2 lần phục hồi rạn nứt

Nhân vật được Bộ Ngoại giao Israel lựa chọn và được Nội các chấp thuận làm tân Đại sứ tại Thổ Nhĩ Kỳ là cựu Phó Đại sứ Israel tại Anh Eitan Na’eh, 53 tuổi. Ông được biết đến là người có chuyên môn về các vấn đề liên quan đến Thổ Nhĩ Kỳ nhờ kinh nghiệm tích lũy trong suốt thời gian phục vụ sự nghiệp ngoại giao từ năm 1991 đến nay. Từ năm 2001 - 2005, ông Na’eh giữ chức Đại sứ Israel tại Azerbaijan. Ông cũng từng giữ vị trí cấp cao trong Hội đồng An ninh Quốc gia và cũng đóng vai trò đầu não tại Bộ Ngoại giao trong xử lý các vấn đề liên quan tới ngoại giao với Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp và Cộng hòa Síp. Từ tháng 9.2015 - 4.2016, ông là Phó Đại sứ Israel tại London tới khi tân Đại sứ Mark Regev được bổ nhiệm.

Đổi lại, phía Thổ Nhĩ Kỳ cũng dự kiến đưa cố vấn chính sách đối ngoại của Tổng thống Recept Tayyip Erdogan, Kemal Okem tới làm đại sứ tại Israel. Đây có lẽ là lần thứ 2 trong hơn 3 thập kỷ trở lại đây, Ankara và Tel Aviv nỗ lực tái lập quan hệ song phương. Trước đó, quan hệ ngoại giao song phương từng bị hạ cấp 1 lần vào năm 1981 và đã khôi phục vào những năm 1990 cùng một số thỏa thuận quân sự được ký kết sau đó.

Lần gần nhất, quan hệ ngoại giao bị gián đoạn từ vụ xung đột giữa tàu viện trợ nhân đạoMavi Marmara và lực lượng phòng vệ Israel (IDF) tại vùng biển Dải Gaza làm 10 nhà hoạt động Thổ Nhĩ Kỳ thiệt mạng hồi tháng 5.2010. Ankara đã yêu cầu Tel Aviv xin lỗi và bồi thường cho gia đình các nạn nhân cũng như kêu gọi dỡ bỏ phong tỏa Dải Gaza. Thổ Nhĩ Kỳ đã quyết định trục xuất đại sứ cuối cùng Israel tại nước này ngay khi Liên Hợp Quốc (LHQ) kết luận việc hải quân Israel phong tỏa Dải Gaza là phù hợp với luật pháp quốc tế, nhưng cũng đồng thời yêu cầu Israel xin lỗi vì sử dụng vũ lực “quá giới hạn” gây thương vong và bồi thường cho các gia đình nạn nhân trong cuộc xung đột. Mặc dù đồng tình với kết luận của LHQ nhưng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cũng khẳng định không xin lỗi bởi nhà nước Do Thái có quyền phòng vệ chính đáng. Kể từ đó, quan hệ  Tel Aviv - Ankara xuống thấp cùng một loạt các động thái căng thẳng từ Thổ Nhĩ Kỳ như hạ cấp quan hệ ngoại giao; đình chỉ các thỏa thuận quân sự song phương; chấm dứt hợp tác thương mại và công nghiệp quốc phòng với Israel…

Nỗ lực thực tế

Trong nỗ lực khôi phục quan hệ ngoại giao, Thổ Nhĩ Kỳ và Israel đã có cuộc đối thoại cấp Bộ trưởng lần đầu sau 5 năm căng thẳng vào cuối tháng 10 vừa qua, thảo luận về hợp tác dự án đường ống dẫn khí đốt tự nhiên 2 nước. Cuộc gặp giữa Bộ trưởng Cơ sở hạ tầng, Năng lượng và Tài nguyên quốc gia Israel Yuval Steinitz với Bộ trưởng Năng lượng và Tài nguyên thiên nhiên Thổ Nhĩ Kỳ Berat Albayrak diễn ra bên lề Hội nghị Năng lượng quốc tế lần thứ 23 tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. Tờ Globes cho biết, dự án trên cho phép xây dựng đường ống để vận chuyển khí đốt tự nhiên từ mỏ Leviathan ở biển Địa Trung Hải, ngoài khơi Israel qua Thổ Nhĩ Kỳ và từ Thổ Nhĩ Kỳ sang châu Âu. Đây là mỏ khí đốt tự nhiên lớn tại khu vực, chứa tới 620 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên.

Những động thái trên được đánh giá tích cực và thực tế trong thực thi thỏa thuận bình thường hóa quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ đã ký hồi tháng 6 vừa qua, đồng thời mở ra một hi vọng mới cho sự ổn định của khu vực. Theo đó, Israel đã chấp thuận bồi thường cho các gia đình có người thân bị thiệt mạng trong vụ đội tàu Marmara năm 2010; hủy bỏ các tuyên bố Thổ Nhĩ Kỳ chống lại IDF.

Thỏa thuận cũng cho phép thông qua loạt dự án nhân đạo của Thổ Nhĩ Kỳ tại khu vực như việc hoàn thiện xây dựng bệnh viện và nhà máy điện mới tại Dải Gaza.

Việc Ankara - Tel Aviv bình thường hóa quan hệ được đánh giá là một cách tái tiếp cận hiếm có trong bối cảnh Trung Đông ngày càng chia rẽ sâu sắc hiện nay.

Đại biểu nhân dân