Kín tiếng

Chuyến thăm của ông Hammond đánh dấu lần đầu tiên sau 12 năm, một quan chức ngoại giao cao cấp nhất của Anh thămIran. Dự kiến tháp tùng ôngHammondtrong chuyến thăm này là một nhóm nhỏ gồm đại diện từ các tập đoàn lớn, trong đó có Tập đoàn Dầu khí Royal Dutch Shell. Theo kế hoạch, ông Hammond sẽ có các cuộc gặp với Tổng thống Hassan Rouhani, cố vấn cao cấp của Đại giáo chủ Khameinei, Ali Akbar Velayati, và người đồng cấp Mohammad Javad Zarif, cùng các lãnh đạo ngành công thương, dầu khí và giao thông của nước chủ nhà. Sau khi mở cửa, Đại biện không thường trú Ajay Sharma cùng nhóm ngoại giao của ông này sẽ tạm điều hành Đại sứ quán của Anh. Đại sứ quánIrantại Anh cũng được mở lại cùng lúc, nhưng chưa rõ sứ quán sẽ do ai điều hành.

Việc Anh -Iran nối lại quan hệ ngoại giao là một sự kiện lớn mang nhiều ý nghĩa, nhưng cho đến nay thông tin về sự kiện này rất hạn chế. Những thông tin trên đều là tiết lộ của một quan chức Anh giấu tên. Cũng theo quan chức này, Đại sứ Anh tạiIranmới đã được chọn nhưng chưa được công bố. Thời điểm Ngoại trưởngHammondđếnIranđược truyền thôngIranđưa ra. Ngoài ra, trước cuộc tấn công đại sứ quán Anh năm 2011 - nguyên nhân trực tiếp làm quan hệ song phương đóng băng, Majlis (Nghị viện Iran) đã bỏ phiếu hạ cấp quan hệ song phương từ cấp đại sứ xuống cấp đại biện. Vì thế, việc quan hệ song phương khôi phục cũng cần sự chấp thuận của Majlis. Nhưng cho đến nay chưa hề có thông tin nào về việc cơ quan lập pháp Iran đang xem xét thủ tục này.

Những lần lỡ hẹn

Quan hệ ngoại giao Anh -Iransứt mẻ dần dần và chính thức đóng băng từ cuối năm 2011, sau vụ nhóm sinh viênIranphá hủy và cướp bóc Đại sứ quán Anh tạiTehran. Anh đáp trả bằng việc đóng cửa cơ quan đại diện ngoại giao tạiIranvà trục xuất các nhà ngoại giaoIran. Hai bên không chính thức chấm dứt quan hệ, nhưng tiếp xúc ngoại giao bị hạn chế ở mức thấp nhất.

Quan hệ Anh -Iranbắt đầu ấm lên sau khi Tổng thống theo đường lối ôn hòa và nhiều tư tưởng cấp tiến Hassan Rouhani nhậm chức vào năm 2013. Tháng 11 cùng năm, Tổng thống Rouhani và Thủ tướng David Cameron đã có cuộc hội đàm đầu tiên. Đó cũng là lần tiếp xúc trực tiếp đầu tiên giữa 2 người đứng đầu Chính phủ Anh vàIransau 1 thập kỷ. Tiếp đó, hai bên đã khởi động lại tiếp xúc ngoại giao thông qua 2 viên đại biện không thường trú, chứ không còn qua bên thứ 3.

Thực ra, việc phục hồi hoàn toàn quan hệ song phương được kỳ vọng xảy ra sớm hơn. Năm 2012, Đại giáo chủ Iran Ayatollah Khameinei đã thừa nhận việc xông vào đại sứ quán Anh của nhóm sinh viên Iran năm 2011 là sai, mặc dù “nhiệt huyết thanh niên” của nhóm sinh viên không sai. Dù các bên đều mong muốn sớm nối lại quan hệ, tiến trình đã vấp phải khá nhiều cản trở kỹ thuật. Khi các nhà ngoại giao Anh chuẩn bị từ bỏ Đại sứ quán, họ đã tháo dỡ toàn bộ các thiết bị điện tử và hủy chúng. Khi mở lại, Đại sứ quán Anh cần được tân trang. Nhưng do vướng quy định củaIranmột gói hàng ngoại giao không được nặng quá 15kg mà công việc được tiến hành rất chậm. Bên cạnh đó là mâu thuẫn xung quanh vấn đề cấp phép gia hạn thị thực nhập cảnh cho ngườiIranởTehran. Bộ Nhà ở Anh muốn đi tới một thỏa thuận song phương về việc buộc hồi hương công dânIranquá hạn thị thực ở Anh. Song luật phápIranlại cấm nhận về công dân đã bị chính quyền quốc gia khác trục xuất trái với ý muốn của họ.

Trong khi tiến trình khôi phục quan hệ ngoại giao Anh -Irandiễn ra, vòng đàm phán hạt nhânIranxuất hiện nhiều dấu hiệu khả quan. Cùng với đó là hy vọng các lệnh cấm vận kinh tếIranđược dỡ bỏ. Kinh tếIransau nhiều năm cấm vận là thị trường tràn ngập cơ hội đầu tư, đặc biệt là lĩnh vực dầu khí. Châu Âu, Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, Pakistan chỉ là vài cái tên trong cuộc chạy đua tiếp cận với mảnh đất Iran đầy tiềm năng. Trong chuyến thăm Tehran cuối tháng 7 vừa qua, Ngoại trưởng Pháp Laurent Fabius bày tỏ hy vọng sẽ tổ chức thành công chuyến thăm Iran cho 100 doanh nhân nước này trong tháng 9. Đại diện ngoại giao của Pháp và Italy cũng đều đã thăm Iran.

London cần chủ động hơn

Thành công của vòng đàm phán hạt nhân đã khiến cảnh báo về việc các đối thủ sẽ vượt mặt Anh trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Sức ép của cuộc đua có lẽ đã buộcLondonnhượng bộTehran. Anh đã chấp nhận mở lại Đại sứ quán trước khi trụ sở được tân trang lại đầy đủ. Dựa vào việc hai bên đã đồng ý mở cửa lại Đại sứ quán, nhiều khả năng vấn đề thị thực cũng đã được giải quyết.

So sánh với sự kiện tương tự diễn ra trước đó với quan hệ Mỹ - Cuba, dễ thấy rằng thông tin sự kiện Anh mở lại Đại sứ quán tại Iran không nhiều. Theo giới phân tích, lý do của sự kín tiếng này có thể đến từ phong cách ngoại giao củaLondontrước nay, đó là dè dặt và có phần bảo thủ. Do đó nếu so với các nước châu Âu khác, dù cũng là nước lớn nhưngLondonlại không có nhiều tiếng nói và ảnh hưởng so vớiBerlinmạnh về kinh tế vàParisnăng động. Quan hệ Anh -Iranvẫn còn nhiều trở ngại là di sản lịch sử, như vai trò của cơ quan tình báo Anh trong vụ lật đổ cố thủ lĩnh Mohammad Mosaddegh. Cuộc đua giành thị phần tạiIranlà cuộc marathon dài hơi và việc mở lại được Đại sứ quán mới chỉ là chiến thắng trong chặng đua đầu tiên.Londoncần chủ động hơn nếu muốn giành được chiến thắng cuối cùng

Người đại biểu nhân dân