Hướng đi mới

Các nguyên tắc được vạch ra trong cuộc họp cấp ngoại trưởng EU nhằm đánh giá lại quan hệ với Nga sau thời gian dài khủng hoảng. Trước đó, nhiều quan chức châu Âu đã kêu gọi EU hợp tác với Nga nhằm giải quyết các vấn đề chung, chủ yếu là cuộc xung đột tạiSyriađang gây bất ổn trong khu vực và dẫn đến cuộc khủng hoảng di cư tồi tệ nhất tại châu Âu kể từ Chiến tranh Thế giới lần thứ Hai. 

Tại cuộc họp lần này, Bộ trưởng Ngoại giao các nước thành viên EU cho rằng, EU cần cứng rắn với Nga để bảo vệ các lợi ích chính trị và an ninh cơ bản, song vẫn cần nỗ lực tìm kiếm cơ hội hợp tác trong một số vấn đề chung như cuộc xung đột tại Syria. Ngoại trưởng Anh Philip Hammond nhấn mạnh, EU cần có cách giải quyết rõ ràng đối với quan hệ với Nga trong tương lai, đồng thời khẳng định liên minh này cần duy trì mối quan hệ với Moscow trên cơ sở bảo đảm các nguyên tắc và giá trị châu Âu. Đại diện cấp cao phụ trách an ninh và chính sách đối ngoại của EU Federica Mogherini và Bộ trưởng Ngoại giao Lítva Linas Linkevicius cũng cho rằng, đã đến lúc cần có cái nhìn khác và đúng đắn về quan hệ EU - Nga.

Những quan điểm này đã lần lượt được phản ánh đầy đủ trong các nguyên tắc: Thứ nhất,việc thực hiện đầy đủ thỏa thuận Minsk về Ukraine là điều kiện tiên quyết để có những thay đổi trong quan hệ với Nga. Thứ hai, củng cố quan hệ EU với các đối tác phương Đông.Thứ ba, EU chủ trương xây dựng quan hệ với Nga song song với củng cố sự bền vững của EU, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng. Thứ tư, cần hợp tác với Nga trong các vấn đề quốc tế như Iran, Syria, Trung Đông, cuộc khủng hoảng di cư, chống khủng bố, biến đổi khí hậu và các lĩnh vực khác có lợi cho EU. Thứ năm, hỗ trợ xã hội dân sự ở Nga và thiết lập quan hệ giữa người dân EU và Nga.

Các nhà phân tích cho rằng, việc Ngoại trưởng 28 nước thành viên EU thống nhất 5 nguyên tắc cơ bản trong quan hệ với Nga đã mở ra hướng đi mới trong quan hệ giữa hai bên, đồng thời tạo thuận lợi cho việc chung tay giải quyết những vấn đề nóng trên thế giới cũng như gìn giữ ổn định, hòa bình và phát triển ở châu Âu và trên thế giới.

Bước đi cần thiết

Trên thực tế, Nga và EU đã xây dựng quan hệ từ lâu, nhưng trong những năm gần đây, giữa hai bên xuất hiện những bất đồng trong quan điểm về khu vực và an ninh. Khi Tổng thống Nga Dmitry Medvedev nhậm chức tháng 5.2008, Nga đã có tuyên bố cứng rắn trong một loạt vấn đề quốc tế, đồng thời chủ trương tiếp tục theo đuổi chính sách đối ngoại từ thời Tổng thống Vladimir Putin. Các nhà ngoại giao EU khi đó nhận định, cuộc xung đột Nga - EU ngày càng phát triển theo hướng tiêu cực hơn. Về bản chất, quan hệ Nga - EU là quan hệ đa phương giữa Nga và 28 quốc gia thành viên EU, nên sự va chạm lợi ích là khó tránh khỏi. Ngoài ra, những bất đồng trong lập trường về các vấn đề quốc tế càng khiến quan hệ Nga - EU nhiều lần căng thẳng.

Ngay cả trong lĩnh vực hợp tác năng lượng, giữa Nga và EU cũng có nhiều vấn đề khúc mắc, là chủ đề nhức nhối tại nhiều kỳ họp cấp cao giữa hai bên… Hai bên tranh cãi xung quanh các tuyến đường ống dẫn dầu; những rào cản thương mại đối với một số mặt hàng xa xỉ như xe hơi… Đặc biệt, việc Mỹ triển khai hệ thống phòng thủ chống tên lửa (NMD) tại Ba Lan và Cộng hòa Séc đã khoét sâu mâu thuẫn giữa Nga với EU, bởi Moscow luôn xem đây như mối đe dọa có thể dẫn tới mất cân bằng chiến lược. Nga đã nhiều lần thẳng thừng tuyên bố, NMD vẫn là vấn đề phức tạp nhất trong quan hệ giữa Nga và EU.

Đặc biệt, quan hệ giữa Nga và EU ngày càng gặp nhiều sóng gió hơn kể từ khi xảy ra cuộc xung đột ở miền Đông Nam Ukraine. EU đã áp đặt lệnh phong tỏa tài sản và cấm nhập cảnh đối với các cá nhân và thực thể mà liên minh này cho là “có vai trò liên quan đến cuộc khủng hoảng Ukraine”, sau khi bán đảo Crimea sáp nhập vào Nga tháng 3.2014. Với lý do các điều khoản trong thỏa thuận ngừng bắnMinsknhằm chấm dứt cuộc khủng hoảngUkraineđến nay vẫn chưa được thực thi, EU đã tiếp tục gia hạn các lệnh trừng phạt này, bất chấp áp lực từ Nga và sự chia rẽ trong chính nội bộ liên minh. Bên cạnh đó, EU cũng áp đặt các biện pháp trừng phạt nhằm vào lĩnh vực quốc phòng, năng lượng và tài chính của Nga, gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế nước này. Đáp trả,Moscowcũng áp đặt lệnh cấm nhập khẩu lương thực - thực phẩm và nhiều mặt hàng khác từ các nước thành viên EU.

Mặc dù quan hệ giữa hai bên đã trải qua nhiều biến cố nhưng về lâu dài các nhà phân tích cho rằng, EU và Nga vẫn cần nhau, nhất là để bảo đảm những lợi ích kinh tế. Các nước EU muốn giữ chân Nga, một trong những đối tác thương mại lớn nhất trong nhiều năm qua, đồng thời bảo đảm nguồn cung năng lượng cho thị trường châu Âu. Ngược lại, Nga cũng đang rất cần thu hút đầu tư nước ngoài và công nghệ cao, vốn là thế mạnh của các nước Tây Âu, đồng thời thâm nhập nhiều hơn vào thị trường hàng hóa rộng lớn của khu vực này.

Trong cuộc trả lời phỏng vấn tờ báo Bild của Đức trung tuần tháng 1 vừa qua, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tuyên bố sẵn sàng tìm kiếm thỏa hiệp trên cơ sở song phương, nhằm cải thiện mối quan hệ đang xấu đi với EU. Ông Putin mong muốn, Nga và EU cùng tôn trọng một điều kiện, tuân thủ những quy định giống nhau chứ không phải thay đổi liên tục, hay duy trì tiêu chuẩn kép như trong trường hợp về quyền tự quyết của người Kosovo vàCrimea.

Đại biểu nhân dân