Nắm bắt được thực tế này, ngày 18.8 vừa qua, Ủy ban Đối ngoại phối hợp với Ủy ban Kinh tế và Ủy ban Về các vấn đề xã hội tổ chức Phiên giải trình về Cộng đồng ASEAN. Thông qua phần trao đổi giữa các ĐBQH, đại diện doanh nghiệp với đại diện lãnh đạo nhiều bộ, ngành có liên quan, nhiều thông tin về Cộng đồng ASEAN đã được cập nhật, những khó khăn, thuận lợi của Việt Nam khi tham gia Cộng đồng ASEAN đã được giải đáp... Báo ĐBND trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc:

Việc hình thành Cộng đồng ASEAN thể hiện sự trưởng thành và lớn mạnh của Hiệp hội, phản ánh nguyện vọng và lợi ích chung của các nước thành viên về nhu cầu liên kết khu vực cao hơn, mang lại nhiều lợi ích thiết thực hơn cho các thành viên.

Chuẩn bị chu đáo, hội đủ năng lực

Có lẽ không cần phân tích về những lợi ích, cơ hội mà việc hình thành Cộng đồng ASEAN mang lại. Bởi chắc chắn, Cộng đồng ASEAN sẽ góp phần nâng cao vị thế và vai trò trung tâm của Hiệp hội trong khu vực. Đây là bước chuyển mang tính chiến lược của ASEAN sau 48 năm ra đời, đánh dấu mốc lịch sử trong tiến trình liên kết khu vực và tạo thêm xung lực cho ASEAN trong giai đoạn phát triển mới.

Đối với ViệtNam, việc hình thành Cộng đồng ASEAN sẽ tiếp tục tạo môi trường hòa bình, ổn định ở khu vực để nước ta tập trung phát triển kinh tế - xã hội, tranh thủ sự ủng hộ và hợp tác của các nước trong xử lý những thách thức đối với an ninh và phát triển. Khi hình thành, Cộng đồng ASEAN sẽ tạo ra một thị trường rộng lớn cho nước ta và các nước thành viên với hơn 600 triệu dân, tổng GDP vào khoảng 3.000 tỷ USD và có lực lượng lao động dồi dào đứng thứ 3 thế giới, sau Trung Quốc và Ấn Độ. Các chuyên gia kinh tế nhận định rằng, việc xây dựng thành công Cộng đồng ASEAN sẽ giúp gia tăng khả năng và lợi thế thu hút vốn đầu tư từ bên ngoài vào nước ta, đồng thời, thúc đẩy đầu tư của Việt Nam ra không chỉ các quốc gia trong khu vực. Việt Nam cũng có được thế và điều kiện thuận lợi để mở rộng và tăng cường quan hệ với các đối tác ngoài khu vực, nhất là những nước lớn, từ đó đẩy mạnh hợp tác quốc tế.

Không nghi ngờ gì về những lợi ích mà việc hình thành Cộng đồng ASEAN mang lại cho từng quốc gia thành viên, trong đó có Việt Nam, song điều được các ĐBQH Bùi Thị An (Hà Nội), Võ Thị Hồng Thoại (Bạc Liêu), Hà Minh Huệ (Bình Thuận)... quan tâm tại Phiên giải trình là khả năng tận dụng những cơ hội, lợi ích cũng như biện pháp hóa giải khó khăn, thách thức như thế nào? Bởi nhìn nhận thẳng thắn, thì nước ta vẫn thuộc nhóm các nước đi sau về trình độ phát triển trong khu vực. Khi hình thành Cộng đồng ASEAN đồng nghĩa với độ mở lớn về thị trường và tự do lưu chuyển con người. Hàng hóa của các quốc gia thành viên cũng theo đó đòi hỏi yêu cầu cao về sức cạnh tranh trên cả ba khía cạnh: quốc gia và doanh nghiệp, hàng hóa. Trong khi đó, số liệu từ các bộ, ngành có liên quan cho thấy, hiện 70% số doanh nghiệp và không ít người dân nước ta chưa được cung cấp nhiều thông tin về Cộng đồng này.

Giải đáp những băn khoăn của ĐBQH, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh khẳng định, việc hình thành Cộng đồng ASEAN không phải là một sự kiện mà là một tiến trình và hiện các quốc gia đã thực hiện được khoảng 93% các biện pháp, dòng hành động đề ra trong Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN 2015. Trong 20 năm qua, kể từ khi Việt Nam gia nhập ASEAN và QH Việt Nam trở thành thành viên chính thức của Hội đồng Liên Nghị viện Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (AIPA), nước ta đã luôn thể hiện là một thành viên chủ động, tích cực và có trách nhiệm với nhiều sáng kiến, đóng góp quan trọng trên tất cả các lĩnh vực hợp tác của ASEAN.

Phó thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh cũng khẳng định, Việt Nam đã có sự chuẩn bị chu đáo và hiện đã hội đủ năng lực để tham gia Cộng đồng ASEAN một cách tích cực, chủ động. Một trong những kết quả nổi bật là Việt Nam hiện đã có hệ thống pháp luật tương đối đầy đủ, cơ bản đáp ứng được yêu cầu cho việc hình thành Cộng đồng ASEAN. Việt Nam cũng là quốc gia thành viên luôn đi đầu trong thúc đẩy đối thoại, thực hiện các biện pháp xây dựng lòng tin, chia sẻ các chuẩn mực chung trong ứng xử giữa các quốc gia, phát huy các công cụ và cơ chế hợp tác chính trị hiện có của khu vực, góp phần xây dựng thành công Cộng đồng Chính trị - An ninh ASEAN. Việt Nam đã và đang tích cực thực hiện các biện pháp ưu tiên, hướng tới hoàn thành Kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN; lồng ghép các nội dung của Kế hoạch tổng thể về xây dựng Cộng đồng Văn hóa - Xã hội ASEAN vào các chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình hành động của các bộ, ngành... Có thể thấy, Việt Nam đã thể hiện nỗ lực và đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận trong thực hiện cả ba trụ cột chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội cho việc hình thành Cộng đồng ASEAN.

Phải lượng hóa các tác động

Chuẩn bị cho Phiên họp giải trình, đại diện các bộ, ngành có liên quan như Bộ Ngoại giao; Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội; Bộ Công thương đã có các báo cáo khá chi tiết về tiến độ và kết quả thực hiện 3 trụ cột, đưa ra các đánh giá, dự báo về những tác động có thể có cả ở mặt thuận lợi, cơ hội cũng như khó khăn, thách thức khi hình thành Cộng đồng ASEAN. Đảm trách phần Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC), đại diện Bộ Công thương đã nêu rõ 6 cơ hội, 5 thách thức khi Việt Nam tham gia AEC cũng như những tác động từ việc tham gia Cộng đồng này đối với một số ngành cụ thể.

Tiếp cận những cơ hội, thách thức của Việt Nam khi tham gia AEC từ góc độ luật pháp, Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh Đỗ Thị Hoàng nêu vấn đề: hệ thống các điều ước quốc tế trong khu vực hiện nay được nhận định là khá phức tạp, chủ yếu mang tính chung chung, khó hiểu, khó thực hiện và tính ràng buộc pháp lý không cao. Trong khi đó, quá trình rà soát các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến việc tham gia Cộng đồng ASEAN, Bộ Tư pháp nhận thấy, hệ thống pháp luật Việt Nam đang ở tình trạng thụ động theo hướng cố gắng không vi phạm cam kết khu vực, quốc tế, mà ít khai thác cơ hộicủa các điều ước để Việt Nam có thể chủ động chiếm lĩnh thành công các lĩnh vực hợp tác khi hội nhập ở thị trường trong nước cũng như thị trường các quốc gia thành viên. Vậy, cơ quan nào sẽ giúp cộng đồng doanh nghiệp, người dân và ĐBQH nắm bắt được hết cơ hội, lường trước khó khăn trong khuôn khổ nền tảng pháp lý hiện có của ASEAN? - ĐBQH Đỗ Thị Hoàng nêu câu hỏi.

Một điểm cộng trong Báo cáo về việc xây dựng AEC là Bộ Công thương đã phân tích cụ thể các tác động có thể có đến nền kinh tế cũng như từng ngành hàng. Song, theo Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Phúc, thì phải có đánh giá tổng thể những lợi ích mà việc tham gia Cộng đồng mang lại cho nước ta đến năm 2020. Cụ thể trên các tiêu chí như tăng trưởng GDP, thu nhập bình quân, quá trình tái cơ cấu, chuyển đổi mô hình tăng trưởng... thì lợi ích là gì? Doanh nghiệp cần tập trung nguồn lực thực hiện cam kết quốc tế nào trong bối cảnh nước ta đã ký kết thành công nhiều hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương, nhưng nguồn lực có hạn? Dưới góc độ của doanh nghiệp - những người chịu tác động trực tiếp nhất từ công cuộc hội nhập, đại diện các Hiệp hội Thép Việt Nam, Hiệp hội Doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam cho rằng, báo cáo chưa lượng hóa được những rủi ro, tổn thất của việc gia nhập AEC đối với nền kinh tế cũng như từng ngành hàng và chưa chỉ rõ nguy cơ sẽ nảy sinh những vụ tranh chấp pháp lý khi các cam kết, điều ước trong khu vực có hiệu lực. Đây là những thông tin mà doanh nghiệp, người dân đang rất quan tâm.

Đồng quan điểm với Bộ Ngoại giao, Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Cẩm Tú khẳng định, hệ thống pháp luật của Việt Nam được đánh giá hoàn thiện hơn nhiều quốc gia trong khu vực và tương đối phù hợp với Cộng đồng ASEAN. Vấn đề quan trọng là triển khai các văn bản pháp luật trong thực tế cuộc sống. Hơn nữa, không dừng ở ý nghĩa là một sự kiện, việc hình thành Cộng đồng ASEAN là một quá trình. Trong quá trình ấy, hệ thống pháp luật, chính sách, phương thức quản trị quốc gia, quản trị doanh nghiệp vừa phải thích nghi, vừa phải liên tục sửa đổi, bổ sung, điều chỉnh cho phù hợp với sự phát triển của khu vực. Thứ trưởng Nguyễn Cẩm Tú cũng cho rằng, trong câu chuyện hội nhập quốc tế và khu vực, sự cố gắng của các cơ quan quản lý nhà nước mới là điều kiện cần. Cònđiều kiện đủ phải là sự tham gia của các doanh nghiệp. Bằng chứng là trước và trong quá trình đàm phán các hiệp định thương mại tự do, hay điều ước quốc tế, cơ quan có trách nhiệm đều tổ chức lấy ý kiến đóng góp của đại diện cộng đồng doanh nghiệp (mặc dù thực tế không nhận được nhiều phản hồi từ các doanh nghiệp, hoặc có nhưng phần lớn là chung chung). Dẫu vậy, để tận dụng những cơ hội khi tham gia Cộng đồng ASEAN, Đề án thông tin tuyên truyền sắp tới sẽ không chỉ tập trung giới thiệu các cam kết, cơ hội, thách thức mà sẽ có hướng dẫn cụ thể hơn những việc phải làm với cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người dân - Thứ trưởng Nguyễn Cẩm Tú cho biết.

Mốc 31.12.2015 đã tới rất gần. Mỗi quốc gia thành viên, trong đó có Việt Nam, chỉ còn chưa đầy 4 tháng nữa để chuẩn bị tất cả các công việc cần thiết của nước mình, bảo đảm tạo dựng các điều kiện tốt nhất khi tham gia Cộng đồng ASEAN.

Phiên giải trình về Cộng đồng ASEAN do 3 ủy ban của QH phối hợp tổ chức với nội dung cụ thể về từng trụ cột chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội là nỗ lực rất đáng ghi nhận, thể hiện sự chủ động của các cơ quan tham mưu, giúp việc cho QH đối với chủ trương lớn là hội nhập khu vực và quốc tế. Những kết quả đạt được từ thực tế gia nhập ASEAN cũng như quá trình chuẩn bị cho việc hình thành Cộng đồng ASEAN sẽ giúp các cơ quan của QH, ĐBQH nhìn rõ những đòi hỏi và yêu cầu đặt ra đối với việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Đặc biệt là với việc xem xét, phê chuẩn các điều ước quốc tế, cụ thể là dự án Luật Ký kết, gia nhập và thực hiện các điều ước quốc tế (sửa đổi) sẽ trình QH tại Kỳ họp thứ 10 tới.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp NGUYỄN KHÁNH NGỌC: QH cần tăng cường giám sát quá trình hội nhập ASEAN của Việt Nam

Tổng hợp kết quả rà soát pháp luật trong ASEAN cho thấy, đến ngày 15.7.2015, tổng số văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước ở Trung ương ban hành có liên quan đến cam kết của Việt Nam trong ASEAN là 506 văn bản, bao gồm 83 luật, 4 nghị quyết của QH và UBTVQH, 8 pháp lệnh, 162 nghị định, 34 quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 16 thông tư liên tịch, 199 thông tư/quyết định của các bộ, ngành. Số lượng các điều ước quốc tế của ASEAN được rà soát là 41 điều.

Kết quả rà soát các văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước ở Trung ương ban hành với các điều ước quốc tế trong ba lĩnh vực an ninh - chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội trong ASEAN cho thấy: các văn bản quy phạm pháp luật đang còn hiệu lực đã phù hợp với các cam kết của Việt Nam trong ASEAN; đáp ứng được việc tham gia xây dựng Cộng đồng ASEAN, trừ một số vấn đề kỹ thuật có thể cần cụ thể hóa hơn.

Trên cơ sở kết quả rà soát về tính tương thích của pháp luật Việt Nam hiện nay với các điều ước quốc tế trong ASEAN bảo đảm việc gia nhập Cộng đồng ASEAN, Bộ Tư pháp kiến nghị, QH, UBTVQH, các cơ quan của QH và ĐBQH cần tăng cường giám sát đối với quá trình hội nhập của Việt Nam trong khuôn khổ ASEAN, đặc biệt là sau khi gia nhập Cộng đồng ASEAN.

___________________

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao LÊ HOÀI TRUNG: Cộng đồng ASEAN - bước trưởng thành và lớn mạnh của ASEAN

Đến nay, ASEAN đã thực hiện được gần 93% các biện pháp/dòng hành động cụ thể đề ra trong Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN 2015, với mức độ khác nhau trong từng trụ cột. Trong đó, Cộng đồng Chính trị - An ninh đạt 88%, Cộng đồng Kinh tế đạt 90,5% và Cộng đồng Văn hóa - Xã hội đạt gần 100%.

Các hoạt động đã thực hiện để xây dựng Cộng đồng Chính trị - An ninh tập trung vào xây dựng và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử, tăng cường xây dựng lòng tin, ngăn ngừa xung đột, duy trì hòa bình và an ninh khu vực, ứng phó với các vấn đề an ninh phi truyền thống. 12% các biện pháp/dòng hoạt động trong Lộ trình xây dựng Cộng đồng Chính trị - An ninh chưa thực hiện được đều là những biện pháp hay dòng hoạt động đơn giản, có thể thực hiện bằng việc ký hiệp định quốc tế, song cũng có thể bằng tổ chức hội nghị, hội thảo. Trong đó, chủ yếu liên quan đến việc tổ chức các hội thảo, hội nghị để tăng hiểu biết hơn về cách hoạt động của ASEAN hoặc hiểu biết hơn về văn hóa, lịch sử, chính trị... của các quốc gia thành viên.

Cộng đồng ASEAN với 3 trụ cột về chính trị - an ninh, kinh tế, văn hóa - xã hội sẽ được hình thành vào cuối năm nay nhằm thực hiện mục tiêu của lãnh đạo các quốc gia ASEAN là: xây dựng một cộng đồng gắn kết về chính trị, liên kết về kinh tế, có trách nhiệm về xã hội, có quan hệ rộng mở với bên ngoài. Cộng đồng ASEAN thể hiện sự trưởng thành và lớn mạnh của Hiệp hội, phản ánh nguyện vọng và lợi ích chung của các nước thành viên về nhu cầu liên kết khu vực cao hơn, đã và sẽ mang lại những lợi ích quan trọng, thiết thực cho các nước thành viên. Tuy nhiên, Cộng đồng ASEAN thực chất vẫn là một cộng đồng thống nhất trong đa dạng, có mức độ liên kết cao hơn Hiệp hội, nhưng chưa chặt chẽ đến mức như Liên minh châu Âu (EU) và không phải là một tổ chức siêu quốc gia. Cộng đồng ASEAN được tổ chức theo mô hình của Liên Hợp Quốc ở cấp khu vực, với các văn bản, điều ước quốc tế do các thành viên trong cộng đồng cùng đàm phán và đi đến thỏa thuận cuối cùng, không do một cơ quan đứng trên các quốc gia trong khu vực đưa ra.

Người đại biểu nhân dân