Trên đây là trích tuyên bố chung của hội nghị cấp bộ trưởng thương mại các nước thành viên tham gia đàm phán TPP (gồm Australia, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore, Mỹ và Việt Nam) kết thúc tại đảo Maui ở Hawaii, Mỹ ngày 31.7. Vòng đàm phán cấp bộ trưởng TPP lần thứ 5 này mặc dù kéo dài hơn dự kiến nhưng vẫn chưa thể hoàn tất tiến trình đàm phán như kỳ vọng.

Bỏ lỡ nước đi cuối

Vòng đàm phán lần này được coi là cơ hội cuối cùng để các bên tiến tới thỏa thuận. Nếu bỏ lỡ, các nước sẽ phải chờ đến sau khi nước Mỹ có tổng thống mới vào năm 2017 để ký kết TPP. Vì vậy, một danh sách dài các vấn đề đã được đặt lên bàn đàm phán. Theo như lời Đại diện Thương mại Mỹ Michael Froman, phần lớn các vấn đề đã được các nước tham gia đàm phán đi đến thống nhất. Ông Froman cho biết, một bước tiến quan trọng trong ngày họp cuối cùng là việc các bên đồng ý về nguyên tắc những vấn đề liên quan tới bảo hộ sở hữu trí tuệ, doanh nghiệp nhà nước.

Thông tin từ hội nghị cho biết, trong ngày đàm phán cuối cùng, các bộ trưởng thương mại của 12 nước đã lùi cuộc họp báo, ban đầu dự kiến diễn ra vào 13h30’ đến 16h theo giờ Hawaii (tức 6h30’ đến 9h ngày 1.8 theo giờ Hà Nội). Đây là nỗ lực nhằm giải quyết các bất đồng, nhưng các bên đã không có thêm bước đột phá nào vào phút chót. Trả lời báo giới quốc tế về kết quả đàm phán, Bộ trưởng Thương mại Australia Andrew Robb cho biết, bế tắc hiện nay liên quan tới 4 nền kinh tế lớn là Mỹ, Canada, Nhật Bản và Mexico. Nhật Bản muốn Mỹ nhanh chóng dỡ bỏ các loại thuế đánh các linh kiện ô tô do nước này xuất khẩu sang Mỹ, trong khi Mỹ muốn làm rõ nguồn gốc của các linh kiện đó có phải từ một khu vực thương mại tự do hay không. Trong khi đó,New Zealandtuyên bố, không ủng hộ một thỏa thuận nếu thỏa thuận không mở cửa mạnh mẽ các thị trường bơ sữa, ám chỉ Mỹ, Nhật Bản và Canada.

Đàm phán TPP được khởi động từ năm 2005 và đến nay đã thu hút sự tham gia của 12 nước thuộc Vành đai Thái Bình Dương, đều là các thành viên của Diễn đàn Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC). Theo ước tính, sau khi được ký kết, TPP sẽ trở thành một trong số ít khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới với 800 triệu dân, chiếm 30% kim ngạch thương mại toàn cầu và gần 40% sản lượng kinh tế thế giới.

Thất bại do các “cao thủ”?

Là hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, mấu chốt của TPP cũng như các hiệp định tự do thương mại khác nằm ở việc các bên có sẵn sàng gỡ bỏ hàng rào thuế quan đối với các mặt hàng chủ lực của nhau hay không. Để ra quyết định đó, các nước phải xem xét đối tác có xứng đáng nhận ưu đãi không, và kinh tế trong nước sẽ được hưởng lợi gì. Do vậy, rào cản có thể đến từ nhiều phía và nằm ngoài nguyên nhân kinh tế đơn thuần. Ví dụ rõ nhất là trường hợp củaCanada, nước vẫn đang lưỡng lự mở cửa thị trường nông nghiệp để cạnh tranh. Tháng 10 tới, Canada sẽ tổ chức bầu cử, khiến việc nhượng bộ trong lĩnh vực bảo hộ thị trường nông nghiệp trong nước trở nên khó khăn, trong bối cảnh quyền lực của Thủ tướng Stephen Harper đang bị lung lay.

Australiacũng rất thận trọng khi phản đối đề nghị của Mỹ về nâng thời hạn bảo hộ dược phẩm có bản quyền lên 12 năm.Australiacũng không thích hệ thống xử lý ngoài tòa án của Mỹ và đang gây áp lực lên nước này trong ngành mía đường. Đổi lại, các công ty dược phẩm của Mỹ chỉ trích việcAustraliatừ chối công bố công thức của một số loại thuốc mới nhất.

Một vấn đề nhạy cảm và khó đạt thỏa thuận nhất là mở cửa thị trường Nhật Bản và Mỹ cho các sản phẩm gạo và đường. Nếu các hiệp định thương mại trước đây tập trung nhiều vào giảm thuế để giúp hàng hóa thâm nhập thị trường các nước với giá rẻ hơn, thì TPP quan tâm tới việc thiết lập nguyên tắc giúp các nhà kinh doanh bán hàng và dịch vụ dễ dàng hơn.

Những bế tắc trên khiến cơ hội TPP được Quốc hội Mỹ thông qua trong năm nay trở nên mong manh. Các nhà đàm phán TPP của Mỹ đã hy vọng các nước có thể đồng thuận, sau khi Quốc hội Mỹ thông qua Quyền đàm phán nhanh (TPA) cho Tổng thống Obama hồi tháng 6 vừa qua. Giờ đây, để giải quyết những rào cản còn lại, các nhà đàm phán sẽ về nước tìm kiếm sự chấp thuận của Chính phủ, và dự kiến các cuộc đàm phán song phương sẽ sớm được khởi động trở lại.

Tuyên bố chung của các bộ trưởng ởHawaiinêu rõ, các bộ trưởng và các nhà đàm phán rờiHawaiivới cam kết tiếp tục tham gia tích cực các cuộc tiếp xúc chặt chẽ để chính thức hóa những thành tựu đạt được trong tuần vừa rồi. Những tiến triển này phản ánh cam kết lâu dài về việc hoàn tất một thỏa thuận TPP đầy tham vọng, toàn diện và tiêu chuẩn cao. Như một nhà đàm phán từng ví cuộc đàm phán này giống với bàn cờ vua có tất cả nước đi cuối cùng đã được vạch ra và chỉ chờ người chơi thực hiện

Người đại biểu nhân dân