Khôi phục hợp tác toàn diện

Sau hội nghị, lãnh đạo 3 bên đều khẳng định: quan hệ hợp tác giữa các bên đã được khôi phục hoàn toàn. Về cách giải quyết các tranh chấp lịch sử và chủ quyền, tuyên bố chung nêu rõ, các bên sẽ thẳng thắn nhìn nhận lịch sử để hướng tới tương lai. Đồng thời, 3 cường quốc Đông Bắc Á cũng cam kết sẽ thúc đẩy thương mại và tăng cường hợp tác trên mọi lĩnh vực, đặc biệt là kinh tế và văn hóa.

Cùng với tuyên bố chung, phát biểu của lãnh đạo mỗi nước cũng bày tỏ hy vọng về quan hệ hợp tác nhiều mặt trong tương lai. Phát biểu tại cuộc họp báo ngay sau hội nghị, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường nhấn mạnh, 3 nước cần có chính sách giải quyết các vấn đề lịch sử và hướng đến tương lai nhằm xây dựng quan hệ hợp tác tốt hơn. Ông cũng bày tỏ hy vọng hợp tác 3 bên sẽ không còn bị cản trở bởi những rắc rối, hiểu lầm. Trong khi đó, Tổng thống nước chủ nhà Park Geun-hye khẳng định, việc lãnh đạo 3 nước có thể nối lại cuộc gặp thượng đỉnh có tầm quan trọng đặc biệt, vì cuộc gặp đã khôi phục cơ chế hợp tác 3 bên, một thành tố quan trọng của hòa bình và thịnh vượng của khu vực Đông Bắc Á. Về phần mình, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe cho biết, Tokyo sẽ là địa điểm của cuộc gặp thượng đỉnh tiếp theo vào năm tới. Chương trình nghị sự năm sau sẽ được xây dựng dựa trên những kết quả đạt được tại hội nghị lần này. Các nhà lãnh đạo cũng thống nhất sẽ bảo đảm đối thoại 3 bên diễn ra hằng năm không bị gián đoạn.

Liên quan đến chương trình hạt nhân của Triều Tiên, Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye tuyên bố, các bên quyết định “cùng nỗ lực nhằm sớm nối lại vòng đàm phán 6 bên về vấn đề hạt nhân”. Tuyên bố chung khẳng định, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc “phản đối bất kỳ hành động nào có thể gây tình trạng căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên, hay vi phạm các nghị quyết có liên quan của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc”.

Về kinh tế, 3 nước cam kết gia tăng nỗ lực ký kết thỏa thuận Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), thỏa thuận thương mại tự do được Trung Quốc ủng hộ, hiện có 16 quốc gia đang tham gia đàm phán. Bên cạnh đó, các bên cũng thống nhất sẽ nỗ lực ký kết thỏa thuận thương mại tự do Trung - Nhật - Hàn. Thỏa thuận này nếu hoàn thành sẽ tạo nên khu vực thương mại tự do đóng góp tới 20% GDP toàn thế giới. Đây được coi là đối trọng với Hiệp định Đối tác Kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) do Mỹ dẫn đầu. Trung Quốc và Hàn Quốc hiện không là thành viên của TPP, trong khi Trung - Nhật - Hàn có mối quan hệ kinh tế khăng khít. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật Bản và Hàn Quốc, còn Nhật Bản và Hàn Quốc là đối tác thương mại lớn thứ 3 của nhau.

Ngoài ra, trong ngày 2.11, Tổng thống nước chủ nhà Park Geun-hye đã có cuộc đối thoại song phương đầu tiên với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe. Kể từ khi nhậm chức, bà Park đã nhiều lần từ chối gặp ông Abe vì cho rằngTokyokhông thể hiện thiện chí khi giải quyết các tồn tại lịch sử giữa 2 nước. Hai bên không tổ chức họp báo sau cuộc gặp.

Không có bước ngoặt

Mặc dù tuyên bố chung và bản thân các nhà lãnh đạo đã đưa ra nhiều cam kết, nhưng giới phân tích không hy vọng các cam kết đó sẽ mang lại những tiến triển mang tính bước ngoặt trong quan hệ 3 nước. Tính từ năm 2008, đây là hội nghị thượng đỉnh 3 bên lần thứ 6 giữa 3 nước Trung Quốc - Nhật Bản - Hàn Quốc, nhưng là cuộc họp đầu tiên sau hơn 3 năm rưỡi gián đoạn do những bất đồng trong cách nhìn nhận các vấn đề lịch sử của Thế chiến II. Năm nay cũng đánh dấu tròn 70 năm kết thúc Thế chiến II và 50 năm bình thường hóa quan hệ Nhật Bản - Hàn Quốc. Nhưng trong các phát biểu của mình, lãnh đạo các bên đều tránh đề cập đến vấn đề nhạy cảm này, dù Thủ tướng Abe khẳng định các bên đã có cuộc đối thoại hết sức thẳng thắn. Tuyên bố chung cũng không nhắc tới việc đạt được cơ chế giải quyết tranh chấp hay việc các bên đạt được sự đồng thuận nào trong cách nhìn lịch sử.

Quyết tâm mà 3 nước vừa thể hiện cũng chưa đủ để khởi động lại vòng đàm phán hạt nhân 6 bên trong tương lai gần. Bởi hiện nay rào cản lớn nhất của vòng đàm phán là bất đồng giữa Mỹ và Triều Tiên.Washingtonkhăng khăng Triều Tiên cần hoàn thành các lời hứa theo các thỏa thuận về hạt nhân trước đó nếu muốn tiếp tục đàm phán, trong khi Bình Nhưỡng muốn đàm phán nối lại phi điều kiện. Vòng đàm phán hạt nhân 6 bên cuối cùng diễn ra vào năm 2008.

Dẫu vậy, giới phân tích vẫn đánh giá cao kết quả của đối thoại 3 bên Trung - Nhật - Hàn năm nay bởi riêng việc các bên chịu gác lại mâu thuẫn để ngồi lại đối thoại với nhau đã cho thấy sự thắng thế của chủ nghĩa thực dụng. Những lợi ích to lớn trong hợp tác kinh tế và an ninh đã khiến các bên phải tạm lờ đi những bất đồng truyền thống. Sẽ là quá viển vông khi cho rằng các vấn đề tranh chấp phức tạp kéo dài nhiều năm qua có thể được giải quyết chỉ sau 90 phút đối thoại.

Người đại biểu nhân dân