Nỗ lực thu hẹp bất đồng

Hội nghịViennabàn về tình hìnhSyriadiễn ra đúng một tháng sau khi Nga bắt đầu tiến hành chiến dịch không kích nhằm vào Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng tạiSyria. Tham gia hội nghị có Bộ trưởng Ngoại giao các nước Nga, Iran, Mỹ cùng các đồng minh phương Tây và Ảrập. Trước đó, Mỹ đã chính thức đề nghị Iran tham gia thảo luận về tình hình Syria, mặc dù Tehran là đồng minh chính của Tổng thống Syria Bashar al-Assad trong khi Washington muốn nhà lãnh đạo này phải ra đi. Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov cũng đã khẳng định tầm quan trọng của Iran trong vấn đề Syria và tại Trung Đông, đồng thời tuyên bố muốn Iran tham gia bất kỳ cuộc thảo luận nào về Syria trong tương lai.

Tại hội nghị, các bên đã đi thẳng vào vấn đề mấu chốt của giải pháp chính trị cho cuộc khủng hoảng hiện nay ởSyrialà số phận của Tổng thống Assad. Phát biểu sau cuộc họp, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry và người đồng cấp Nga Sergei Lavrov cho biết, hai bên vẫn bất đồng về số phận của Tổng thống Assad. Tuyên bố chung của Hội nghị quốc tế Geneva về hòa bình Syria năm 2012 đã kêu gọi thành lập một chính quyền chuyển tiếp ở Syria, có thể tổ chức các cuộc bầu cử tự do và công bằng. Đây là một phần của quá trình chuyển giao chính trị lớn hơn tại quốc gia Trung Đông này. Tuy nhiên, trong suốt 40 tháng kể từ khi tuyên bố chung được ký kết, các bên liên quan không có động thái nào nhằm thực thi tuyên bố, chủ yếu do bất đồng giữa Nga và phương Tây về vai trò của Tổng thống Assad trong quá trình chuyển giao.

Giới chức Mỹ vẫn khẳng định, ông Assad chịu trách nhiệm về cuộc nội chiến ởSyriavà một mực cho rằng nhà lãnh đạo này phải ra đi. Tuy nhiên, gần đây Mỹ đã chuyển hướng khi tuyên bố, ông Assad có thể tiếp tục tại vị cho đến khi quá trình chuyển giao chính trị ởSyriakết thúc. Trong khi đó, Nga muốn duy trì chính quyềnSyriado Tổng thống Assad lãnh đạo, đồng thời bảo vệ lợi ích cốt lõi của Nga tạiSyria.Moscowgần đây không ngừng tăng cường sự hiện diện quân sự tạiSyriavà bắt đầu tiến hành các cuộc không kích nhằm chống IS ởSyriaở quốc gia Trung Đông này từ cuối tháng trước. Các nhà lập pháp Nga cho biết, ông Assad đã tuyên bố sẵn sàng tổ chức các cuộc bầu cử trước thời hạn ởSyrianếu cần thiết; đồng thời không loại trừ khả năng nhà lãnh đạo này sẽ tái tranh cử, dập tắt hy vọng của phe đối lập.

Lần đầu tiên tham gia hội nghị quốc tế về hòa bìnhSyria,Iran, đồng minh chủ chốt của Tổng thống Assad, đã đề xuất tiến trình chuyển tiếp hòa bình ởSyria, nhằm tạo điều kiện thuận lời cho việc tổ chức các cuộc bầu cử tự do và toàn diện. Mặt khác,Irancũng cho rằng ông Assad không thể ra đi do sức ép của các bên và hãy để ngườiSyriatự định đoạt tương lai chính trị của họ.

Theo Staffan de Mistura, đặc phái viên của LHQ tại Syria, chỉ mới vài tuần trước khi cuộc thảo luận diễn ra, việc các bên đồng ý thảo luận tại Vienna thật khó tin. Song ông Mistura cũng lưu ý rằng, các bên còn nhiều việc cần làm và nhiều vấn đề cần thỏa hiệp.

Tính toán của các bên

Những gì đang diễn ra cho thấyMoscowsẽ đóng vai trò là một bên đối thoại chủ chốt trong bất kỳ cuộc thảo luận nào về một giải pháp chính trị choSyria. Tổng thống Assad đang ngày càng phụ thuộc vào Tổng thống Nga Vladimir Putin, không chỉ về quân sự và chính trị mà cả sự an toàn cá nhân, như đã được chứng minh trong chuyến bay của nhà lãnh đạo Syria tới Moscow vừa qua. Sự phụ thuộc này làm tăng ảnh hưởng của ông Putin đối với ông Assad. Ở phía sau hậu trường, Nga đã phát đi tín hiệu rõ ràng rằng sẽ không gắn bó mãi với chính quyền Assad. Ý định của ông Putin là duy trì nhà nướcSyriaổn định trong quá trình giảm dần vai trò của Tổng thống Assad trên chính trườngSyria. Ngay sau khi tiếp đón ông Assad tạiMoscow, Tổng thống Nga đã trao đổi với các nhà lãnh đạo củaJordanvà một số nước vùng Vịnh về kết quả cuộc hội đàm. Điện Kremlin cũng hiểu rằng đối với ẢrậpXêút,Iranlà kẻ thù chính nên bằng các bước tiếp cận từ từ.

Ưu tiên số một của các quốc gia vùng Vịnh vẫn là loại bỏ ông Assad và làm choIransuy yếu. Tuy nhiên, một kịch bản trong đó ông Assad chỉ nắm quyền trong một khoảng thời gian có hạn và Nga, chứ không phải Iran, đóng vai trò chính trong chi phối khu vực có thể sẽ là một thỏa hiệp mà Ảrập Xêút có thể chấp nhận.

Theo giới phân tích, khủng hoảngSyriacó thể kéo dài đến khi các cường quốc trên thế giới xây dựng một chương trình làm việc chung sau năm 2020.Syrialà một đích ngắm của cả phương Tây và Nga, bởi vị trí địa chính trị cực kỳ quan trọng. Một phương án B mà các bên có thể đang tính tới là lôi kéoIranvề phe mình, nhằm kiềm chếSyria. Giới nghiên cứu chính trị cho biết, không biết chừng sẽ có sự đánh đổi giữa phương Tây và Nga trên bàn cờ chiến lược để đạt được mục đích chung. Có vẻ như kịch bản choSyriasẽ dài kỳ và chưa thể ngã ngũ.

Sau gần 8 tiếng thảo luận, các bên tham dự hội nghị Vienna về Syria đã nhất trí về một số điểm, trong đó có:

- Mời LHQ làm trung gian giữa Chính phủ Syria và phe đối lập, nhằm xúc tiến tiến trình chính trị mới đáng tin cậy, mang tính toàn diện và không phân biệt phe phái

- Soạn thảo Hiến pháp mới và tổ chức các cuộc bầu cử do LHQ bảo trợ, với sự tham gia của mọi tầng lớp người dân và các nhóm sắc tộc Syria

 - Cải thiện sự tiếp cận các nguồn viện trợ nhân đạo cho người Syria ở trong và ngoài nước

- Phối hợp với LHQ nhằm tìm ra thể thức phù hợp cho một thỏa thuận ngừng bắn toàn diện ở Syria và thực thi thỏa thuận này

Người đại biểu nhân dân