Nên có lộ trình

Một thay đổi quan trọng tại Dự thảo Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em (sửa đổi) so với Luật hiện hành là nâng độ tuổi trẻ em từ dưới 16 tuổi lên dưới 18 tuổi. Thẩm tra Dự án Luật, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ cho rằng, việc điều chỉnh này là cần thiết, vừa bảo đảm tuân thủ Công ước quốc tế về quyền trẻ em, vừa thống nhất với các quy định của pháp luật Việt Nam về tuổi trưởng thành đầy đủ (tức là tuổi thành niên). Quy định này cũng phù hợp với độ tuổi hoàn thành giáo dục phổ thông, là bậc học giúp trẻ em hoàn thiện nhân cách, phát triển cả về thể chất và tinh thần để sẵn sàng tham gia vào đời sống xã hội.    

Song thực tế, việc nâng độ tuổi trẻ em không hoàn toàn chỉ là sự điều chỉnh cơ học, bởi lẽ nó sẽ kéo theo nhiều quy định, thậm chí nhiều đạo luật phải sửa đổi, điều chỉnh để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Vì vậy, theo nhiều ĐBQH, việc nâng độ tuổi trẻ em từ dưới 16 lên dưới 18 tuổi không thể chỉ được thực hiện bằng mong muốn chủ quan mà đòi hỏi phải được cân nhắc thật kỹ càng. Bộ luật Lao động hiện hành quy định người lao động là người ít nhất đủ 15 tuổi. Luật Thanh niên quy định thanh niên từ 16 đến 30 tuổi. Bộ luật Dân sự quy định 18 tuổi trở lên mới là người thành niên. Đặc biệt, Bộ luật Hình sự quy định người 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi hành vi phạm tội. Người từ đủ 14 tuổi trở lên nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Cũng theo Tờ trình của Chính phủ, việc nâng độ tuổi trẻ em so với luật hiện hành sẽ không ảnh hưởng đến các bộ luật, luật hiện hành. Nhưng lý lẽ và cơ sở nào cho việc điều chỉnh này thì chưa rõ. ĐBQH Tô Văn Tám (Kon Tum) đề nghị cơ quan soạn thảo cần phân tích, giải thích rõ hơn về cơ sở của việc không ảnh hưởng đến khái niệm người lao động chưa thành niên trong Bộ luật Lao động; không ảnh hưởng đến quy định trong Bộ luật Hình sự về độ tuổi của người chưa thành niên chịu trách nhiệm hình sự, hay quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính về độ tuổi bị xử lý vi phạm hành chính… Ngoài ra, theo Luật Hôn nhân và gia đình, tuổi kết hôn của nữ là 18 tuổi. Do vậy, nếu quy định trẻ em là người dưới 18 tuổi như Dự thảo Luật cũng có nghĩa trẻ em gái vừa hết quyền trẻ em đã phải làm người lớn, làm vợ và làm mẹ - ĐBQH Triệu Thị Thu Phương (Bắc Kạn) chỉ rõ. Giả sử có lớp bồi dưỡng kiến thức pháp luật về hôn nhân và gia đình cho đối tượng chuẩn bị kết hôn, thì phải chăng sẽ thêm cả đối tượng tham gia là trẻ em gái hay sao? Thực tế cũng cho thấy, với điều kiện kinh tế ngày càng phát triển, trẻ em được giao tiếp nhiều hơn nên tư duy nhận thức xã hội nhanh, đầy đủ hơn. Trong khi đó, sự gắn kết các mối quan hệ gia đình, xã hội và nhà trường chưa được tốt. Không ít gia đình chưa quan tâm thật đầy đủ, thậm chí phó mặc con em cho xã hội chịu trách nhiệm. Đây được xác định là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng tội phạm là trẻ vị thành niên có xu hướng gia tăng và với mức độ ngày càng nghiêm trọng, thậm chí có em giết người dã man với thái độ lạnh lùng, dửng dưng. Nếu đề xuất về nâng độ tuổi trẻ em lên dưới 18 tuổi được chấp thuận, có nghĩa rằng sẽ chấp nhận sự gia tăng mức độ phạm tội ở độ tuổi vị thành niên? - ĐBQH Triệu Thị Thu Phương hỏi.

Mặt khác, trẻ em trong độ tuổi 16 đến dưới 18 tuổi thường chưa có năng lực, hành vi dân sự đầy đủ, chưa có đầy đủ quyền và nghĩa vụ như người trưởng thành, trong khi lại có những biến đổi mạnh về tâm sinh lý. Trong điều kiện hội nhập hiện nay, với sự phát triển mạnh của internet, trẻ em cũng dễ tiếp cận với nhiều luồng thông tin trái chiều, nên nếu nhận thức sai rất dễ có hành vi sai lệch, thậm chí nghiêm trọng hơn là vi phạm pháp luật. Do đó, một trong những việc cần làm trong sửa đổi Luật lần này là cần mở rộng cơ chế bảo vệ cho độ tuổi này. Nói như ĐBQH Tôn Thị Ngọc Hạnh (Đắk Nông), việc thực hiện nâng độ tuổi trẻ em phải theo lộ trình để bảo đảm tính cân đối, hài hòa giữa luật với các văn bản quy phạm pháp luật khác. Tất nhiên, lộ trình này phải sớm được xây dựng và con đường đi phải thật ngắn.

ĐBQH thảo luận tại Hội trường- Ảnh: Quang Khánh

Trẻ em là chủ nhân tương lai của đất nước

Có lẽ, không ai nghi ngờ gì về mệnh đề này. Nhấn mạnh sự cần thiết phải bảo vệ, chăm sóc và phát triển những chủ nhân tương lai, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ chỉ rõ, trẻ em một mặt là một chủ thể có đầy đủ các quyền con người, quyền công dân, nên Nhà nước có trách nhiệm áp dụng các biện pháp bảo đảm thực hiện quyền trẻ em. Mặt khác, cần đổi mới việc xây dựng pháp luật về trẻ em theo hướng chuyển từ cách tiếp cận theo nhu cầu sang phương pháp tiếp cận mới dựa trên quyền trẻ em, tập trung thiết lập khung pháp lý toàn diện về quyền trẻ em. Thấm nhuần tinh thần nhân văn sâu sắc và sự quan tâm đặc biệt đối với trẻ em, Việt Nam là quốc gia đầu tiên ở châu Á và thứ hai trên thế giới phê chuẩn Công ước quốc tế về Quyền trẻ em (năm 1990).

Không ngoài mối quan tâm ấy, các ĐBQH đã thảo luận, phân tích kỹ các “chiều kích” của từng điều luật, từng sửa đổi tưởng chừng đơn giản trong Dự thảo Luật với mục đích có được một đạo luật khi thông qua sẽ thực sự là cơ sở pháp lý để bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em. Nhiều ý kiến khác với cơ quan soạn thảo đã đành, nhưng khác cả với quan điểm của cơ quan thẩm tra cũng được nhiều ĐBQH thẳng thắn bày tỏ, thể hiện mong muốn lần sửa đổi này, phải có cách tiếp cận phù hợp hơn, đặc biệt bảo đảm tính khả thi, tránh những quy định đẹp, nhưng khó đi vào cuộc sống.

ĐBQH NGUYỄN ĐẮC VINH (Đắk Nông): Nâng tuổi trẻ em thì cơ quan nào quản lý người vị thành niên?

Luật Thanh niên hiện hành đã nâng tuổi xác định là thanh niên từ 15 tuổi lên 16 tuổi (thanh niên Việt Nam từ 16 đến 30 tuổi). Học sinh cấp II không được kết nạp vào Đoàn mà sẽ kết nạp vào từ năm lớp 10 của cấp III. Nhưng nếu trẻ em được xác định là dưới 18 tuổi như quy định tại Dự thảo Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em (sửa đổi), thì Luật Thanh niên sẽ phải sửa và thanh niên Việt Nam sẽ từ 18 đến 30 tuổi.

Vậy học sinh cấp III (từ 16 đến 18 tuổi) sẽ để tổ chức nào quản lý? Đội TNTP Hồ Chí Minh sẽ khó quản lý học sinh cấp III. Nếu tổ chức Đoàn thanh niên quản lý học sinh cấp III như hiện nay, thì Dự thảo Luật phải diễn đạt lại. Độ tuổi từ 16 đến 18 tuổi rất khó quy định, vì bản chất là vị thành niên, chưa phải thanh niên. Do đó, quy định về độ tuổi trẻ em cần được tiếp tục nghiên cứu kỹ càng. Nhất là khi Luật sửa đổi lần này được ban hành, mà Luật Thanh niên phải sửa đổi sẽ gây tác động lớn đối với tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cũng như tổ chức Đội TNTP Hồ Chí Minh.

Đại biểu nhân dân