Chương trình nghị sự dày đặc

Trên thực tế, chuyến thăm đã được lên kế hoạch từ đầu năm nay (tháng 2.2015), cho phép hai bên có thời gian chuẩn bị các chi tiết của chuyến thăm với chương trình nghị sự dày đặc, trong đó đáng chú ý là việc thảo luận Hiệp định Đầu tư song phương Trung - Mỹ (BIT) mà 2 nước nỗ lực xây dựng lâu nay. Đây sẽ là vấn đề nghị sự quan trọng trong chuyến thăm Mỹ lần này của ông Tập Cận Bình. Nếu BIT được hai bên nhất trí thông qua, sẽ là “bệ phóng” cho quan hệ Mỹ - Trung, tránh nguy cơ xảy ra “chiến tranh lạnh kinh tế” như một số chuyên gia lo ngại. Hơn nữa, qua đó Mỹ sẽ chứng tỏ được điều mà họ vẫn khẳng định: Mỹ không tìm cách kiềm chế Trung Quốc phát triển kinh tế.

Bên cạnh đó, vấn đề kinh tế toàn cầu cũng sẽ có trong chương trình nghị sự cấp cao hai nước, liên quan đến quan hệ song phương và đa phương mà hai nền kinh tế hàng đầu thế giới có trách nhiệm ngăn chặn đà suy thoái và không để xảy ra nguy cơ tái khủng hoảng toàn cầu như năm 2008. Theo nhận định của một số chuyên gia, việc thành lập Ngân hàng Đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB) vừa qua được coi như sự đóng góp của Bắc Kinh vào nền kinh tế thế giới. Bên cạnh đó, giới chức ngoại giao Trung Quốc cho biết hai bên cũng sẽ duy trì trao đổi thông tin chặt chẽ trong vấn đề hạt nhân Iran và Triều Tiên, vấn đề biến đổi khí hậu cũng như các vấn đề về “quyền và lợi ích khu vực” - ám chỉ tới vấn đề Biển Đông và Biển Hoa Đông - các khu vực mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền lãnh thổ chồng chéo với các nước láng giềng Đông Nam Á và Nhật Bản.

Đánh giá về những cáo buộc lẫn nhau giữa Trung Quốc và Mỹ liên quan đến các vấn đề tỷ giá và an ninh mạng thời gian qua, giới chuyên gia cho rằng hiện có một cuộc chiến cân não giữa Tổng thống Obama và ông Tập Cận Bình. Để tránh những căng thẳng bất lợi cho quan hệ hai nước, hai bên sẽ tập trung thảo luận các vấn đề liên quan đến lợi ích chung, có lợi cho việc thúc đẩy quan hệ Trung - Mỹ. Chưa thể khẳng định chuyến thăm sắp tới có “cho trái ngọt” hay không nhưng rõ ràng, Bắc Kinh có mục đích nhất định khi muốn hóa giải căng thẳng với Mỹ. Về phần mình, Tổng thống Obama cũng muốn để lại di sản ngoại giao tốt đẹp khi ông đang ở giai đoạn cuối của nhiệm kỳ hai.

Cơ hội sẽ được tận dụng?

Cuộc gặp cấp cao lần này được đánh giá là rất quan trọng, một cơ hội để hai bên tìm biện pháp cải thiện vấn đề lòng tin và sự hiểu biết giữa hai nước. Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Susan Rice, trong chuyến công du Bắc Kinh hồi cuối tháng 8, tuyên bố rằng chuyến thăm Mỹ của ông Tập Cận Bình là cơ hội quan trọng để hai nước tăng cường và làm sâu sắc thêm quan hệ hợp tác cũng như phối hợp để giải quyết những bất đồng trên tinh thần xây dựng. Về phía Trung Quốc, sứ mệnh của ông Tập Cận Bình trong chuyến đi này còn là thúc giục Mỹ xây dựng nhận thức đúng về sự “trỗi dậy” của Trung Quốc. Nói ngắn gọn, nhà lãnh đạo Trung Quốc cần thuyết phục Mỹ không nên chỉ chú tâm tới tăng trưởng sức mạnh mềm của Trung Quốc, mà cần nhìn rõ thực tế là trong bối cảnh địa - chính trị hiện nay, quan hệ nước lớn không phải cuộc cạnh tranh để phân thắng - bại, mà là nhằm bảo vệ lợi ích chiến lược đôi bên thông qua phương thức hợp tác kinh tế chặt chẽ, bổ sung ưu, khuyết điểm cho nhau.

Năm 2013, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã tớiCalifornia(Mỹ) và hội đàm với Tổng thống Mỹ Barack Obama tại khu nghỉ dưỡng Sunnylands. Tuy nhiên, ông Tập Cận Bình không đếnWashingtonvào dịp này, do đó chuyến đi không được xem là chuyến thăm chính thức của nhà lãnh đạo Trung Quốc. Trước đó, trong chuyến thăm Mỹ năm 2012 trên cương vị Phó chủ tịch Trung Quốc, ông Tập Cận Bình từng đưa ra khái niệm về “quan hệ nước lớn kiểu mới” rất nổi tiếng và có ý nghĩa quan trọng đối với đường lối đối ngoại của Trung Quốc. Tuy nhiên, từ đó đến nay, quan hệ Trung - Mỹ gần như vẫn chưa thực sự phát triển theo khái niệm mới này. Do đó, theo The Diplomat (Mỹ), trong chuyến thăm Mỹ lần này, nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ không bỏ qua cơ hội để tái định hình quan hệ Trung - Mỹ.

Tuy nhiên, một số ý kiến cũng cho rằng không nên quá kỳ vọng về ý nghĩa của chuyến thăm “được chờ đợi nhất trong năm 2015” này bởi cục diện tình hình chung tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương với những mối quan hệ đan xen phức tạp như hiện nay sẽ không thể có thay đổi “bước ngoặt” nào trong quan hệ Trung - Mỹ.

Người đại biểu nhân dân