5 lần lỡ hẹn

Sau 7 năm đàm phán, 29 vòng thương lượng chính thức, 15 nước đối tác RCEP đã hoàn tất giai đoạn đàm phán dựa trên văn bản của 20 chương trong hiệp định và hầu như toàn bộ các vấn đề tiếp cận thị trường. Đây được xem là bước tăng tốc ngoạn mục, thể hiện quyết tâm chính trị của các nước ASEAN khi chỉ 3 tháng trước đó, các thành viên mới hoàn tất được 7 chương trong hiệp định. 

Chú trọng vào Cộng đồng Kinh tế ASEAN, các cuộc đàm phán về RCEP bắt đầu từ tháng 11.2012 với mục tiêu tăng cường hợp tác kinh tế giữa ASEAN và 6 quốc gia mà hiệp hội đã ký hiệp định thương mại tự do là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, Ấn Độ và New Zealand. Ban đầu, các nước kỳ vọng RCEP sẽ hoàn tất đàm phán và ký kết trước năm 2015, hướng tới mục tiêu hình thành Hiệp định thương mại tự do Đông Á (EAFTA) và khởi đầu cho Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện Đông Á (CEPEA). Tuy nhiên, tiến trình đàm phán để đạt được RCEP gian nan hơn dự tính. Sau thời điểm 2015, các nước đàm phán RCEP đã vài lần “lỡ hẹn” vì nhiều nguyên nhân.

Ngoài trở ngại lớn nhất là vấn đề thuế quan, mục đích tham gia của các nước quá khác nhau, cách tiếp cận cũng khác nhau, chưa kể những rào cản xuất phát từ những “cuộc cạnh tranh ngầm” giữa các nước đối tác của ASEAN như Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ… Hơn thế, các nền kinh tế RCEP có những bước khởi điểm không đồng nhất. Nền kinh tế RCEP giàu có nhất có thu nhập quốc dân tính theo đầu người gấp tới 48 lần quốc gia nghèo nhất trong khu vực. Dù hướng tới mục tiêu chung là đạt được một hiệp định thương mại tự do toàn diện và đem lại lợi ích cho tất cả các bên, song sự khác biệt trong các chính sách, lợi ích, chênh lệch trong năng lực cải cách và trình độ phát triển kinh tế của các nước thành viên, khiến quá trình đàm phán trở nên khó khăn và phức tạp.

Ngoài ra, do thiếu các thỏa thuận thương mại tự do (FTA) song phương giữa một số đối tác, chẳng hạn giữa như Ấn Độ với Trung Quốc, Nhật Bản với Hàn Quốc, dẫn đến những bất đồng nội bộ như việc Ấn Độ lo ngại hàng hóa Trung Quốc sẽ tràn ngập, gây tác động tiêu cực cho sản xuất nội địa.

Đoàn kết chống lại “cơn gió ngược”

Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 35 tại Bangkok (Thái Lan) tháng 11.2019, 15 nước (trừ Ấn Độ) đã nhất trí về nội dung thỏa thuận. Với ý nghĩa như vậy, thỏa thuận thúc đẩy RCEP, dù chưa trọn vẹn vì thiếu sự tham gia của Ấn Độ, cũng thể hiện nỗ lực của ASEAN hội nhập kinh tế sâu rộng hơn, cho thấy ASEAN vẫn là khu vực “mở cửa” về thương mại, gửi đi thông điệp mạnh mẽ chống lại “cơn gió ngược” của chủ nghĩa bảo hộ và xu hướng phản đối toàn cầu hóa.

Thỏa thuận này cũng được coi là một minh chứng rõ nét cho vai trò trung tâm ASEAN và khả năng gắn kết của khối 10 thành viên này với các nền kinh tế khu vực. Bắt nguồn từ ASEAN, RCEP hiện do ASEAN dẫn dắt, phản ánh một thực tế rằng ASEAN có khả năng chủ động kiểm soát các mối quan hệ giữa các thành viên và các cường quốc ngoài khu vực. Nỗ lực của ASEAN trong việc cân bằng lợi ích của tất cả các đối tác thương mại để tìm tiếng nói chung cuối cùng đã đạt kết quả.

Thỏa thuận đạt được tại Bangkok cũng gửi đi thông điệp cho thấy ASEAN và các đối tác đang thúc đẩy thương mại tự do vì triển vọng tăng trưởng của khu vực và đóng góp tích cực cho nền kinh tế toàn cầu, thay vì chọn con đường dựng lên các rào cản thương mại. Thỏa thuận này đang tạo nền tảng cơ bản cho hợp tác và hội nhập rộng lớn hơn trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương

Học giả Kishore Mahbubani bình luận trên East Asia Forum cho rằng ASEAN đã có những đóng góp thầm lặng và kiên định kiến tạo hòa bình cho một trong những khu vực căng thẳng nhất trên thế giới. RCEP chính là một minh chứng rõ ràng cho điều đó. Theo Mahbubani, chính sách Hướng Đông và Hành động hướng Đông của Ấn Độ “sẽ hoàn toàn không có ý nghĩa gì nếu nước này không tham gia RCEP”. Rõ ràng, nền kinh tế đang suy giảm của New Delhi rất cần động lực tăng trưởng mà những cải cách được nhấn mạnh trong RCEP sẽ đem lại sự tăng trưởng trong dài hạn, tạo công ăn việc làm cho lực lượng lao động gia tăng và xóa đói giảm nghèo.

“Chiếm khoảng 30% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu và một tỷ lệ tương đương về dân số, nếu được ký kết trong năm 2020, RCEP 15 vẫn là hiệp định thương mại tự do (FTA) lớn nhất thế giới và tác động của nó vượt ra khỏi tầm khu vực. Khi được thực thi, RCEP sẽ mang lại lợi ích kinh tế đáng kể cho tất cả 15 nước thành viên. Ứớc tính, tăng trưởng GDP của 15 nước thành viên sẽ đạt 137 tỷ USD, khoảng 80% con số kỳ vọng khi khối có đủ 16 thành viên ban đầu là 171 tỷ USD.

Ngoài lợi ích kinh tế, RCEP còn góp phần đem lại thịnh vượng chung và an ninh chính trị ở châu Á - Thái Bình Dương bằng cách xây dựng sự chắc chắn và tin cậy chính trị, khiến châu Á thành nền kinh tế năng động, cởi mở, thu hút thêm nhiều thành viên tham gia, hướng tới thúc đẩy sự phát triển chung của khu vực.

daibieunhandan.vn