Vào thời điểm cuối cùng trước giờ G (30.6) để đạt được một thỏa thuận toàn diện cho vấn đề hạt nhân Iran, Nhóm P5+1, gồm 5 nước Ủy viên Thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc là Anh, Pháp, Mỹ, Nga, Trung Quốc cùng với Đức, và Iran đã nhất trí kéo dài cuộc đàm phán đến ngày 7.7 tới. Động thái này cho thấy các chuyên gia đàm phán hạt nhân đang nỗ lực hết sức để đạt được thỏa thuận giải quyết cuộc tranh cãi dai dẳng liên quan tới chương trình hạt nhânIran.

Không có còn hơn méo mó

Tiến trình đàm phán hạt nhân giữa Nhóm P5+1 và Iran đã gặp những trở ngại mới khi các cường quốc, đặc biệt là Mỹ, cương quyết từ chối nhượng bộ thêm và yêu cầu Tehran phải tuân thủ những điều khoản trong thỏa thuận khung ký ngày 2.4 tại Lausanne, Thụy Sĩ, trong khi Iran tỏ ý muốn điều chỉnh một số điểm trong thỏa thuận này, liên quan vấn đề thanh sát các cơ sở hạt nhân và cách thức Tehran thực hiện thỏa thuận trong năm đầu tiên sau khi ký. Tổng thống Mỹ Barack Obama tuyên bố Mỹ chỉ ký thỏa thuận hạt nhân vớiIrannếuWashingtoncó thể chắc chắn rằng thỏa thuận đó sẽ ngăn cản nước Cộng hòa Hồi giáo này tiến tới sở hữu vũ khí hạt nhân. Ông cũng nhấn mạnh sẽ chấm dứt đàm phán nếu đó là một thỏa thuận tồi.

Đáp lại sự quan ngại của phương Tây, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif nêu rõ sứ mệnh của ông là ký một thỏa thuận toàn diện trên cơ sở cả hai bên đều chấp nhận được.Irancũng cho thấy nỗ lực mới nhất của nước này để tiến tới thỏa thuận cuối cùng. Theo Bộ Ngoại giaoMỹ,Iranđã giảm quy mô kho nhiên liệu urani làm giàu ở cấp độ thấp của nước này xuống còn 7,6 tấn, phù hợp với quy định trong thỏa thuận màTehranký tháng 11.2013. Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) dự kiến sẽ công bố một báo cáo để xác nhận động thái trên củaIran, qua đó tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đàm phán thúc đẩy thỏa thuận.

Đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU), bà Federica Mogherini cho rằng cuộc đàm phán có thể căng thẳng, song không có nghĩa là các bên sẽ không thể đạt thỏa thuận cuối cùng về chương trình hạt nhân gây tranh cãi của Tehran. Trong khi đó, Ngoại trưởng Anh Philip Hammond cho biết vẫn còn một vài thách thức rất lớn để có thể đạt được thỏa thuận cuối cùng trong vài ngày tới. “Có những giới hạn đỏ không thể vượt qua, quyết định rất khó khăn, lựa chọn rất khó khăn và để có được một thỏa thuận trong vài ngày tới, tất cả phụ thuộc vào các bên”. Theo Tổng thống Mỹ Obama,Tehrancần phải chấp thuận “một cơ chế xác minh kiên quyết, mạnh mẽ” về kiềm chế chương trình hạt nhân củaTehran. Ông khẳng định, sẽ không có một thỏa thuận nào hết nếu thỏa thuận đó không thể chặn đứng mọi ngả đường dẫn đến việcIrancó vũ khí hạt nhân.

Kế hoạch B cho Iran?

Phát biểu của ông Obama được cho là nhằm đáp trả việc nhà lãnh đạo tối cao của Iran, Đại Giáo chủ Ali Khamenei mới đây đã đặt ra trở ngại nữa cho tiến trình đàm phán khi bác bỏ khả năng ngừng lâu dài các hoạt động sản xuất hạt nhân có tính nhạy cảm hay mở cửa các cơ sở quân sự cho các thanh sát viên quốc tế. Tổng thống Iran Hassan Rouhani cũng cảnh báoTehransẽ nối lại hoạt động hạt nhân bị ngưng trệ nếu các cường quốc không tuân thủ một thỏa thuận cuối cùng.

Lâu nay, chính quyền của Tổng thống Obama luôn sử dụng các lệnh trừng phạt cứng rắn hơn để mangIranquay lại bàn đàm phán nhằm thảo luận một sự dàn xếp vớiTehran. Trước thềm đàm phán hạt nhân lần này, Mỹ cũng dọa sẽ có ngay kế hoạch B dành choTehrantrong trường hợp đàm phán thất bại. Kế hoạch này tập trung bảo đảm rằng có sự ủng hộ để leo thang các lệnh trừng phạt khi cần. Tuy nhiên, điều đó sẽ phá vỡ các điều khoản của thỏa thuận tạm thời vốn ngăn Iran mở rộng chương trình hạt nhân của họ, và Tehran có thể lấy đó làm cái cớ để lên án Mỹ vi phạm thỏa thuận. Theo các nhà quan sát, những gì còn tranh cãi hiện nay thực ra chỉ là những mưu toan của Mỹ và Iran để có lợi nhất trên bàn thương lượng bởi cả hai đều hiểu rằng họ không thể không có một thỏa thuận. Iran đang đứng trước sức ép khủng hoảng kinh tế do các lệnh trừng phạt, còn Tổng thống Obama đang cố gắng “ghi dấu ấn” cho nhiệm kỳ Tổng thống thứ hai. Hơn nữa, cả Washington và phương Tây đều cần Iran để bình ổn tình hình Trung Đông, nơi Tehran đang nắm “hơn một chìa khóa” cho các vấn đề lớn như xung đột ở Syria, tình hình bất ổn ở Iraq và cuộc chiến chống Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng

Người đại biểu nhân dân