Quan hệ Iran - Ảrập Xêút đột ngột nóng lên khi xảy ra vụ việc ngày 2.1.2016: Ảrập Xêút xử tử 47 người vì tội khủng bố và hoạt động chính trị, trong đó có giáo sĩ dòng Shia Mimr al-Nimr cùng một số giáo sĩ Shia khác. Lâu nay các giáo sĩ này phê phán chính quyền về việc phân biệt đối xử với người Shiite.

Ngay lập tức, một số ngườiIranbiểu tình tấn công đốt phá Đại sứ quán Ảrập Xêút (SA) tạiTehran. Để đáp lại, ngày 3.1 Ảrập Xêút tuyên bố cắt đứt quan hệ ngoại giao vớiIran, dẫn theo việc trục xuất các nhà ngoại giao của hai bên và cắt quan hệ thương mại, kinh tế, hàng không…

Dồn dập nỗ lực hòa giải

Tín hiệu từ điểm nóng Trung Đông sớm truyền đến Đông Nam Á. Ngày 5.1, Bộ trưởng Tôn giáo Indonesia cho biết, xứ vạn đảo đang cố gắng tổ chức hội nghị quốc tế để Iran và Ảrập Xêút ngồi lại với nhau. “Cả các nước khác sẽ cùng tìm giải pháp cụ thể cho một tương lai gần”. Ông nói, nhiều ngườiIndonesiađã đề nghị Tổng thống Jokowi tìm cách kiềm chế căng thẳng đang diễn ra vì lo ngại phản ứng tương tự sẽ lan sang các khu vực khác.

Ngày 7.1, Bộ trưởng Ngoại giao Indonesia Retno kêu gọiIranvà Ảrập Xêút kiềm chế để ngăn ngừa thảm họa: “Hòa bình ở Trung Đông chịu ảnh hưởng lớn bởi quan hệIran- Ảrập Xêút”. Indonesia đã liên lạc với Iran, Ảrập Xêút, Malaysia, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Qatar, Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC) để tìm biện pháp hòa giải. Trước đó, Tổng thống Indonesia nói, ông được đề nghị đứng về một trong hai bên xung đột, tuy vậy Indonesia sẽ duy trì trung lập và cố gắng thúc đẩy hòa bình giữa Iran và SA.

Ngày 13 - 14.1, Bộ trưởng Ngoại giao Retno thămIranvà Ảrập Xêút với tư cách đặc phái viên mang theo thông điệp hòa bình của Tổng thốngIndonesia. Bà cho biết,Indonesiasẽ tiếp tục là nhân tố chính phổ biến những giá trị Hồi giáo như “phúc lành cho mọi chúng sinh” và là người đề xướng chính cho việc truyền đi những giá trị khoan dung và dân chủ.

Không phải chuyện xa xôi

Indonesiacó quan hệ tốt với cả hai nướcIran- Ảrập Xêút và mong muốn đóng vai trò trung gian hòa giải. Mặc dù là nước có cộng đồng Hồi giáo đông nhất thế giới, đa số theo dòng Sunni, nhưng mấy năm qua,Indonesiahiếm khi đóng vai trò nổi bật trong thế giới Hồi giáo.

Sự chia rẽ giáo phái không chỉ gây nguy hiểm cho khu vực Trung Đông. Chính tạiIndonesia, mấy năm gần đây cũng có những cuộc tấn công rải rác vào cộng đồng thiểu số Shia và những giáo phái thiểu số. Vừa qua, cảnh sát chống khủng bố đã bắt giữ bốn kẻ âm mưu tấn công một số giáo sĩ dòng Shia.Indonesiacũng lo ngại xung đột giáo phái ở Trung Đông có tác động đến các cộng đồng trong nước.

Xung đột Iran- Ảrập Xêút sẽ ảnh hưởng đến việc giải quyết vấn đề Syria, bởi vì hai nước này ủng hộ hai bên chiến tuyến ởSyria. Một khi vấn đềSyriavẫn bế tắc thì IS tiếp tục hoành hành, cuộc chiến chống khủng bố càng khó khăn. Như vậy, vẫn còn đó nguy cơ những kẻ Hồi giáo cực đoanIndonesiatiếp tục ủng hộ IS trong khi mấy chục kẻ chiến đấu trong hàng ngũ IS đã trở vềIndonesia. Hiện có khoảng 700 người Indonesia gia nhập IS ởSyria. Còn có tin IS chủ trương thành lập “vương quốc Hồi giáo từ xa” màIndonesialà một địa điểm thích hợp (theo cảnh báo của Tổng chưởng lý Australia, George Brandis). Thực tế đã chứng minh điều đó, trong khi Bộ trưởng Ngoại giao Retno đang thực hiện vai trò hòa giải hai nước xung đột thì ngày 14.1, một loạt vụ khủng bố đã diễn ra ngay tại Thủ đô Jakarta, làm chấn động cả thế giới.

Mâu thuẫn khó hòa giải

Hoạt động hòa giải cho thấy Indonesia bắt đầu trở lại coi trọng vai trò của mình trong khối Hồi giáo, khác với chính sách đối ngoại hướng nội trong năm đầu của Tổng thống Jokowi. Đây có thể cũng là tín hiệu về những hoạt động tích cực hơn của Indonesia trong khối Hồi giáo thời gian tới, theo hướng đẩy mạnh đoàn kết trong khối để tăng cường hợp tác nhiều mặt và chống khủng bố - vấn đề thiết thực với chính Indonesia.

Tuy nhiên, xung đột Iran- Ảrập Xêút có thể sẽ tạm lắng, nhưng quan hệ hai nước từ lâu đã thất thường, không ổn định. Về cơ bản, mâu thuẫn vẫn tồn tại lâu dài, vì một số lý do: Thứ nhất, chia rẽ giáo phái là mâu thuẫn cơ bản, là nguồn gốc mọi xích mích giữa hai nước, không dễ xóa bỏ. Thứ hai, khó xây dựng lòng tin giữa hai nước, cũng vì sự khác biệt giáo phái. Trong khi Ảrập Xêút lôi kéo được các nước Ảrập theo dòng Sunni chống Iran và Syria, thì Iran ủng hộ phong trào đấu tranh của người Shia ở Yemen, Bahrain, Ảrập Xêút và một số nước khu vực. Thứ ba, Iran và Ảrập Xêút là hai nước có tham vọng thành cường quốc số một trong khu vực, hai hổ không thể chung một chuồng, từ đó dẫn đến đối kháng quyết liệt.

Người Shiite ở bán đảo Ảrập và Trung Đông tiếp tục bị phân biệt đối xử như một cộng đồng thiểu số.Iransẽ không ngừng ủng hộ phong trào đấu tranh của họ chống chính quyền bản địa. Điều đó sẽ làm sâu sắc thêm mâu thuẫn hiện tại. Vì vậyIndonesiacó thể chứng tỏ sự quan tâm và đẩy mạnh các hoạt động hòa giải, nhưng khó cải thiện mối quan hệ vốn đã gay gắt và phức tạp giữaIranvà Ảrập Xêút.

Đại biểu nhân dân