Sự đồng thuận mang tính lịch sử

Sau 13 ngày nỗ lực đàm phán, thế giới đã chứng kiến sự ra đời của thỏa thuận quốc tế về chống biến đổi khí hậu toàn cầu với sự chấp thuận của 195 quốc gia tham dự Hội nghị COP-21. Thỏa thuận kêu gọi toàn bộ các quốc gia trên thế giới chung tay hành động, góp phần bảo vệ hành tinh xanh khỏi hiệu ứng nhà kính, sẽ chính thức có hiệu lực vào năm 2020. Cứ 5 năm 1 lần, các nước sẽ tiếp tục nhóm họp để xem xét và điều chỉnh thỏa thuận cho phù hợp với mục tiêu chung và tình trạng biến đổi khí hậu theo từng thời kỳ.

Mục tiêu đề ra của thỏa thuận là nhằm hạn chế sự nóng lên của trái đất. Cụ thể, đến năm 2100, mức nhiệt toàn cầu tăng lên không quá 2oC (3,6 độ F) so với thời kỳ tiền công nghiệp. Tham vọng hơn, dự thảo kêu gọi các nước nỗ lực để mục tiêu này hạ xuống còn 1,5oC hoặc thấp hơn. Thỏa thuận cũng kêu gọi đạt được sự cân bằng giữa lượng khí thải do con người tạo ra và khả năng trái đất hấp thụ chúng vào nửa cuối thế kỷ này.

Văn kiện cũng hướng đến việc cách mạng hóa hệ thống năng lượng của thế giới bằng cách cắt giảm hoặc loại bỏ than đá và các loại nhiên liệu hóa thạch khác, thay thế chúng bằng các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời và gió.

Vấn đề hỗ trợ tài chính cho các nước nghèo chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu nằm trong phần nội dung không mang tính ràng buộc pháp lý. Bản dự thảo thỏa thuận cho biết các nước phát triển có nghĩa vụ “huy động” 100 tỷ USD/năm để giúp các nước đang phát triển từ nay đến năm 2020 và mức hỗ trợ này được duy trì đến 2025. Tiếp đó, một mục tiêu mới sẽ được ấn định với mức hỗ trợ sàn là 100 tỷ USD.

Trước khi bản dự thảo trên được công bố, nhiều nhà quan sát không có nhiều hy vọng về một thỏa thuận cuối cùng do mâu thuẫn còn khá lớn giữa các nước về khoản tài chính đóng góp và mục tiêu hạn chế mức tăng nhiệt độ trái đất. Các nước đang phát triển khẳng định các nước giàu phải gánh vác phần lớn trách nhiệm giải quyết tác động của biến đổi khí hậu bởi họ phát thải hầu hết khí nhà kính kể từ cuộc cách mạng công nghiệp. Trong khi đó, Mỹ và các nước giàu lại cho rằng các nền kinh tế mới nổi cũng phải gánh trách nhiệm bởi các quốc gia này cũng phát thải nhiều khí nhà kính. Chính vì vậy, sự đồng thuận của 195 quốc gia với mục tiêu giảm thải được coi là thành công mang tính bước ngoặt. Tổng thư ký LHQ Ban Ki-moon ca ngợi: ngày thỏa thuận được ký kết sẽ được ghi vào lịch sử như một bước ngoặt thành công vĩ đại cho cả hành tinh và loài người. Ngoại trưởng Pháp Laurent Fabius, người chủ trì hội nghị thì cho rằng, thỏa thuận vừa được ký kết sẽ giúp 7,3 tỷ người trên trái đất có ý thức hơn trong việc bảo vệ hành tinh chung nhằm hạn chế tình trạng nóng lên toàn cầu trong những thập kỷ tới. Đây là một cuộc cách mạng mang lại bình yên cho nhân loại. Tổng thống Mỹ Barack Obama cũng ca ngợi thỏa thuận vừa đạt được là cơ hội để toàn thế giới chung tay cứu hành tinh xanh.

Những vấn đề chưa được giải quyết

Mặc dù tất cả các nước tham gia COP-21 đã chấp thuận ký vào bản cam kết, nhưng thỏa thuận không ràng buộc pháp lý với mỗi quốc gia về mức giảm thải. Thay vào đó, thỏa thuận thiết lập một hệ thống bottom - up, theo đó, mỗi quốc gia tự đặt mục tiêu giảm thải sao cho phù hợp với điều kiện mỗi nước và đóng góp vào mục tiêu chung của thỏa thuận. Các quốc gia sau khi đề ra mục tiêu phải xác định và trình bày kế hoạch để đạt được mục tiêu đó. Mục tiêu cam kết phải tăng lên theo thời gian. Bắt đầu từ năm 2018, các quốc gia sẽ phải nộp bản kế hoạch hành động mới vào mỗi năm sau đó.

Vấn đề thứ hai chưa thực sự được giải quyết sau Hội nghị COP-21 là mức phạt cho các quốc gia không hoàn thành mục tiêu. Tuy nhiên, thỏa thuận cũng kêu gọi thành lập một ủy ban gồm các chuyên gia nhằm giám sát các nước trong quá trình thực hiện cam kết. Song, ủy ban này cũng sẽ không có thẩm quyền xử phạt khi phát hiện quốc gia vi phạm.

Sau thỏa thuận, mỗi quốc gia phải tự phê duyệt các cam kết riêng biệt tại nước mình. Thỏa thuận sẽ không có hiệu lực cho tới khi đủ 55 quốc gia phê chuẩn cam kết riêng. Tổng lượng phát thải khí nhà kính của 55 quốc gia này phải chiếm 55% tổng lượng phát thải khí nhà kính của toàn cầu. Điều đó có nghĩa, nếu các quốc gia có lượng phát thải khí nhà kính cao như Trung Quốc, Mỹ (chiếm lần lượt 24% và 14% tổng lượng phát thải khí nhà kính của thế giới) không chấp thuận phê duyệt các cam kết riêng thì thỏa thuận sẽ khó có thể đi vào thực tiễn.

 Những con số nổi bật

1 văn bản cam kết toàn cầu được ký kết tại COP-21

20 số năm tiếp tục đàm phán về biến đổi khí hậu sau ký kết tại COP-21

50+ số trang trong văn bản chính thức tại hội nghị COP-21

134 số nước thành viên nhóm các nước đang phát triển G77

150 số lãnh đạo Chính phủ các nước tham dự khai mạc đàm phán COP-21

166 số nước đệ trình cam kết quốc gia về cắt giảm khí thải tại hội nghị

195 số quốc gia tham gia Công ước khung Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC)

2020 năm cam kết COP-21 có hiệu lực

2.800 số cảnh sát triển khai bảo vệ an ninh hội nghị

8.000 số nhân viên an ninh kiểm tra biên giới trong thời gian diễn ra hội nghị

21.000 lượng khí thải CO2 phát ra trong thời gian diễn ra hội nghị, Pháp cam kết bù đắp sự ô nhiễm này bằng việc ủng hộ các sáng kiến chống biến đổi khí hậu (đơn vị: tấn)

170 - 186 triệu khoản ngân sách Pháp duyệt chi cho việc tổ chức hội nghị (đơn vị: euro)

100 tỷ số tiền chi hằng năm hỗ trợ ứng phó với biến đổi khí hậu cho các nước đang phát triển vào năm 2020 (đơn vị: USD)

Đại biểu nhân dân