Con dao của Mỹ trên lưng Cuba   

Cho đến nay,Guantanamođược coi là phần lãnh thổ Mỹ chiếm đóng trái phép củaCuba. Năm 1903, Chính phủCubavà Chính phủ Mỹ ký Hiệp định của các bến than và hải quân, theo đó Mỹ được quyền xây dựng căn cứ quân sự tạiGuantanamo. Năm 1934,Cubavà Mỹ lại ký một điều ước, cho phép căn cứ quân sựGuantanamocủa Mỹ tồn tại vô thời hạn, theo hình thức thuê đất. Hằng năm, phía Mỹ trả cho Cuba 2.000 USD tiền thuê đất. NếuCubamuốn thu hồi phần lãnh thổ này của mình thì phải đàm phán với Mỹ.

Vào đầu những năm 1960, Cuba dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Fidel Castro, vì danh dự, đã quyết định không tiếp tục nhận số tiền mang tính tượng trưng nêu trên. Cuba không thừa nhận Hiệp định năm 1903 và Điều ước năm 1934, không tiếp nhận tiền thuê đất của Mỹ, không đàm phán với Mỹ, nhưng cũng bảo đảm không dùng vũ lực để thu hồi lại Guantanamo. Chủ tịch Fidel Castro từng ví căn cứ này “là con dao găm của Mỹ cắm trên lưngCuba” và trước sau yêu cầu quân đội Mỹ phải rút khỏiGuantanamo.

Điểm tối nhân quyền

Trong lịch sử, đặc biệt là trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, căn cứGuantanamođược Mỹ sử dụng vào mục đích chốngCubavà các nước Xã hội chủ nghĩa khác. Từ tháng 1.2002, dưới thời Tổng thống George W.Bush, Mỹ dùngGuantanamođể giam giữ những nghi phạm trong “cuộc chiến chống khủng bố”. Từ đó tới nay,Guantanamoluôn là tâm điểm của làn sóng chỉ trích các hành động ngược đãi tù nhân, vi phạm nhân quyền.

Điển hình ngày 9.12.2014, Ủy ban Tình báo Thượng viện Mỹ đã công bố báo cáo tóm tắt về chương trình thẩm vấn tù nhân của CIA tại Guantanamo, với kết luận tổ chức này đã lừa dối Nhà Trắng và công chúng về các kỹ thuật thẩm vấn tù nhân sau các vụ tấn công khủng bố ngày 11.9.2001 và hành động tàn nhẫn hơn so với những gì cơ quan này thừa nhận trước đó. CIA đã áp dụng các biện pháp như trấn nước (hay còn là giả chết đuối), tra tấn bằng âm thanh lớn, dội nước đá, lạm dụng tình dục… Ngay sau khi bản báo cáo được công bố, một làn sóng chỉ trích đã bùng phát ngay trong lòng nước Mỹ và trên thế giới. Nước Mỹ lâu nay luôn tự coi là thành trì của nhân quyền và cho mình cái quyền phán xét vấn đề dân chủ, nhân quyền ở các quốc gia khác. Nhưng những gì diễn ra ởGuantanamo đã “tố cáo” nước Mỹ đi ngược lại chính những giá trị mà họ luôn bảo vệ và rao giảng.

Lời hứa chưa thực hiện

Ngay từ khi lên nắm quyền năm 2009, Tổng thống Obama đã tuyên bố, việc đóng cửa nhà tùGuantanamogây nhiều tranh cãi này là nhiệm vụ chính trị hàng đầu. Ông Obama cho rằng, việc duy trì nhà tùGuantanamolà một trong những nguyên nhân kích động các phần tử thánh chiến và cực đoan trên thế giới. Điều này đi ngược lại các giá trị của nước Mỹ trong khi Chính phủ đang phải chi hàng triệu USD cho mỗi tù nhân bị giam giữ ở đây. Tuy nhiên, đến tháng 9.2010, ông Obama đã phải thừa nhận chính quyền của ông không thể hoàn thành mục tiêu đóng cửa nhà tù Guantanamo đúng như thời hạn đã định. Thậm chí đến thời điểm này, lời hứa đó vẫn chưa được thực hiện do tính nhạy cảm của vấn đề và tình trạng chia rẽ tại Quốc hội.

Tuy nhiên, chỉ vài ngày sau khi Mỹ và Cuba tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao tháng 12.2014, Tổng thống Obama một lần nữa nhấn mạnh sẽ huy động “mọi nỗ lực có thể” để đóng cửa nhà tù này. Bản dự thảo kế hoạch đóng cửa nhà tù đang được hoàn tất và sẽ sớm trình Quốc hội. Trong khi đó, tờ New York Times cũng đưa tin Cố vấn an ninh Nhà Trắng Susan Rice, mới đây đã gặp và chuyển cho Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter một văn bản yêu cầu trong vòng 30 ngày phải ra quyết định về việc chuyển các tù nhân ra khỏi nhà tù Guantanamo dù cho tới nay ông Carter vẫn chưa đưa ra bất kỳ cam kết cụ thể nào về thời gian di chuyển các tù nhân.

Khó khăn lớn nhất đối với Obama vẫn là các nhà lập pháp của đảng Cộng hòa. Cho đến nay, các ông nghị ở đồi Capitol vẫn tuyên bố phản đối sự đóng cửa Guantanamo vì lo ngại việc dẫn độ tù nhân ở Guantanamo sang các nước khác có thể giúp những đối tượng này sẽ được thả tự do và trở thành nguy cơ an ninh đối với nước Mỹ. Tuy nhiên, chứng kiến những thành công mà Obama đã có, từ quyền đàm phán nhanh, thỏa thuận hạt nhân với Iran và mở lại Đại sứ quán ở Cuba, có lẽ ít ai bi quan về khả năng thực hiện “lời hứa cuối cùng”. Việc đóng cửa Guantanamo không chỉ giúp một lời hứa được thực hiện, giúp hàn gắn hơn nữa quan hệ với Cuba mà còn khiến di sản của vị Tổng thống thứ 44 càng trở nên đậm nét hơn

 Nằm cách bờ biển bang Miami của Mỹ khoảng 1.300km về phía Đông Nam, căn cứ Guantanamo có diện tích 117,6km²; trong đó chỉ có 49km² là đất khô ráo trong khi khoảng 38,8km² trên biển và khoảng 29,8km² đầm lầy. Guantanamo là một hải cảng nước sâu tự nhiên, có thể tiếp nhận tàu cỡ lớn.

Người đại biểu nhân dân