Xem xét quy định theo hướng cụ thể về quyền, nghĩa vụ người có tội và người chưa có tội 

Liên quan đến quyền và nghĩa vụ của người bị tạm giữ, tạm giam, ĐBQH Lê Minh Hiền (Khánh Hòa) phân tích, trong thời gian gần đây xảy ra nhiều vụ việc người bị tạm giữ, tạm giam tự sát hoặc bị đánh chết trong nhà tạm giữ, tạm giam. Điều này xâm phạm nghiêm trọng đến quyền con người, quyền công dân, ảnh hưởng đến uy tín của các cơ quan bảo vệ pháp luật. Qua kết quả giám sát oan sai, QH đã ban hành Nghị quyết về tăng cường các biện pháp phòng, chống oan, sai trong hoạt động tố tụng hình sự. Vì vậy, Luật cần tách riêng quyền, nghĩa vụ của người bị tạm giữ và quyền, nghĩa vụ của người bị tạm giam. Quyền, nghĩa vụ của người bị tạm giữ phải khác, không bị hạn chế giới hạn so với quyền của người bị tạm giam. Vì đây là hai đối tượng khác nhau theo Dự thảo Luật quy định. Người bị tạm giữ là người đang bị quản lý tại cơ sở giam giữ trong thời hạn tạm giữ, gia hạn tạm giữ theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự. Người bị tạm giam bao gồm: bị can, bị cáo, người bị kết án phạt tù, người bị kết án tử hình mà bản án chưa có hiệu lực pháp luật hoặc đang chờ thi hành án người bị tam giam để dẫn độ. Theo đó, để bảo đảm quyền con người Luật cần quy định không được giam chung bị can, bị cáo với những đối tượng bị kết án phạt tù, bị kết án chung thân, tử hình dù bản án chưa có hiệu lực hoặc đang chờ thi hành án, đại biểu Hiền đề nghị.

Đồng quan điểm này, ĐBQH Huỳnh Văn Tính (Tiền Giang) cho rằng, nhằm bảo đảm quyền con người, quyền công dân không bị xâm hại, đồng thời cũng phù hợp với bố cục của các chương, điều khác trong Luật này như quy định về nhà tạm giữ riêng, nhà tạm giam riêng, cần xem lại để quy định theo hướng cụ thể về quyền, nghĩa vụ của hai nhóm đối tượng là người có tội và người chưa có tội. 

Đi sâu phân tích quy định tạm giam, tạm giữ, ĐBQH Nguyễn Thị Khá (Trà Vinh) đề nghị ban soạn thảo làm rõ vì sao chỉ “có thể” mà không phải là “bắt buộc” khi khoản 4 Điều 18 dự thảo Luật quy định: người bị tạm giữ, người bị tạm giam dưới đây có thể được bố trí giam giữ ở buồng riêng: người mắc bệnh truyền nhiễm nhóm A; người bị kết án tử hình; người có dấu hiệu mắc bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình nhưng chưa được giám định, đang chờ kết quả giám định, đang chờ đưa đi cơ sở bắt buộc chữa bệnh? Khi có sự cố xảy ra trong buồng giam chung ai là người chịu trách nhiệm? đại biểu Khá đặt câu hỏi.

Tách việc quản lý nhà tạm giữ, trại tạm giam ra khỏi cơ quan điều tra hình sự, cơ quan công an cấp tỉnh?

Phân tích về mối quan hệ trong hệ thống cơ quan quản lý tạm giữ, tạm giam, ĐBQH Trần Ngọc Vinh (Hải Phòng) phân tích, mặc dù trại tạm giam ở cấp tỉnh do Cơ quan Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp (PC18) công an cấp tỉnh quản lý cơ bản đã tách ra khỏi cơ quan điều tra cùng cấp, nhưng cơ quan quản lý thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp vẫn trực thuộc và chịu sự quản lý của Công an cấp tỉnh, mà trực tiếp là lãnh đạo công an cấp tỉnh. Do vậy, tính minh bạch, tách bạch khỏi hệ thống và tính khách quan trong mối quan hệ này với cơ quan điều tra cùng cấp là chưa đủ khách quan, đại biểu Vinh nêu ý kiến. 

Đại biểu Vinh chỉ ra thực tế rằng, thời gian qua việc bức cung, dùng nhục hình vẫn xảy ra, và điều này không phải do người quản lý tạm giữ, tạm giam thực hiện nhưng các việc đó lại xảy ra trong nhà tạm giữ, trại tạm giam, nơi hiện do cơ quan quản lý thi hành án và hỗ trợ tư pháp công an cấp tỉnh, cấp huyện.  Xét về bộ máy thì cơ bản mô hình hiện tại đã có sự tách biệt giữa hệ thống cơ quan điều tra cùng cấp với các cơ sở tạm giữ, tạm giam nhưng vẫn do Công an cấp huyện, công an cấp tỉnh quản lý chung về nhân lực, con người và bộ máy ngay cả việc điều điều động, bổ nhiệm nhân sự cũng bị phụ thuộc, thiếu khách quan. Độ tin cậy về tính minh bạch trong mối liên hệ và sự tách bạch khỏi hệ thống giữa cơ quan quản lý tạm giữ, tạm giam với cơ quan cảnh sát điều tra cùng cấp có đủ khách quan? 

Trên cơ sở phân tích thực trạng này, đại biểu Vinh đề xuất cần thiết phải tách bạch việc quản lý nhà tạm giữ, trại tạm giam ra khỏi cơ quan điều tra hình sự, cơ quan công an cấp tỉnh, cấp huyện để bảo đảm tính khách quan trong công tác tạm giữ, tạm giam. Nên tổ chức quản lý trại tạm giam, nhà tạm giữ theo hệ thống mô hình dọc, giao cho công tác tổ chức, quản lý giam giữ cho Tổng cục Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp (Tổng cục VIII) thuộc Bộ Công an quản lý và chỉ đạo nghiệp vụ như đối với hệ thống trại giam hiện nay để bảo đảm tính độc lập, tránh việc cơ quan điều tra hình sự cùng cấp lạm dụng bức cung, dùng nhục hình trong quá trình điều tra, xác minh.

 Điều 9 dự thảo luật quy định về Quyền và nghĩa vụ của người bị tạm giữ, người bị tạm giam:

1. Người bị tạm giữ, người bị tạm giam có các quyền sau đây:

a) Được bảo vệ an toàn tính mạng, thân thể, tài sản, tôn trọng danh dự, nhân phẩm; được phổ biến các quyền và nghĩa vụ của mình, nội quy của cơ sở giam giữ;

b) Được thực hiện quyền bầu cử theo quy định của Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân;

c) Được bảo đảm chế độ ăn, ở, mặc, đồ dùng sinh hoạt cá nhân, chăm sóc y tế, sinh hoạt tinh thần, gửi, nhận thư, nhận quà, nhận sách, báo và tài liệu;

d) Được gặp thân nhân, người bào chữa, tiếp xúc lãnh sự;

đ) Được bảo đảm thực hiện quyền tự bào chữa hoặc nhờ người bào chữa; được trợ giúp pháp lý;

e) Được gặp người đại diện hợp pháp để thực hiện giao dịch dân sự;

g) Được khiếu nại, tố cáo hành vi vi phạm pháp luật;

h) Được bồi thường thiệt hại theo quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước nếu bị giam, giữ trái pháp luật;

i) Được hưởng các quyền khác của công dân nếu không bị hạn chế bởi Luật này và luật khác có liên quan, trừ trường hợp các quyền đó không thể thực hiện được do họ đang bị tạm giữ, tạm giam.

2. Người bị tạm giữ, người bị tạm giam có các nghĩa vụ sau đây:

a) Chấp hành quyết định, yêu cầu, hướng dẫn của cơ quan, người có thẩm quyền quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam;

b) Chấp hành nội quy của cơ sở giam giữ, quy định của Luật này và pháp luật có liên quan.

Người đại biểu nhân dân