Sáng 27/8, tại Hà Nội, Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã tổ chức phiên giải trình về kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai tại các nông, lâm trường quốc doanh giai đoạn 2004-2014. 

Sử dụng đất không hiệu quả 

Theo báo cáo của Đoàn giám sát, các nông, lâm trường hiện nay quản lý diện tích đất đai khá lớn nhưng sử dụng kém hiệu quả, giao khoán sử dụng sai mục đích, sai đối tượng khá nhiều dẫn đến thất thoát, lãng phí tài nguyên đất đai còn khá phổ biến...

Đồng tình với nhiều nội dung giám sát, đại biểu (ĐB) Đỗ Văn Đương - Ủy viên thường trực Ủy ban Tư pháp nêu vấn đề, theo luật, UBND xã không được giao trách nhiệm quản lý đất rừng nhưng lại đang quản lý khoảng 2,1 triệu ha trong khi đó nhiều hộ gia đình khác không có đất sản xuất, đặc biệt là dân tộc thiểu số. “Xin hỏi Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát, việc giao đất rừng như vậy theo luật đã đúng chưa, trách nhiệm của Bộ trưởng và giải pháp trong thời gian tới để khắc phục tình trạng trên để tránh lãng phí tiềm lực và nguồn lực đất đai?” – ĐB đặt câu hỏi. 

Đối với Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Minh Quang, ĐB hỏi: “Hiệu quả sử dụng tài nguyên đất đai rất kém, trong khi bộ máy về công ty lâm nghiệp rất cồng kềnh, lãng phí. Vì sao đã qua nhiều năm vẫn còn tình trạng vậy, yếu kém của Bộ là ở chỗ nào?”. 

ĐB Nguyễn Thị Khá – Uỷ viên Thường trực Ủy ban Về các vấn đề xã hội chất vấn người đứng đầu ngành Tài nguyên và Môi trường: “Việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nói chung và trên các nông, lâm trường quốc doanh về cơ bản đến khi nào hoàn thành? Trách nhiệm của Bộ trưởng đến đâu, ở mức độ nào? ĐB cũng nêu một loạt tồn tại trong quản lý, sử dụng đất rừng ở các nông, lâm trường và đề nghị Bộ trưởng Cao Đức Phát cho biết trách nhiệm của Bộ như thế nào? 

Giải trình về việc tại sao có tình trạng xã quản lý 2,1 triệu ha đất rừng, Bộ trưởng Cao Đức Phát cho biết, đây là những diện tích xa dân, khó có điều kiện sản xuất, nhiều diện tích được quy hoạch là đất rừng phòng hộ hoặc đặc dụng... do đó không giao được cho dân chứ không phải là xã không tích cực. Về giải pháp, Bộ trưởng cho hay, hiện nay đang trình Chính phủ để có cơ chế hỗ trợ cho các xã quản lý tốt hơn diện tích này. Đồng thời thời gian tới, sẽ rà soát lại diện tích này theo chỉ đạo của Thủ tướng. 

Thừa nhận trong quản lý, sử dụng đất đai rừng ở các nông, lâm trường còn nhiều tồn tại và đều là những tồn tại lâu năm, Bộ trưởng Cao Đức Phát phân trần “Theo dõi vấn đề này gần 20 năm thì thấy rằng để khắc phục triệt để tồn tại thì phải thay đổi cơ chế và tổ chức quản lý còn xử lý từng trường hợp cụ thể là trách nhiệm của các chủ quản lý các nông, lâm trường”. Bộ trưởng cũng khẳng định: “Xảy ra tình trạng trên rõ ràng có một phần trách nhiệm của chúng tôi chủ yếu trong việc kiểm tra đôn đốc, hướng dẫn các địa phương giám sát các nông, lâm trường trong sử dụng diện tích được giao”.

Cũng thừa nhận hiệu quả sử dụng đất còn thấp mà các báo cáo giám sát và các ĐB đã nêu, song về trách nhiệm, Bộ trưởng Nguyễn Minh Quang giải thích: “Tôi không ngại nhận trách nhiệm. Nhưng ở đây phải nói rõ trách nhiệm trực tiếp trước hết là địa phương”. 

Sắp xếp, đổi mới lại thụt lùi?

Một vấn đề khác được nhiều ĐB đề cập là việc sắp xếp, đổi mới nông, lâm trường quốc doanh còn nhiều tồn tại. Đó là, việc rà soát, sắp xếp, đổi mới các nông, lâm trường thực hiện chậm, chất lượng và hiệu quả đạt thấp. Đặc biệt là sau khi sắp xếp lại, hoạt động của một số công ty còn nhiều khó khăn, chưa khắc phục được các vướng mắc, tồn tại, kết quả sản xuất kinh doanh chưa tương xứng với tiềm năng và nguồn lực được giao. Có nhiều công ty nông, lâm nghiệp chưa gắn sản xuất với chế biến và thị trường tiêu thụ sản phẩn, sản xuất kinh doanh tiếp tục hoạt động không hiệu quả, thua lỗ. Thu nhập của người lao động ở nhiều công ty, đặc biệt là các công ty lâm nghiệp chưa được cải thiện... 

ĐB Nguyễn Tiến Sinh – Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình chia sẻ: “Tham gia đoàn giám sát thì mới thấm thía thực trạng sử dụng đất nông, lâm trường và việc chuyển nông, lâm trường quốc doanh còn những tồn tại lớn mà chưa khắc phục được”. Thậm chí, theo ĐB kiểu “hà hơi thổi ngạt” cho các lâm trường không sống được càng khiến họ lâm vào khó khăn. “Chuyển đổi không những không hiệu quả mà tình trạng còn xấu đi. Vậy đâu là nguyên nhân chính, giải pháp trong thời tới như thế nào?” – ĐB hỏi. 

Về vấn đề này, ĐB Cao Thị Xuân - Ủy viên Hội đồng Dân tộc cũng chất vấn người đứng đầu ngành Nông nghiệp: “Tại sao việc sắp xếp các nông, lâm trường chưa tốt, có phải là tình trạng bình mới rượu cũ, theo Bộ trưởng liệu thực hiện Nghị quyết 30-NQ/TW có tiếp tục xảy ra tình trạng trên như khi thực hiện Nghị quyết 28-NQ/TW không?”. 

Giải trình về vấn đề này, Bộ trưởng Cao Đức Phát nhấn mạnh: Trước hết cần phải hiểu cổ phần hóa nông, lâm trường quốc doanh là cổ phần hóa với tài sản trên đất chứ không cổ phần hóa đất đai. Bộ trưởng cũng khẳng định Nghị quyết 28-NQ/TW đã được thực hiện nghiêm túc. Tuy vậy, nhận thức của nhiều Bộ, ban, ngành, cấp ủy, chính quyền địa phương về nội dung, yêu cầu Nghị quyết chưa đầy đủ, còn nhiều ý kiến khác nhau về vị trí, vai trò và cách thức đổi mới nông, lâm trường nên trong tổ chức chỉ đạo thực hiện có lúng túng, không đồng bộ, chậm trễ. Một bộ phận lãnh đạo nông, lâm trường muốn duy trì cơ chế cũ, trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước, không muốn thay đổi, không chủ động trong việc tháo gỡ khó khăn, đổi mới tổ chức sản xuất kinh doanh.

Theo Bộ trưởng, ở thời điểm ra Nghị quyết 28-NQ/TW thì chủ trương là không cổ phần hóa đất đai mà chỉ sắp xếp lại, còn ở Nghị quyết 30-NQ/TW tinh thần là một số nông, lâm trường chỉ thuần túy kinh doanh không có vị trí về an ninh quốc phòng thì sẽ thực hiện cổ phần hóa. “Đây là chủ trương mạnh mẽ, tôi tin là sẽ tạo sự chuyển biến mạnh trong các nông, lâm trường” – Bộ trưởng khẳng định.

Còn Bộ trưởng Nguyễn Minh Quang chỉ ra một trong những khó khăn khiến việc đổi mới, sắp xếp chậm là việc đầu tư kinh phí từ ngân sách Trung ương và địa phương trong nhiều năm qua chưa được quan tâm đúng mức. Mặt khác, việc sắp xếp đổi mới nông, lâm trường chưa được sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt của các cấp chính quyền nên việc thực hiện còn mang tính hình thức, kém hiệu quả...

Tuy nhiên, phần giải trình của Bộ trưởng Nguyễn Minh Quang không nhận được sự đồng tình cao của các ĐB.

Chiều nay, Đoàn giám sát sẽ tiếp tục nghe giải trình về kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai tại các nông, lâm trường quốc doanh giai đoạn 2004-2014./.

ĐCSVN