ được ông Tập Cận Bình nhắc đến rất nhiều trong chuyến công du tới Mỹ lần này. Trong bài phát biểu tại Seattle mở đầu chuyến thăm Mỹ, nhà lãnh đạo Trung Quốc đã nhấn mạnh sự cần thiết của việc tăng cường hiểu biết, tin cậy lẫn nhau, giảm bất hòa và nghi ngờ về những dự định chiến lược của mỗi nước là vấn đề trọng tâm trong quan hệ nước lớn. “Phàm những việc có lợi cho hòa bình và ổn định, chúng tôi đều hoan nghênh, còn những việc có thể dẫn tới xung đột, chúng tôi đều phản đối”.

Trước đó, trả lời phỏng vấn tờ The Wall Street Journal về quan hệ Trung - Mỹ (bài trả lời phỏng vấn duy nhất của ông Tập Cận Bình với giới truyền thông Mỹ trước thềm chuyến thăm), Chủ tịch Trung Quốc nhấn mạnh nội dung cơ bản của mối quan hệ nước lớn kiểu mới gói gọn 14 chữ: không xung đột, không đối đầu, tôn trọng lẫn nhau, hợp tác cùng thắng. Đây chính là phương châm mà nhà lãnh đạo Trung Quốc đã đưa ra trong cuộc gặp không chính thức ở Sunnylands tháng 6.2013 song không nhận được phản ứng tích cực từ người đồng cấp Obama, vì vậy trong chuyến đi lần này, ông Tập Cận Bình một lần nữa nhắc lại.  

Nhưng sở dĩ, lòng tin vẫn khuyết trong quan hệ giữa hai siêu cường bởi những gì hai bên nói không giống với những gì họ làm. Căng thẳng giữa hai nước thời gian qua xung quanh vấn đề an ninh mạng, an ninh hàng hải, chính sách tiền tệ - tài chính của Trung Quốc… càng khiến hai nước gia tăng sự nghi ngờ và đề phòng lẫn nhau. Gần đây, Mỹ liên tiếp cáo buộc Trung Quốc đánh cắp các thông tin mật của các tập đoàn kinh tế lớn, các quan chức thương mại và an ninh hàng đầu và cả cơ quan Chính phủ Mỹ. Năm ngoái, Washington thậm chí đã phát lệnh truy nã 5 quan chức quân đội Trung Quốc bị tình nghi dính líu đến mạng lưới gián điệp. Nhiều ý kiến cho rằngWashingtoncó thể sẽ áp đặt lệnh trừng phạt Bắc Kinh sau khi ông Tập Cận Bình kết thúc chuyến thăm để trả đũa các cuộc tấn công mạng.

Đồng thuận hiếm hoi

Tuy nhiên, mối lo trên phần nào được giải tỏa sau khi Tổng thống Obama tại buổi họp báo chung sau cuộc hội đàm ngày 25.9 ở Nhà Trắng, cho biết ông và Chủ tịch Tập Cận Bình đã đạt được những tiến bộ và “hiểu biết chung” về hợp tác an ninh mạng, và hai bên cam kết sẽ ngừng ngay các vụ tấn công trên mạng vì mục đích thương mại. Ông Obama cũng nhấn mạnh, Trung Quốc cần chứng minh rõ ràng hơn nữa việc không tài trợ tội phạm và gián điệp mạng, cũng như việc thực thi pháp luật để bảo đảm rằng trong tương lai không xảy ra các vụ đánh cắp bí mật của các công ty thương mại Mỹ. Người đứng đầu Nhà Trắng cảnh báo trong trường hợp có sự vi phạm, Washington sẽ sử dụng những biện pháp chế tài, hoặc các công cụ pháp luật để xử lý thích đáng. Về phần mình, Chủ tịch Tập Cận Bình khẳng định hợp tác an ninh mạng với Mỹ là một trong những ưu tiên hàng đầu của Chính phủ Trung Quốc. Ông cho biết trong chuyến thăm này, các nhà chức trách có thẩm quyền của hai nước đã đạt được sự đồng thuận quan trọng về đấu tranh chống lại tội phạm mạng.

Bên cạnh đó, hai nước cũng đạt được thỏa thuận chung về vấn đề biến đổi khí hậu, trong đó nhấn mạnh tới tầm nhìn chung và các bước thực hiện mới dựa trên cơ sở thông cáo chung mang tính đột phá hồi năm ngoái, khi cả hai nước đặt mục tiêu ngừng hoặc cắt giảm khí thải. Chủ tịch Tập Cận Bình thông báo sẽ thành lập một quỹ trị giá 3,1 tỷ USD để hỗ trợ các quốc gia đang phát triển giải quyết những vấn đề liên quan tới biến đổi khí hậu.

Biển Đông tiếp tục “nóng”

Trong khi nhất trí về việc tiếp tục các nỗ lực chống biến đổi khí hậu và ngừng các chương trình tấn công mạng, hai nhà lãnh đạo Mỹ - Trung vẫn chưa tìm được tiếng nói chung trong một số vấn đề như tranh chấp lãnh thổ hay nhân quyền. Tổng thống Obama cho biết hai bên đã thảo luận “thẳng thắn” các tranh chấp lãnh thổ ở châu Á - Thái Bình Dương, nhất là các căng thẳng ngày càng gia tăng ở Biển Đông. Phát biểu tại cuộc họp báo chung, ông Obama bày tỏ lo ngại về việc Trung Quốc cải tạo đất, xây dựng và quân sự hóa các đảo tranh chấp ở Biển Đông, điều mà theo ông Obama sẽ khiến các quốc gia trong khu vực ngày càng thêm khó giải quyết các bất đồng một cách hòa bình. Đáp lại sức ép từ phía Mỹ, nhà lãnh đạo Trung Quốc thừa nhận việc cải tạo các rạn san hô thuộc quần đảo Trường Sa nhưng bác bỏ việc quân sự hóa các bãi đá này.

Cũng tại cuộc họp báo chung, Tổng thống Obama cho biết ông đã đề nghị với Trung Quốc về việc giải quyết vấn đề tranh chấp lãnh thổ bằng luật pháp quốc tế. Ông Obama cho rằng cần có một nghị quyết giữa các quốc gia tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông hay Biển Hoa Đông và dù Mỹ không phải là bên có tranh chấp tại hai vùng biển này, songWashingtonmong muốn các bên tôn trọng những quy định và luật pháp quốc tế.

Dù đạt được “bước tiến quan trọng” về an ninh mạng - vấn đề gai góc nhất trong quan hệ hai nước hiện nay, nhưng xem ra nhà lãnh đạo Mỹ còn lo ngại khi tuyên bố “vấn đề lúc này là liệu lời nói có được cụ thể hóa bằng hành động hay không (?)”. Tổng thống Obama không quên nhấn mạnh rằng bên cạnh những gì hai bên vừa đạt được, Bắc Kinh vàWashingtoncần nỗ lực và thể hiện thiện chí nhiều hơn nữa để vượt qua những khác biệt đang tồn tại. Hay nói như Chủ tịch Tập Cận Bình, hai nước phải tiếp tục đối thoại và hợp tác. Đối đầu và xung đột không phải là sự lựa chọn của cả Mỹ và Trung Quốc khi mà lợi ích của hai nước đan xen nhau.

Người đại biểu nhân dân