Thỏa thuận hạt nhân trên ghế nóng

Sau hơn một tháng nghỉ hè, Quốc hội Mỹ đã nhóm họp trở lại và những diễn biến kịch tính đã diễn ra đúng như dự đoán. Với 58 phiếu chống và 42 phiếu thuận, thuộc về 40 nghị sĩ Dân chủ và 2 nghị sĩ độc lập, Thượng viện Mỹ do phe Cộng hòa chiếm đa số đã phản đối việc mở đường cho cuộc tranh luận về dự luật trên. Có nghĩa là phe phản đối thỏa thuận hạt nhânIrantại Thượng viện đã không hội tụ đủ 60 phiếu cần thiết để xúc tiến một nghị quyết phản đối thỏa thuận này.

Trước đó, Hạ viện đã phải hoãn phiên bỏ phiếu đầu tiên liên quan tới thỏa thuận hạt nhânIran, cụ thể là bỏ phiếu để quyết định có thảo luận về văn kiện này hay không. Lý do là một số nghị sĩ Cộng hòa muốn Tổng thống Obama cung cấp thêm thông tin về thỏa thuận hạt nhân còn gây nhiều tranh cãi. Các lãnh đạo Cộng hòa tại Hạ viện sau đó đã nhất trí sẽ tiến hành bỏ phiếu theo 3 nội dung: một là bỏ phiếu về việc Tổng thống Obama không cung cấp đủ thông tin cho Quốc hội; hai là bỏ phiếu để bác thỏa thuận hạt nhân và ba là bỏ phiếu nhằm ngăn người đứng đầu Nhà Trắng dỡ bỏ các lệnh trừng phạt Iran.

Những diễn biến này phản ánh thế căng thẳng tại Đồi Capitol. Sau thất bại bước đầu tại Thượng viện, thủ lĩnh phe Cộng hòa, Thượng nghị sĩ Mitch McConnell, tuyên bố sẽ xúc tiến một cuộc bỏ phiếu khác. Trong khi đó, Chủ tịch Hạ viện Mỹ John Boehner khẳng định cơ quan này sẽ sử dụng mọi công cụ có sẵn để ngăn chặn, trì hoãn việc thực thi thỏa thuận Iran.

Thực tế, thỏa thuận hạt nhân giữa Iran và các cường quốc đạt được hồi trung tuần tháng 7 vừa qua đã vấp phải những luồng ý kiến trái chiều trong dư luận và chính giới Mỹ. Theo thỏa thuận này, Iran sẽ phải hạn chế các hoạt động hạt nhân của họ trong vòng ít nhất 10 năm, để đổi lấy việc được gỡ bỏ các biện pháp trừng phạt của Mỹ, Liên minh châu Âu và Liên Hợp Quốc. Thỏa thuận cũng đồng nghĩa rằng các thanh sát viên quốc tế sẽ được tiếp cận các cơ sở hạt nhân của Iran bị tình nghi và Tehran sẽ lấy lại được số tiền bán dầu mỏ hàng tỷ USD bị phong tỏa ở các ngân hàng nước ngoài.

Với những người ủng hộ, thỏa thuận sẽ là nhân tố giúp thế giới trở nên an toàn hơn trước tham vọng hạt nhân củaIran. Trong khi đó, những người phản đối không ngừng cảnh báo rằng kết quả có thể sẽ trái ngược, và rằngTehransẽ hung hăng hơn, trở thành mối nguy đối vớiIsraelvà toàn thế giới. Phe Cộng hòa theo đường lối diều hâu và bảo thủ không ủng hộ và tìm mọi cách để hủy thỏa thuận hạt nhân, trong khi một số nghị sĩ đảng Dân chủ cũng đã nghiêng về phía họ do ngờ rằng Iran đang “nắm đằng chuôi” trong thỏa thuận này. Thực tế cho thấy, rất nhiều nghị sĩ đảng Dân chủ dù đã ủng hộ thỏa thuận hạt nhân vớiIran, nhưng lại với thái độ hoài nghi và không chắc chắn.

Ứng cử viên tổng thống thuộc đảng Cộng hòa Jeb Bush đã gọi thỏa thuận hạt nhân Iran là “một điều cực kỳ nguy hiểm”, đồng thời khẳng định “một quốc gia hậu thuẫn khủng bố không thể tiến hành các cuộc thanh sát hạt nhân khách quan và minh bạch”. Thống đốc bang Wiscon sinlà Scott Walker cũng chỉ trích thỏa thuận, đồng thời cam kết nếu đắc cử tổng thống năm 2016, điều đầu tiên ông làm là sẽ hủy bỏ bản thỏa thuận này.

Thế thắng của Nhà Trắng

Các ông nghị Đồi Capitol còn từ nay tới ngày 17.9 tới để xem xét các điều khoản của thỏa thuận, sau đó sẽ bỏ phiếu thông qua một nghị quyết ủng hộ hoặc bác bỏ.

Tại Hạ viện, với 246/435 ghế đang nắm giữ, các nhà lập pháp Cộng hòa dễ dàng vượt quá đa số tối thiểu 218 phiếu để bác bỏ thỏa thuận hạt nhân Iran. Hiện tại diễn đàn này chưa có một nhà lập pháp nào của đảng Cộng hòa tuyên bố ủng hộ thỏa thuận hạt nhân trong khi có tới 20 Hạ nghị sĩ của đảng Dân chủ tuyên bố bỏ phiếu chống thỏa thuận hạt nhân mà Nhà Trắng mô tả là “mang tính lịch sử”.

Tuy nhiên, do Thượng viện đã có đủ số phiếu (42) để ngăn chặn việc bác bỏ thỏa thuận, quyền phủ quyết của Tổng thống vẫn có hiệu lực, nên dù phe Cộng hòa tại Hạ viện nhận đủ số phiếu để bác thì nghị quyết của Hạ viện cũng chỉ mang tính tượng trưng. Theo Hiến pháp Mỹ, để chống lại quyền phủ quyết của Tổng thống Obama, đảng Cộng hòa phải giành được 2/3 số phiếu ủng hộ của Thượng viện 100 ghế và Hạ viện 435 ghế. 

Trên thực tế, có nhiều lý do để tin rằng thỏa thuận hạt nhân Iran sẽ vượt qua “ải” Quốc hội Mỹ. Thứ nhất, nếu Quốc hội bác bỏ thỏa thuận này, điều này sẽ chỉ khiến cho chính quyền Obama thêm quyết tâm ngăn chặn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân bằng các biện pháp hòa bình, hơn là lựa chọn một cuộc chiến tranh mới ở Trung Đông. Lý lẽ đưa ra là Mỹ có thể bảo vệ các lợi ích của mình bằng cách sử dụng thỏa thuận hạt nhân với Iran như là một đòn bẩy để đặt Iran “đứng đằng sau Mỹ”, trong khi vẫn để ngỏ “giải pháp quân sự” nếu chiến lược này thất bại. Sau các cuộc chiến dai dẳng tại Iraq, Afghanistan, giờ đây là sứ mệnh chống Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng tại Syria, Mỹ không còn hứng thú khơi mào thêm một mồi lửa nữa ở Trung Đông.

Thêm nữa, trong khi ở Mỹ, chính giới vẫn còn tranh cãi về lợi - hại của thỏa thuận hạt nhân với Iran, thì Đức, Pháp, Italy và nhiều nước châu Âu khác đã nhanh chóng cử các nhà kinh tế, tài chính cấp cao tới Iran để thương lượng về những hợp đồng lớn. Các doanh nghiệp Mỹ sẽ chậm chân nếu Quốc hội tiếp tục bất đồng. Còn một nhân tố quan trọng tạo ra bước ngoặt khiến Washington hòa giải với Tehran, đó là Nhà Trắng muốn tập trung nhiều hơn các nguồn lực cho chiến lược nhằm cô lập và bao vây Nga và Trung Quốc.

Người đại biểu nhân dân