Động thái bất thường

Theo Bộ Quốc phòng Nhật Bản, tàu Hải quân Trung Quốc đã đi vào khu vực phía Đông Bắc đảo Kuba thuộc quần đảo Senkaku, lưu lại ở đó hai tiếng rưỡi đồng hồ, dù không xâm phạm lãnh hải Nhật Bản. Đây không phải lần đầu tiên tàu Trung Quốc đi vào các vùng tiếp giáp gần quần đảo tranh chấp, song đây là lần đầu tiên Bắc Kinh cử tàu hải quân, những lần trước là tàu hải cảnh.

Ngay lập tức, Thứ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Akitaka Saiki đã triệu tập Đại sứ Trung Quốc tại Nhật Bản Trình Vĩnh Hoa đến để bày tỏ sự quan ngại sâu sắc, đồng thời trao công hàm phản đối việc tàu hải quân Trung Quốc đi vào vùng tiếp giáp. Giới chức Tokyo tuyên bố sẽ bảo vệ quần đảo Senkaku “bằng mọi phương tiện” và việc tàu hải quân Trung Quốc tiến sát lãnh hải Nhật Bản là vấn đề nghiêm trọng, “hành động đơn phương làm leo thang căng thẳng”. Chính phủ Nhật Bản thông báo, đã thành lập một đơn vị liên lạc tại trung tâm xử lý khủng hoảng thuộc Văn phòng Thủ tướng Nhật Bản. Thủ tướng Shinzo Abe đã chỉ thị đơn vị này phối hợp chặt chẽ với các bộ và cơ quan liên quan của chính phủ, cũng như với Mỹ.

Đáp trả, Bộ Quốc phòng Trung Quốc tuyên bố quần đảo Điếu Ngư/ Senkaku là lãnh thổ của Trung Quốc và hải quân nước này có quyền hoạt động trong vùng biển đó. Quần đảo Senkaku/Điếu Ngư nằm cách đảo chính của tỉnh Okinawa, Nhật Bản khoảng 400km về phía Tây, hiện do Nhật Bản kiểm soát, nhưng Trung Quốc cũng tuyên bố chủ quyền và thường xuyên đưa tàu hoặc máy bay đến vùng biển này. Tranh chấp chủ quyền đã gây căng thẳng trong quan hệ giữa hai nước suốt thời gian qua, đặc biệt sau khiTokyotiến hành quốc hữu hóa 3/5 đảo thuộc quần đảo trên hồi tháng 9.2012.

Ý đồ của Bắc Kinh

Theo các chuyên gia, mặc dù không phải hành vi vi phạm luật pháp quốc tế, song vụ việc này rất nghiêm trọng. Và không phải ngẫu nhiên Trung Quốc lựa chọn thời điểm này để có các động thái khiến những tranh chấp lãnh thổ - lãnh hải trở nên nóng hơn.

 Giáo sư Yoichiro Sato, một nhà phân tích an ninh của Đại học Á châu - Thái Bình Dương Ritsumeikan ở Tokyo, đánh giá việc tàu chiến nước ngoài đi vào vùng biển tiếp cận lãnh hải 12 hải lý mà không có sự tán thành của nước liên hệ, mặc dù không vi phạm luật quốc tế, nhưng vẫn là một vụ việc nghiêm trọng. Ông cho rằng hành động của Trung Quốc là một thông điệp gửi tới Nhật Bản, Mỹ và các nước ASEAN sau Diễn đàn an ninh Shangri-La và trước thềm Tòa Trọng tài thường trực tại The Hague ra phán quyết về vụ Philippines kiện Trung Quốc. Ông Sato nói: “Đây là một diễn tiến quan trọng vì sau cuộc Đối thoại Shangri-la, Trung Quốc bị nhiều nước chỉ trích vì những hành động hung hăng ở Biển Đông. Hành động leo thang của Trung Quốc tại Hoa Đông nhằm gửi đi thông điệp rằng Bắc Kinh sẽ tiếp tục cứng rắn trong những tuyên bố chủ quyền đối với các quần đảo có tranh chấp”.

 Diễn đàn an ninh Shangri - La lần này diễn ra trên nền những mâu thuẫn liên quan đến các hoạt động của Trung Quốc: Mỹ cáo buộc hai máy bay chiến đấu của Trung Quốc hồi tháng trước đã thực hiện việc ngăn chặn một cách không an toàn với máy bay do thám của Mỹ tại vùng biển quốc tế. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter cũng cảnh báo Trung Quốc đang đối mặt với nguy cơ tự dựng nên một “Vạn lý trường thành tự cô lập” tại châu Á bằng những hành động của mình ở khu vực Biển Đông tranh chấp. 

Trong khi đó, Tòa Trọng tài thường trực tại The Hague được dự báo sẽ đưa ra phán quyết cuối cùng liên quan tới đơn kiện Trung Quốc của Philippines chống lại “đường lưỡi bò” của Bắc Kinh, một yêu sách mà Manila cho là không phù hợp với Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982. Bất chấp việc Bắc Kinh không dưới một lần tuyên bố sẽ không chấp nhận phán quyết, nhiều khả năng Tòa sẽ đưa ra một kết luận bất lợi đối với Trung Quốc. 

Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã tuyên bố chủ quyền tới hơn 3.000 mẫu lãnh hải ở Biển Đông và Biển Hoa Đông. Sự quyết đoán của Trung Quốc trong tuyên bố chủ quyền đối với một trong những tuyến hàng hải sầm uất nhất thế giới đã đẩy nước này vào thế đối đầu với các quốc gia trong khu vực. Chính vì vậy, việc bị cô lập tại Diễn đàn Shangri-la năm nay, cũng như khả năng phải đối mặt với một phán quyết bất lợi từ Tòa án là nguyên nhân đẩy Trung Quốc càng có những động thái hung hăng hơn. Việc lần đầu tiên nước này cử tàu hải quân thay vì tàu hải cảnh như mọi khi vào gần khu vực tranh chấp với Nhật Bản có thể chỉ là khúc dạo đầu.

Đại biểu nhân dân