Chủ tịch QH Nguyễn Sinh Hùng: Luật tố tụng không được thêm vào hoặc bác bỏ quyền hạn, trách nhiệm đã được quy định trong các Luật tổ chức của Tòa án, Viện Kiểm sát

Tố tụng dân sự là vấn đề lớn. Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi) không chỉ liên quan đến Bộ luật Dân sự mà còn liên quan đến luật về thẩm quyền của các cơ quan có liên quan như Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân... Có những việc Luật Tổ chức Tòa án nhân dân đã quy định thuộc thẩm quyền của Tòa án rồi bây giờ còn tranh cãi cái gì? Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân đã quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn... của các cơ quan này rồi thì chúng ta phải theo. Bây giờ tranh luận lại những vấn đề này thì rất gay. Bên cạnh đó, có nhiều luật chuyên ngành khác cũng đã quy định rồi, nếu các quy định này vẫn hợp lý thì cũng phải theo để làm luật tố tụng. Luật tố tụng là luật về quy trình, cách thức, thẩm quyền xem xét, thẩm quyền giải quyết chứ không phải luật nội dung. Tôi đề nghị bám sát tinh thần Hiến pháp, tinh thần của các Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân và các luật nội dung khác, nhất là Bộ luật Dân sự. 

Phải chuẩn bị dự án Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi) thật tốt vì luật này thiết thực và liên quan trực tiếp đến toàn dân. Nếu theo dự án Bộ luật như thế này thì đến tháng 5 tới, QH hỏi tại sao Bộ luật Dân sự thế này mà lại đưa Bộ luật Tố tụng dân sự thế này là không được. QH sẽ phê bình chúng ta chuẩn bị không kỹ. Tại sao Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân giao cho Tòa án, Viện kiểm sát những quyền hạn thế này mà Bộ luật Tố tụng dân sự lại bảo bác quyền hạn đó đi hoặc thêm vào quyền hạn này, quyền hạn kia là không được. Luật Tố tụng không được thêm vào quyền hạn, trách nhiệm của các cơ quan này.

Tới đây, chúng ta làm luật hình sự cũng vậy. Bộ luật Hình sự là do Bộ Tư pháp chủ trì soạn thảo. Bộ luật Tố tụng hình sự là do Viện Kiểm sát nhân dân tối cao chủ trì soạn thảo. Tôi đề nghị, anh Phan Trung Lý và anh Nguyễn Văn Hiện phải bám sát hai bộ luật này ngay từ đầu. Cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra phải tranh luận với nhau cho kỹ để đi đến thống nhất, đừng để tình trạng cứ ý kiến khác nhau là đưa ra 2 phương án. Các anh ngồi mãi với nhau mà còn không theo một phương án nào thì ra QH thế nào? Cứ nói rõ 2 phương án, lý lẽ thế nào và ông nghiêng về bên nào. Hai phương án đều phải đúng với Hiến pháp, thống nhất các luật khác, có lý, có lẽ cụ thể, chỉ lệch nhau điểm gì thì nói rõ ra. Tôi đề nghị cố gắng làm thật tốt các bộ luật này.

Phó chủ tịch QH Uông Chu Lưu: Nguyên tắc tranh tụng không chỉ áp dụng ở giai đoạn sơ thẩm mà kể cả các giai đoạn tố tụng khác như phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm...

Dự án Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi) là dự án Bộ luật lớn nhằm tiếp tục thể chế hóa các Nghị quyết của Đảng, Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về cải cách tư pháp, cụ thể hóa các quy định mới của Hiến pháp năm 2013 và khắc phục những hạn chế, thiếu sót của Bộ luật Tố tụng dân sự hiện hành, cập nhật các xu hướng tiến bộ, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của tố tụng dân sự của các nước trên thế giới. Dự án Bộ luật đã được chuẩn bị khá công phu. Tuy nhiên, đề nghị phải tổng kết, đánh giá sâu sắc hơn, đầy đủ hơn một số chế định ở trong Bộ luật Tố tụng dân sự hiện hành để đưa ra được những căn cứ xác đáng cho các nội dung sửa đổi, bổ sung. Vì đây là chúng ta sửa đổi, bổ sung một bộ luật đã có nên mỗi một nội dung đề nghị sửa đổi, bổ sung đều phải thuyết phục, phải minh bạch, rõ ràng để người ta hiểu được lý do tại sao phải sửa đổi, tại sao lại phải bỏ, tại sao phải quy định mới. Tôi đề nghị các cơ quan liên quan làm kỹ vấn đề này.

Bộ luật Dân sự có quan hệ chặt chẽ với rất nhiều văn bản luật trong hệ thống pháp luật của chúng ta, nhất là những luật nội dung mà tới đây QH sẽ xem xét thông qua như dự án Bộ luật Dân sự (sửa đổi). QH phải xem xét, thông qua Bộ luật Dân sự (sửa đổi) trước khi thông qua Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi), bởi vì, trên cơ sở của luật nội dung mới gắn được thẩm quyền, trình tự, thủ tục để xử lý trong luật tố tụng. Dự án Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi) phải bám sát quá trình sửa đổi, bổ sung Bộ luật Dân sự, bám sát các quy định đã được QH thảo luận rất nhiều lần và đã đưa vào Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, cùng với  các luật khác có liên quan. Những nội dung nào thấy chưa thật thống nhất thì phải ngồi lại, bàn thật kỹ, thật thấu đáo.

Về nguyên tắc tranh tụng trong tố tụng dân sự, tôi rất hoan nghênh dự thảo Bộ luật đã đưa ra được những nguyên tắc tranh tụng như quyền các bên được đưa ra chứng cứ lập luận, lý lẽ để chứng minh cho các yêu cầu và những chứng cứ lập luận này phải được công khai, minh bạch, không được giấu giếm ngay từ phiên toà sơ thẩm... Nhưng cần phải làm rõ hơn nguyên tắc tranh tụng không chỉ ở giai đoạn sơ thẩm mà kể cả các giai đoạn tố tụng khác như phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm...

Về sự tham gia của Viện kiểm sát nhân dân đối với phiên tòa, phiên họp giải quyết vụ việc dân sự, khoản 4, Điều 27 của Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân (sửa đổi) mới được QH thông qua tại kỳ họp cuối năm 2014 đã quy định: Viện kiểm sát tham gia phiên tòa, phiên họp, phát biểu quan điểm của Viện kiểm sát nhân dân về việc giải quyết vụ án, vụ việc theo quy định của pháp luật. Như vậy, không phải Viện kiểm sát chỉ ngồi ở nhà, ở trụ sở đọc hồ sơ, tài liệu rồi gửi ý kiến đến mà phải tham gia vào phiên tòa, phiên họp. Nếu Viện kiểm sát là cơ quan tham gia tố tụng như những người tham gia tố tụng khác thì sẽ không có quyền kiểm sát hoạt động tố tụng của những người tham gia tố tụng và người tiến hành tố tụng; không có quyền kháng nghị, kiến nghị bản án, quyết định đã trái pháp luật... Hơn nữa, luật hiện hành không có thay đổi gì đối với vấn đề này. Hiện nay, mô hình tố tụng của chúng ta vẫn theo mô hình xét hỏi cùng với tranh tụng, chưa chuyển hẳn sang mô hình tranh tụng. Vì vậy, vai trò của Viện kiểm sát nước mình khác với vai trò công tố ở các nước khác. Chỗ này, tôi đề nghị, giữ đúng tinh thần của Hiến pháp, tức là chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát vẫn là công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp. Ở đây, theo tôi nên khẳng định rõ: Viện kiểm sát là cơ quan tiến hành tố tụng.

Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai: Nếu tốt cho dân thì tôi rất ủng hộ…

Liên quan đến các quy định về phúc thẩm lần 2, tôi tán thành với Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp. Nếu cơ quan soạn thảo cho rằng, phúc thẩm lần 2 để xét xử nhanh chóng, liên tục và tránh kéo dài thì phải tìm thêm căn cứ. Vì đây là vấn đề hoàn toàn mới nên tôi đề nghị phải cân nhắc rất kỹ. Nếu giải quyết được việc xét xử nhanh chóng, liên tục, không kéo dài, đỡ phiền hà cho dân thì có lẽ Tòa án nhân dân tối cao cũng nên nghiên cứu thêm và củng cố thêm căn cứ, lý lẽ để có thể trình QH xem xét.

Về quy định tại khoản 2, Điều 4, phân tích của Ủy ban Tư pháp tôi thấy rất có lý, nhưng tôi cũng cân nhắc vì tôi đứng ở góc độ của dân. Cụ thể, khoản này quy định không được từ chối yêu cầu giải quyết việc dân sự, vì lý do chưa có điều luật để áp dụng. Nếu chưa có điều luật áp dụng, trách nhiệm này thuộc về Nhà nước, không thuộc về dân. Dân đưa một vấn đề tới Tòa án nhưng vì chưa có điều luật nào để áp dụng nên Tòa án từ chối thì tôi nghĩ, mình đã tròn trách nhiệm với dân chưa? Vì vậy, tôi đề nghị, Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục củng cố những căn cứ để đưa khoản 2, Điều 4 vào dự thảo Bộ luật này, để có thể tiếp tục thảo luận tại QH, đưa thêm điều này là vì dân, nhưng tính khả thi thế nào? Đề nghị các anh phải cân nhắc thận trọng và tính toán cụ thể thực tế khi đưa vấn đề này ra, phải đánh giá tác động của nó và tính khả thi như thế nào. Nếu điều này tốt cho dân, tôi rất ủng hộ.

Tôi rất hoan nghênh Tòa án nhân dân tối cao đã tiếp thu và đưa vào khá nhiều nội dung liên quan đến giải quyết tranh chấp lao động tại Tòa án. Tại Điều 32, Điều 33, tôi đề nghị có 2 điểm mới cần thiết phải đưa vào: một là, cho thuê lao động - đây là điểm rất mới trong Bộ luật Lao động năm 2012 nhưng chưa được đưa vào Điều 33 tranh chấp về lao động. Cho thuê lao động là qua một đơn vị khác nên tranh chấp này rất phức tạp. Tòa án phải thụ lý những vụ việc này. Hai là, hợp đồng học nghề. Chỗ này cũng có tranh chấp và Bộ luật Lao động cũng đã quy định rõ.

Điều 34, tính hợp pháp của cuộc đình công, trong dự thảo Bộ Luật Tố tụng dân sự (sửa đổi) không thấy quy định về thủ tục để kết luận một vụ việc đình công có hợp pháp hay không. Nếu Bộ luật này không quy định quy trình này thì kết luận như thế nào? Tôi làm lĩnh vực này thì toàn bộ từ trước đến nay có 4 vụ là Tòa án tuyên không hợp pháp, còn hàng nghìn vụ đình công là không tuyên được. Tôi đề nghị, cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra phối hợp với Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam nghiên cứu vấn đề này để Tòa án có thể tuyên bố được tính hợp pháp của một cuộc đình công, nếu Tòa án không tuyên bố được thì không xử lý được.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý: Giai đoạn giám đốc thẩm, tái thẩm có áp dụng nguyên tắc tranh tụng không? Nếu không là chưa phù hợp với Hiến pháp

Tôi đề nghị làm rõ mấy việc:

Thứ nhất, một trong những nội dung mới, quan trọng của Hiến pháp quy định tại Điều 105 là: nguyên tắc tranh tụng trong hoạt động xét xử được bảo đảm. Cơ quan soạn thảo cũng đã đề cập đến nguyên tắc này trong dự thảo Bộ luật nhưng tôi thấy chưa rõ ở mấy điểm:

Một là, dự thảo Bộ luật chỉ quy định rõ ràng về tranh tụng ở xét xử sơ thẩm. Xét xử sơ thẩm ta dùng khái niệm tranh tụng. Từ Điều 238 đến Điều 254 dự thảo Bộ luật sử dụng khái niệm tranh tụng. Nhưng ở giai đoạn xét xử phúc thẩm thì không dùng khái niệm tranh tụng mà chỉ nói là cung cấp thông tin, có tranh luận, giải thích, có hỏi, đáp. Tôi xin hỏi, ở giai đoạn phúc thẩm có dùng khái niệm tranh tụng không?

Hai là, ở các giai đoạn tố tụng khác như giám đốc thẩm, tái thẩm có tranh tụng không? Theo phương án trong này tôi thấy không rõ, ý là ở đó không có tranh tụng. Trong dự thảo không quy định tranh tụng ở giai đoạn giám đốc thẩm và tái thẩm. Ủy ban Tư pháp cũng đã đặt câu hỏi về vấn đề này. Tôi đề nghị cơ quan soạn thảo phải làm rõ. Tại sao ở giai đoạn phúc thẩm, tái thẩm, giám đốc thẩm nguyên tắc tranh tụng lại không được thể hiện rõ? Nếu không thể hiện rõ hay không dùng khái niệm tranh tụng ở các giai đoạn tố tụng này thì có phù hợp với Hiến pháp không? - vì Hiến pháp quy định nguyên tắc tranh tụng được bảo đảm trong hoạt động xét xử, tức là không loại trừ giai đoạn, thủ tục xét xử nào.

Thứ hai, về thủ tục đặc biệt để xem xét lại quyết định của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao. Khi sửa đổi Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2011 thì vấn đề này đã được bàn đi, bàn lại rất nhiều, xem xét rất nhiều, thảo luận rất nhiều và sau đấy quy định có một thủ tục đặc biệt để xem xét lại quyết định của Hội đồng thẩm phán. Lúc đó, chúng ta cũng hy vọng khi có quy định đó rồi thì sẽ gỡ được nhiều vấn đề còn bí. Nhưng tôi cũng không rõ tại sao từ năm 2011 đến nay, vấn đề này chưa được tổng kết một cách rõ ràng và thực tế có hay không? Thực tế đã có quyết định nào của Hội đồng thẩm phán bị sửa hay chưa? Chưa có thì tại sao? Tổng kết của cơ quan soạn thảo và Ủy ban Tư pháp đều nói rằng thực tế thi hành các quy định này không có gì vướng mắc. Không có gì vướng mắc thì tại sao lại phải sửa? Và nếu sửa như thế này thì có giải quyết được vấn đề không?

Người đại biểu nhân dân