Tại sao là 7%?

Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật của UBTVQH lý giải, việc quy định giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt không được thấp hơn tỷ lệ 7% giá bình quân của các cơ sở kinh doanh thương mại bán ra nhằm để bảo đảm minh bạch, rõ ràng, cụ thể trong quy định về giá tính thuế. Trường hợp bán thấp hơn quy định nêu trên tức là các doanh nghiệp đã có dấu hiệu chuyển giá để trốn thuế, sẽ bị cơ quan thuế có thẩm quyền ấn định thuế theo quy định của Luật Quản lý thuế. Tuy nhiên, do mỗi loại hàng hóa có mức dao động, tính chất khác nhau, để bảo đảm tính khả thi, UBTVQH cũng đề nghị quy định giao Chính phủ căn cứ vào tính chất của hàng hóa, quyết định mức tỷ lệ cụ thể cho phù hợp với thực tiễn.

Các lý lẽ được UBTVQH đưa ra tương đối chặt chẽ. Nhưng khi cho ý kiến lần cuối cùng với dự thảo Luật này, một ĐBQH đã băn khoăn về cơ sở khoa học và kinh nghiệm thực tiễn của việc đưa ra giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt nêu trên. Tại sao là 7%, mà không phải 5%, 10% hay 15%? Đây là băn khoăn hợp lý vì thực tế quy định này đã được va đập vào thực tế cuộc sống và nhận được nhiều phản hồi từ phía các doanh nghiệp trực tiếp áp dụng.

Theo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt hiện hành, thì giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt không dưới 10% so với giá bán bình quân do các cơ sở kinh doanh thương mại bán ra. Cơ sở thương mại bán ra ở đây không phân biệt cơ sở có quan hệ độc lập hay có quan hệ công ty mẹ - con với cơ sở sản xuất. Tuy nhiên, trong tháng 10.2015, Chính phủ đã ban hành Nghị định 108 hướng dẫn thi hành Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, và sau đó tháng 11.2015, Bộ Chính trị ban hành Thông tư 195 để quy định cụ thể hơn. Hai văn bản này đưa ra giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt và cách xác định cơ sở kinh doanh thương mại bán ra mới, tương tự như quy định tại Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Quản lý thuế sẽ được QH xem xét thông qua trong một vài ngày tới.

Hai văn bản hướng dẫn thi hành luật này đều có hiệu lực từ ngày 1.1.2016, nhưng từ đó đến nay đã nhận được nhiều phản hồi của các doanh nghiệp, hiệp hội. Trong đó, một số doanh nghiệp đồ uống và Hiệp hội Bia, rượu và nước giải khát Việt Nam đã có công văn nêu rõ, chỉ áp dụng mức trần giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt trước đây (10%) mới giúp doanh nghiệp phân phối có quan hệ công ty mẹ - con với công ty sản xuất trang trải được chi phí vận hành của mình. Chưa kể, nếu một công ty sản xuất đồng thời bán sản phẩm tới các công ty phân phối độc lập ngoài hệ thống, thì doanh nghiệp phân phối có quan hệ công ty mẹ - con sẽ chịu thiệt thòi hơn các công ty độc lập, không bảo đảm được các quy định của Luật Cạnh tranh.

Băn khoăn của doanh nghiệp

Thực tế, với sự ràng buộc của Luật Thương mại, Luật Cạnh tranh, các công ty sản xuất và nhập khẩu bia, rượu không thể bắt buộc hay bảo đảm được mức giá bán ra của các công ty phân phối trong cùng hệ thống. Mặt hàng này có giá bán thay đổi theo quan hệ cung – cầu, không chịu sự chi phối của cơ sở sản xuất. Bởi vậy, quy định của Nghị định 108 và Thông tư 195 khiến các doanh nghiệp đứng trước “rủi ro” áp dụng pháp luật rất lớn. Bởi, cơ sở sản xuất bán cho cơ sở thương mại theo hợp đồng, nhưng khi giá bán thay đổi, thì họ phải tự động nộp thêm thuế tiêu thụ đặc biệt. Nhiệt độ của thị trường không dễ đoán, nên cơ sở sản xuất trong trường hợp này nắm chắc phần thua, dù vẫn bán đúng theo giá hợp đồng ban đầu với cơ sở phân phối. Mà bất kỳ lúc nào cơ quan thuế cũng đều có thể truy thu ấn định thuế, dù hàng hóa được bán ra trước đó từ lâu.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Quản lý thuế cũng xác định thời điểm có hiệu lực là từ 1.7.2016, nhằm tạo khoảng thời gian cho doanh nghiệp chuẩn bị tâm lý. Song thời điểm này không được áp dụng cho Điều 2 quy định về giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt và cách xác định cơ sở kinh doanh thương mại bán ra. Vậy có phải điều khoản này sẽ được áp dụng sớm hơn thời điểm luật có hiệu lực thi hành, góp phần thống nhất với hai văn bản hướng dẫn luật hiện hành đang “đi tắt đón đầu”, cũng như tiện cho cơ quan quản lý? Hay quy định này là để tạo độ lùi thích hợp hơn nữa cho một số ngành nghề đặc thù?

Những băn khoăn nêu trên chắc chắn cần phải trả lời rõ trong Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, được đọc trước khi QH bấm nút thông qua dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế Giá trị gia tăng, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Quản lý thuế.

Đại biểu nhân dân