Rào cản Hiến pháp

Đảng NLD của bà Aung San Suu Kyi đã giành quyền kiểm soát Quốc hội Myanmar sau khi giành đa số tuyệt đối (gần 80%) tại cuộc tổng tuyển cử tháng 11 năm ngoái, đủ ghế để có thể một mình thành lập chính phủ và có quyền bổ nhiệm tổng thống và hai phó tổng thống.

Tuy nhiên, bà Aung San Suu Kyi không thể trở thành Tổng thống bởi Điều 59 (f) trong Hiến pháp của Myanmar cấm bất cứ ai có con cái hay vợ hoặc chồng là người nước ngoài lên nắm giữ chức vụ Tổng thống. Trong khi, chồng và hai con trai của bà Suu Kyi hiện đều mang quốc tịch Anh. Vấn đề đặt ra là cần có 75% số phiếu ở Quốc hội để sửa đổi Hiến pháp và đảng của bà Suu Kyi hội đủ số phiếu đó. Tuy nhiên, trên thực tế, bà sẽ phải quan tâm đến tiếng nói còn rất lớn của phe quân đội trong guồng máy chính trịMyanmar. Bà Suu Kyi sẽ không thể trực tiếp đương đầu với lực lượng hùng mạnh mà phải khéo léo thương lượng với họ.

Bà Suu Kyi đã tổ chức một vài vòng thảo luận kín với quân đội đầy quyền lực kể từ khi NLD của bà giành chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử cuối năm ngoái. Giới quan sát cho rằng, các cuộc thảo luận có thể nhằm thăm dò quan điểm của quân đội về việc thay đổi Hiến pháp để cho phép bà Suu Kyi trở thành người đứng đầu đất nước - vị trí mà nhiều người dân Myanmar cho là “định mệnh” của bà. Tuy nhiên, cuộc bỏ phiếu bầu tổng thống được đẩy nhanh lên một tuần cho thấy các cuộc đàm phán đã thất bại, hai bên không đạt được thỏa thuận cho phép bà Suu Kyi lên nắm quyền.

Thách thức đoàn kết dân tộc

Một số chuyên gia phân tích cho rằng, bà Aung San Suu Kyi đang đối mặt với những thách thức lớn khi bà tìm cách đoàn kết dân tộc Myanmar và hoàn thành nốt những gì cha bà đã làm nhưng còn dang dở. Trong một cử chỉ thể hiện cam kết nhằm thống nhất đất nước và lòng người, bà Aung San Suu Kyi đã chọn một số thành viên của các cộng đồng dân tộc thiểu số vào các vị trí quan trọng trong chính phủ mới.

Chính vì vậy, phiên họp Quốc hội đầu tiên đa màu sắc là một bức tranh rõ ràng phản ánh sự đa dạng củaMyanmarcũng như ý định của bà Aung San Suu Kyi. Giữa lực lượng nghị sĩ mặc đồng phục màu cam của NLD là các nghị sĩ của quân đội trong quân phục màu xanh lá cây, xen kẽ các nghị sĩ khác trong trang phục dân tộc thiểu số.Myanmarcó hơn 130 dân tộc khác nhau với lịch sử, văn hóa và ngôn ngữ của riêng mình. Các dân tộc thiểu số chiếm khoảng 30 - 40% dân số cả nước. Sự đa dạng của các thành phần trong Quốc hộiMyanmarlần này đã phản ánh ý định rõ ràng của NLD sẽ thực hiện tốt những cam kết bảo đảm quyền lợi cho các dân tộc thiểu số, quyền tự quyết và phân phối công bằng các nguồn tài nguyên.

Bà Aung San Suu Kyi khẳng định: “Độc lập củaMyanmarchỉ đạt được khi các dân tộc hòa hợp” và tham gia vào những cuộc đàm phán hòa bình với các nhóm vũ trang. Tuy nhiên hợp nhất được toàn bộ các phe nhóm vũ trang, các cộng đồng dân tộc thiểu số ởMyanmarkhông phải là câu chuyện dễ dàng. Quân độiMyanmarkhó chấp nhận sự tồn tại của một tổ chức vũ trang nào khác có quy mô lớn, đối trọng với họ. Vì vậy, mọi nỗ lực của NLD tham gia các cuộc đàm phán hòa bình, hòa giải dân tộc với các phe nhóm vũ trang đều có thể bị phủ quyết bởi 25% số ghế Quốc hội từ quân đội.

Năm 1947, chính phủ lâm thờiMyanmardo người Bamar (người Miến) lãnh đạo đã tổ chức cuộc họp với các cộng đồng dân tộc thiểu số. Các bên thống nhất tạo ra một chính phủ liên bang dựa trên quyền bình đẳng giữa các dân tộc thiểu số với Hiệp định Panglong. Cha bà Aung San Suu Kyi, tướng Aung San, là người đứng đầu chính phủ lâm thời và cũng là người góp công lớn trong việc ra đời Hiệp định Panglong. Tuy nhiên, ông bị ám sát ngay sau đó khiến kế hoạch đoàn kết các dân tộcMyanmarbị bỏ dở. Hơn 70 năm sau, bà Aung San Suu Kyi tuyên bố sẽ hoàn thành ý nguyện còn dang dở của người cha quá cố bằng cách thực hiện Hiệp định Panglong, nhưng con đường đổi mới này chỉ mới bắt đầu, còn nhiều khó khăn và chông gai đang chờ đợi phía trước.

NLD sẽ chỉ chiếm 30 - 40% số thành viên Nội các, số còn lại sẽ dành cho các đảng khác và các chuyên gia. NLD nhấn mạnh rằng những người đứng đầu của 14 vùng và bang sẽ phải là các đại diện của NLD tại Quốc hội. Dự kiến, danh sách Nội các sẽ sớm được công bố trước khi bầu tổng thống vào ngày 10.3. Như vậy, dù có thể không giành được chiếc ghế định mệnh - vị trí tổng thống, nhưng bà vẫn nắm trong tay Nội các và lưỡng viện Quốc hội để thực hiện những mục tiêu của mình.

Theo luật pháp của Myanmar, ba nhóm đại diện trong Quốc hội (gồm Hạ viện, Thượng viện và nhóm đại diện cho quân đội) giới thiệu ứng cử viên riêng tranh chức tổng thống. Người nào trong 3 ứng viên đại diện nhận được nhiều phiếu ủng hộ nhất sẽ trở thành tổng thống, trong khi 2 ứng cử viên còn lại sẽ giữ chức phó tổng thống. Nhưng NLD hiện đang kiểm soát cả lưỡng viện Quốc hội nên chắc chắn ghế tổng thống và 1 phó tổng thống sẽ là người của đảng. Sau cuộc bỏ phiếu bầu tổng thống, Myanmar sẽ thành lập chính phủ mới và chuyển giao quyền lực cho tân tổng thống vào ngày 31.3 khi chính phủ đương nhiệm kết thúc nhiệm kỳ.

Đại biểu nhân dân