Trong Dự thảo Báo cáo Chính trị, mục XV - XÂY DỰNG ĐẢNG TRONG SẠCH, VỮNG MẠNH, NÂNG CAO NĂNG LỰC LÃNH ĐẠO VÀ SỨC CHIẾN ĐẤU CỦA ĐẢNG, điểm 1. Tình hình, đã nhận định về cán bộ và công tác cán bộ rất chính xác: “Việc đổi mới công tác cán bộ chưa có đột phá lớn, đánh giá cán bộ vẫn là khâu yếu nhất qua nhiều nhiệm kỳ nhưng chưa có những tiêu chí cụ thể và giải pháp khoa học để khắc phục. Tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy bằng cấp... chưa được ngăn chặn, đẩy lùi”. Do vậy, điểm 2 - Phương hướng, nhiệm vụ, gồm 9 nhiệm vụ mang tính giải pháp, trong đó nhiệm vụ thứ 6 có đoạn ... “có quy chế về việc đánh giá đúng đắn, khách quan đối với cán bộ, để có cơ sở sử dụng, bố trí cán bộ, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng chạy chức, chạy tuổi, chạy bằng cấp...”.

Quả thật, đây là một khuyết điểm nghiêm trọng của cán bộ và công tác cán bộ dẫn đến hậu quả mà Nghị quyết Trung ương 4 (Khóa XI) về xây dựng Đảng đã thẳng thắn chỉ ra rằng, “một số trường hợp đánh giá, bố trí cán bộ chưa thật công tâm, khách quan, không vì yêu cầu công việc, bố trí không đúng sở trường, năng lực, ảnh hưởng đến uy tín cơ quan lãnh đạo, sự phát triển của ngành, địa phương và cả nước”. Trong việc này, mong muốn của chúng ta là, xây dựng được các tiêu chí và xác định được phương pháp khoa học để đánh giá đúng đắn, thực chất toàn bộ đội ngũ cán bộ nói chung và “để lựa chọn những người có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, năng động, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm giữ các vị trí lãnh đạo, đặc biệt là người đứng đầu” nói riêng (như Dự thảo đã chỉ rõ). Trong phạm vi này, xin được góp một vài ý kiến về nhận xét, đánh giá, lựa chọn, bố trí cán bộ lãnh đạo, quản lý.

1. Về cơ chế nhận xét, đánh giá:

Nếu xem lại hồ sơ của nhiều cán bộ, trong đó có cán bộ lãnh đạo, quản lý  cấp cao sẽ thấy không ít trường hợp nhiều năm không có nhận xét gì, nhất là người đứng đầu. Vài ba trường hợp có nhận xét, đánh giá thì lại rất sơ sài, đại khái. Một công việc nghiệp vụ hành chính của quản lý mà còn chưa trọn vẹn, nói gì đến những việc phải “lao tâm, khổ tứ”. Do đó, việc đầu tiên là phải thực hiện việc nhận xét, đánh giá đầy đủ, liên tục hằng năm, có chất lượng đối với cán bộ nói chung, cán bộ lãnh đạo, quản lý nói riêng.

Một người, một tổ chức nhận xét, đánh giá có thể không nhìn nhận quán xuyến, toàn diện, nhất là đâu đó bệnh quan liêu còn nặng, chưa kể đến yếu tố cảm tính hoặc nhận xét theo kiểu cách “yêu, ghét”, với mức độ “thân quen, lợi ích” khác nhau. Vì vậy, có thể phải áp dụng cơ chế “Hai kênh, Ba phía” để nhận xét, đánh giá. Hai kênh nghĩa là, kênh nhận xét của cơ quan Đảng và kênh nhận xét của cơ quan công tác. Ba phía: một phía là cấp trên liền kề nhận xét với tư cách là người lãnh đạo, quản lý cán bộ cấp dưới; phía thứ hai là lãnh đạo cùng cấp nhận xét lẫn nhau với tư cách vừa là người lãnh đạo vừa là bị lãnh đạo góp ý cho nhau; phía thứ ba là cấp dưới nhận xét với tư cách là người thừa hành được giao nhiệm vụ. Chụm nhận xét của hai kênh, ba phía lại chắc chắn sẽ đầy đủ, toàn diện, khách quan hơn.

2. Về tiêu chí đánh giá:

Đúng là cần có những tiêu chí tương đối cụ thể cho việc nhận xét, đánh giá. Theo chúng tôi, vẫn là hai tiêu chuẩn cơ bản được hình thành từ Nghị quyết Đại hội VII của Đảng là “Đức, Tài” và được cụ thể hóa một bước cho các loại cán bộ (cán bộ lãnh đạo Đảng, Nhà nước, đoàn thể nhân dân; cán bộ lãnh đạo lực lượng vũ trang; cán bộ khoa học, chuyên gia; cán bộ quản lý kinh doanh) tại Nghị quyết Hội nghị Trung ương 3 (Khóa VIII). Tuy nhiên, cần nói rõ hơn nữa bằng một số tiêu chí cụ thể cho bốn loại cán bộ đó và nên lượng hóa các tiêu chí đó bằng các định lượng. Lâu nay do không có định lượng mà chỉ đánh giá chung chung nên bàn đi, tính lại, khó quá; phẩm chất, đạo đức bị “trừu tượng hóa” rốt cuộc căn cứ chủ yếu chỉ còn là tuổi tác.

Về Đức (phẩm chất, đạo đức), có thể chia ra hai tiêu chí cụ thể là Phẩm chất chính trị vàphẩm chất cá nhân (đời sống, sinh hoạt). Phẩm chất chính trị (sự trung thành với Đảng, với Tổ quốc, nhân dân; kiên định độc lập dân tộc và con đường xã hội chủ nghĩa...) là gốc, nhưng tuyệt đối không xem nhẹ tiêu chí phẩm chất cá nhân. Bởi một cán bộ lãnh đạo mà đục khoét, vơ vét, tham nhũng, ngật ngưỡng, bệ rạc... thì còn đâu là uy tín để lãnh đạo, quản lý. Phẩm chất cá nhân kém cỏi sẽ “di căn” làm xói mòn, thậm chí tiêu diệt phẩm chất chính trị.

Về Tài, gồm ba yếu tố hợp thành là Kiến thức, Trình độ và Khả năng. Riêng khả năng phải gồm cả hai mặt, khả năng nhận thức và khả năng hành động. Cả hai mặt đều quan trọng, nhưng hành động chính là sự thể hiện của nhận thức. Khả năng điều hành và quản lý là cực kỳ quan trọng đối với một cán bộ là người lãnh đạo.

Người và tổ chức làm công tác cán bộ, nếu cập nhật thông tin, nắm chắc được năm tiêu chí nói trên đối với từng nhân sự thì việc nhận xét, đánh giá sẽ bớt khó khăn, sẽ chính xác hơn. Còn việc lượng hóa thì có thể tham khảo các tiêu chí đánh giá, nhận xét tổ chức Đảng và đảng viên hằng năm đã được thực hiện từ nhiệm kỳ Khóa VIII đến nay, trong đó có tiêu chí cao nhất tới 20 điểm, thấp nhất là 5 điểm, tổng cộng là 100 điểm.

TS. Bùi Ngọc Thanh

Người đại biểu nhân dân