Biến tầm nhìn thành hiện thực

Với chủ đề Biến tầm nhìn thành hiện thực vì một Cộng đồng ASEAN năng động, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 28 - 29 cùng các hội nghị cấp cao liên quan đã chính thức khai mạc tại Thủ đô Vientiane ngày 6.9.

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Chủ tịch nước chủ nhà Bounnhang Volachith thúc giục ASEAN tăng cường hợp tác nội khối và với cộng đồng quốc tế để kịp thời đối phó một loạt thách thức: Từ chủ nghĩa khủng bố, chủ nghĩa cực đoan, thiên tai, biến đổi khí hậu, khủng hoảng di cư, tranh chấp lãnh thổ, xung đột vũ trang… trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đã dần hồi phục nhưng tăng trưởng vẫn còn chậm và mong manh.

Hội nghị Cấp cao ASEAN lần này cũng đánh dấu sự tham gia lần cuối cùng của Tổng thống Mỹ Barack Obama, người sẽ kết thúc nhiệm kỳ vài tháng tới. Phát biểu tại Vientiane ngày 6.9, nhà lãnh đạo Mỹ khẳng định sự gắn bó của Washington với khu vực này sẽ được duy trì ngay cả sau khi ông rời Nhà Trắng. Trong nỗ lực thúc đẩy Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), ông Obama cảnh báo việc không thông qua thỏa thuận này không chỉ gây ra hậu quả kinh tế mà còn khiến vai trò lãnh đạo của Mỹ ở khu vực bị nghi ngờ.

Ngay sau lễ khai mạc, các nhà lãnh đạo đã họp Hội nghị Cấp cao ASEAN với trọng tâm thảo luận là việc triển khai Tầm nhìn ASEAN 2025 và các định hướng tăng cường hợp tác ASEAN thời gian tới. Theo dự kiến, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần này có tổng số 57 văn kiện. Trong đó, các lãnh đạo sẽ ký 1 văn kiện, thông qua 19 văn kiện và ghi nhận 27 văn kiện khác. Lào sẽ ban hành 10 Tuyên bố Chủ tịch Hội nghị.

Sứ mệnh đoàn kết

Trong bối cảnh căng thẳng leo thang ở Biển Đông, nhất là sau phán quyết của Tòa Trọng tài, Hội nghị Cấp cao ASEAN và các hội nghị thượng đỉnh liên quan lần này được đánh giá sẽ đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực thúc đẩy hòa bình và ổn định ở khu vực. Tuy nhiên, việc Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN không đưa ra được tuyên bố chung về vấn đề Biển Đông tại cuộc họp ở Vientiane hồi tháng 7 vừa qua cùng với “cái bóng” của sự thất bại trong Hội nghị Cấp cao ASEAN năm 2012 với vai trò Chủ tịch của Campuchia làm dấy lên câu hỏi về sự đoàn kết của ASEAN như một tổ chức có vai trò quan trọng trong cấu trúc an ninh khu vực và là một trong những đối tác chủ chốt trên các diễn đàn quốc tế. Nhà nghiên cứu Mathew Davies tại Đại học Quốc gia Australia (ANU) cho rằng “Các nước lớn đang can dự tại châu Á dường như đều không muốn thấy ASEAN đoàn kết. Đó là bởi việc đối phó với từng thành viên riêng lẻ sẽ dễ dàng hơn đối phó với một khối đoàn kết, lớn mạnh”. Đó là lý do để ASEAN không nên và không thể để bị xé lẻ.

Củng cố tình đoàn kết là nhiệm vụ trọng tâm hiện nay của ASEAN, trong bối cảnh các quốc gia thành viên ASEAN cam kết xây dựng một Cộng đồng chung với sự chân thành và thực hiện Tầm nhìn ASEAN tới năm 2025 và xa hơn. Vì vậy, cái bóng của sự bế tắc trong Hội nghị Cấp cao ASEAN năm 2012 được kỳ vọng sẽ không xuất hiện trong kỳ họp diễn ra tại Lào.

Với sự lãnh đạo khéo léo của Lào trên cương vị Chủ tịch ASEAN, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần này cùng các hội nghị thượng đỉnh liên quan sẽ tập trung thảo luận mối quan hệ đối ngoại của khối và định hướng sự phát triển trong tương lai; trao đổi quan điểm về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm. Đặc biệt, với vai trò Chủ tịch, Lào bảo đảm sẽ có một cuộc thảo luận riêng về vấn đề Biển Đông. Các hội nghị thượng đỉnh giữa ASEAN với các đối tác cũng được kỳ vọng sẽ tạo tiếng vang và thúc đẩy giải quyết hòa bình tranh chấp ở Biển Đông.

Đáng chú ý, theo bản dự thảo tuyên bố chung của hội nghị dự kiến công bố hôm nay, 8.9, các nhà lãnh đạo ASEAN dù không đề cập phán quyết mới đây của Tòa Trọng tài Thường trực về vụ kiện Philippines - Trung Quốc liên quan đến vấn đề Biển Đông nhưng sẽ bày tỏ quan ngại sâu sắc về hoạt động xây đảo nhân tạo của Bắc Kinh. “Chúng tôi vẫn đặc biệt quan ngại trước những diễn biến gần đây và đang diễn ra, cũng như ghi nhận nỗi lo của một số nhà lãnh đạo về hoạt động cải tạo đất và sự leo thang các hoạt động trong khu vực. Hoạt động cải tạo và những hành động khác đã làm xói mòn lòng tin, gia tăng căng thẳng và có thể gây tổn hại đến hòa bình, an ninh và sự ổn định của khu vực” - bản dự thảo nhấn mạnh. Theo Reuters, văn kiện này đề cập 8 điểm liên quan đến Biển Đông. Một tuyên bố chung khác về việc áp dụng Bộ Quy tắc ứng xử cho các bên ở Biển Đông cũng sẽ được đưa ra trong cuộc họp giữa ASEAN và Trung Quốc nhằm bảo đảm an toàn hàng hải ở vùng biển tranh chấp. Cho dù Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte dường như sẽ không nêu vấn đề Biển Đông tại Hội nghị và thay vào đó có thể chọn đàm phán song phương với Trung Quốc, nhưng tầm quan trọng cùng với mối lo ngại về vấn đề Biển Đông sẽ không mất đi.

Trên thực tế, tinh thần đoàn kết và trách nhiệm của ASEAN đã tạo cơ hội cho các nước thành viên phát triển kinh tế - xã hội và thu hút sự hợp tác của các nước khác. Đoàn kết trong ASEAN có thể được củng cố sau phán quyết của Tòa Trọng tài như một số nước đã kỳ vọng. Mặc dù không phải là bên có tranh chấp trực tiếp ở Biển Đông nhưng trong bài phát biểu kỷ niệm ngày Quốc khánh hôm 21.8 vừa qua, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long nhấn mạnh: “Singapore ủng hộ và phấn đấu cho một trật tự quốc tế dựa trên nguyên tắc. Nếu nguyên tắc này không được bảo đảm, các nước nhỏ như Singapore không có cơ hội sống sót”. Ông cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải có một tiếng nói chung trong ASEAN về các vấn đề quốc tế.

Với tư cách là Chủ tịch Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Lào đăng cai Hội nghị Cấp cao ASEAN, cùng hàng loạt hội nghị thượng đỉnh liên quan như ASEAN - Trung Quốc lần thứ 19, ASEAN - Nhật Bản lần thứ 19, ASEAN - Hàn Quốc lần thứ 18, ASEAN+3 lần thứ 19, ASEAN - Australia lần thứ nhất, ASEAN - Liên Hợp Quốc lần thứ 8, ASEAN - Ấn Độ lần thứ 14, ASEAN - Mỹ lần thứ 4 và Hội nghị Cấp cao Đông Á lần thứ 11. Ngoài ra, Hội nghị Mekong - Nhật Bản lần thứ 8 cũng sẽ được tổ chức bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN.  

Đại biểu nhân dân