Tư tưởng dân chủ qua các bản Hiến pháp

- QH Việt Nam chuẩn bị kỷ niệm 70 năm hình thành và phát triển. Là một trong những ĐBQH tham gia nghị trường nhiều khóa, ông có thể chia sẻ đôi điều nhân sự kiện trọng đại này?

- Trải qua hàng nghìn năm đô hộ, dân tộc ViệtNamluôn khao khát giành được độc lập, thực hiện quyền tự do, dân chủ. Thành công của cuộc tổng tuyển cử đầu tiên, ngày 6.1.1946, chính là nền móng để xây dựng nền dân chủ nhân dân, khởi nguồn của bản Hiến pháp 1946 - Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Ngay từ khi ra đời, QH đã có nhiều nỗ lực thể hiện vai trò cơ quan đại biểu cao nhất đại diện cho tiếng nói, nguyện vọng của cử tri và nhân dân. Tuy nhiên, do hoàn cảnh đất nước, hoạt động của QH giai đoạn đó có phần chững lại.

Theo tôi, hoạt động QH chính thức khởi sắc là từ QH Khóa VIII - giai đoạn gắn với công cuộc Đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo. Kể từ đó đến nay, QH không ngừng đổi mới, nâng cao vai trò, chất lượng, hiệu quả các hoạt động trên cả ba chức năng cơ bản: lập pháp, giám sát, quyết định những vấn đề trọng đại của đất nước. Tham gia QH từ Khóa IX (1992 - 1997), tôi thấy QH đã có nhiều nỗ lực hoàn thiện hệ thống pháp luật, xây dựng pháp luật phù hợp với thể chế kinh tế thị trường. QH cũng đưa ra những quyết sách đúng đắn nhằm định hướng, điều hành Chính phủ vượt qua giai đoạn bất ổn vĩ mô của nền kinh tế. Tôi đặc biệt ấn tượng với hoạt động giám sát tối cao của QH. Gần đây nhất là giám sát chuyên đề về tình hình oan, sai trong việc áp dụng pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự và việc bồi thường thiệt hại cho người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự theo quy định của pháp luật tại Kỳ họp thứ 9. Nhờ kết quả giám sát này, tại Kỳ họp thứ 10 vừa qua, QH đã sửa đổi, hoàn thiện và thông qua Bộ luật Hình sự (sửa đổi), Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) - đây là những bộ luật có nhiều quy định tiến bộ, khắc phục được những hạn chế trong hoạt động tố tụng hình sự thời gian qua. Hay đổi mới về giám sát, chất vấn quét tại Kỳ họp thứ 10 cũng là một trong những điểm sáng nổi bật trong hoạt động của QH.

- Ông có nhắc đến sự hình thành và phát triển QH đã góp phần quan trọng đặt nền móng cho việc phát huy dân chủ. Ông nêu rõ hơn về tư tưởng dân chủ được thể hiện xuyên suốt qua các hoạt động của QH như thế nào?

- QH có chức năng lập hiến, lập pháp. Hãy cứ nhìn tư tưởng dân chủ của QH thể hiện qua các bản Hiến pháp. Hiến pháp năm 1946 mới là bước đi khởi đầu thực hiện các nguyên tắc của dân chủ, do việc thi hành Hiến pháp 1946 bị hạn chế bởi hoàn cảnh chiến tranh. Trải qua nhiều lần sửa đổi, bổ sung, Hiến pháp 2013 chính là bản Hiến pháp được QH đúc kết, tổng kết chặng đường thực thi dân chủ. Hiến pháp 2013 đã làm rõ hơn quyền cơ bản của công dân, quyền con người, quyền về nhân thân và tài sản, đặc biệt làm rõ hơn thể chế chính trị, thể chế kinh tế, có sự phân công, kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà nước giữa ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp... Hiến pháp 2013 chính là sự kết tinh ý chí, trí tuệ của toàn dân tộc; kế thừa, phản ánh quá trình lịch sử phát triển đất nước suốt 70 năm qua.

Quyết sách của QH được nhân dân ủng hộ

- Vai trò của QH trong quyết định những vấn đề lớn của đất nước được thể hiện như thế nào, thưa ông?

- Nhiều vấn đề lớn của đất nước được đặt lên bàn nghị sự QH, nếu quyết sách không đúng sẽ gây ra những hậu quả khôn lường. Đáng mừng, thời gian qua, các quyết sách của QH đều được cử tri, nhân dân quan tâm, ủng hộ. Sự ủng hộ của nhân dân đối với hoạt động QH thể hiện rõ nhất hiệu quả hoạt động của QH thời gian qua. Ví dụ: QH quyết định thông qua chủ trương đầu tư xây dựng dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành trên cơ sở cân nhắc kỹ về nguồn vốn, kỹ thuật, điều kiện đầu tư, thực hiện dự án. Hay, việc quyết định bổ sung 170.000 tỷ đồng trái phiếu Chính phủ giai đoạn 2014 - 2016 cho các dự án như Quốc lộ 1A, đường Hồ Chí Minh qua Tây Nguyên trên cơ sở xem xét kỹ việc vay nợ, tăng nợ công… Những vấn đề đó, Quốc hội không quyết, Chính phủ không thể thực thi được. Hay QH cũng từng chưa vội thông qua Dự án đường sắt cao tốc Bắc -Nam; không đồng thuận với đề nghị thay đổi cách giảng dạy môn lịch sử từ môn học độc lập thành tích hợp với lý lẽ đây là môn học quan trọng, phải tiếp tục độc lập…

Mỗi Kỳ họp, phiên họp của QH, mọi ý kiến của ĐBQH, ý kiến của người dân đều phản ánh rõ qua phương tiện thông tin đại chúng. ĐBQH cũng lắng nghe, chắt lọc, phản ánh yêu cầu, nguyện vọng của cử tri đến nghị trường. Khi QH thảo luận, cử tri và nhân dân có điều kiện giám sát, tham gia, góp ý kiến, nhất là đối với các vấn đề quan trọng của đất nước. QH thay mặt cử tri và nhân dân quyết đáp những vấn đề quan trọng này. Đáng lưu ý, các phiên thảo luận về kinh tế - xã hội được truyền hình, phát thanh trực tiếp luôn thu hút đông đảo sự quan tâm của người dân. Ý kiến người dân đồng tình, hay không đồng tình thể hiện rất rõ.

- Đúc rút những bài học kinh nghiệm trong quá trình 70 năm hình thành và phát triển, theo ông, tới đây, cần tiếp tục cải tiến, đổi mới như thế nào để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của QH?

- Trước hết, chất lượng hoạt động của QH phụ thuộc vào chất lượng ĐBQH. Nhìn lại QH Khóa I, đa số ĐBQH đều là những đại diện tiêu biểu cho tinh hoa của dân tộc, dù ở bất cứ độ tuổi, thành phần nào. Vì vậy, trong cuộc bầu cử QH Khóa XIV tới đây, cùng với việc bảo đảm cơ cấu thì cần chú trọng hơn tới yếu tố chất lượng ĐBQH. Thứ hai, cần tăng tỷ lệ ĐBQH hoạt động chuyên trách, tăng tính chuyên nghiệp của ĐBQH, bớt hành chính hóa, công chức hóa ĐBQH. Việc hành chính hóa, công chức hóa ĐBQH sẽ biến QH thành bộ máy hành chính, đi ngược với tính chất của cơ quan dân cử. Thứ ba, cần tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với QH, bảo đảm phát huy cao nhất trí tuệ của QH - đây cũng chính là trí tuệ của nhân dân.

- Xin cám ơn ông!

Nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội LƯƠNG PHAN CỪ: QH đã tiến những bước tiến dài

Suốt 70 năm hình thành và phát triển, QH đã có bước tiến dài. Mọi quyết đáp của QH đều phản ánh tâm tư, nguyện vọng của người dân. Hoạt động giám sát đi sâu vào những vấn đề bức xúc của người dân, thúc đẩy Chính phủ và chính quyền các cấp hoạt động ngày càng có hiệu quả hơn. Chất vấn của các ĐBQH luôn được cử tri quan tâm, hưởng ứng. Qua chất vấn, người dân thấy được hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước. Mọi tâm tư, nguyện vọng của người dân cũng được ĐBQH truyền tải, và đề nghị các bộ, ngành, địa phương tìm phương án giải quyết tối ưu nhất.

Đại biểu nhân dân