ĐBQH Nguyễn Anh Sơn (Nam Định): Cần chiến lược lâu dài để chuyển ưu điểm, lợi thế của FDI thành nội lực của nền kinh tế

Bức tranh kinh tế - xã hội của năm 2014 và những tháng đầu năm 2015 khá sáng sủa, chúng ta có thể hy vọng năm 2015 sẽ có nhiều thuận lợi hơn, vượt qua được giai đoạn u ám trước đây. Có một số chỉ tiêu trước đó, chúng ta không dám nghĩ tới, ví dụ tốc độ tăng trưởng năm 2014 là 5,98%. Đây là con số rất phấn khởi.

Tuy nhiên, khi đọc Báo cáo của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế, tôi thấy có một số băn khoăn.

Có thể nói, kinh tế phát triển ổn định hay không khi đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) hiện vẫn đang giữ vai trò chủ đạo đóng góp vào tăng trưởng kinh tế? FDI chiếm tới 2/3 kim ngạch xuất khẩu, tạo ra 3 triệu việc làm. Trong khi đó, theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế tại các hội nghị gần đây do Ủy ban Kinh tế tổ chức cho thấy, chúng ta cũng chưa chuyển được những lợi thế, thế mạnh của doanh nghiệp FDI thành của chúng ta, chưa biến được FDI thành nội lực. Tôi rất tán thành cách đặt vấn đề của Ủy ban Kinh tế trong Báo cáo thẩm tra: nếu như vì lý do nào đó, FDI rút ra, hay suy giảm... thì nền kinh tế của chúng ta còn phát triển bền vững được hay không? Báo cáo của Chính phủ cũng chưa thể hiện chúng ta có kế hoạch, biện pháp gì để đối phó nếu tình trạng đó xảy ra; cũng chưa thấy có chiến lược lâu dài gì để chuyển những ưu điểm, lợi thế của FDI thành nội lực của nền kinh tế nước ta.

Về nhiệm vụ, giải pháp của năm 2015, tôi cơ bản tán thành với 7 giải pháp mà Chính phủ đã nêu ra trong báo cáo, tuy rằng khi đọc kỹ 7 giải pháp thì vẫn có cảm giác, năm nào cũng thế, dịp nào cũng vậy, vẫn loanh quanh các nhóm giải pháp đấy thôi. Cái mà chúng tôi mong bây giờ là có khâu gì là đột phá, có cái gì là trọng tâm, có cái gì trọng điểm thì chưa thấy rõ, cơ bản là lặp lại những năm trước. Tôi chưa hiểu chủ đề năm 2015 là gì. Về những giải pháp cụ thể, tôi chỉ muốn tập trung vào giải pháp thứ nhất, trong đó tôi đề nghị phải nêu rõ hơn những giải pháp cụ thể để tập trung nhiều hơn nữa, cụ thể hơn nữa, mạnh mẽ hơn nữa nhằm tháo gỡ khó khăn cho người dân, doanh nghiệp. Tôi nhớ năm ngoái, trong Báo cáo của Ủy ban Kinh tế đã đề nghị coi năm 2015 là năm cả nước tập trung vào các doanh nghiệp. Tôi cứ nghĩ, một nền kinh tế sống được thể hiện ở các doanh nghiệp, các doanh nghiệp nuôi chúng ta và bảo đảm cho nền kinh tế phát triển. Vì thế, không có lý do gì trong bối cảnh doanh nghiệp còn đang khó khăn như vậy, chúng ta lại không dồn lực, dồn sức, dồn trí tuệ, dồn tinh thần vào để giúp cho các doanh nghiệp có cơ hội phát triển mạnh hơn nữa, ổn định hơn nữa. Báo cáo của Chính phủ với 7 nhóm giải pháp nhưng chỉ có hơn một câu nói về câu chuyện này. Tôi cho như thế là không đầy đủ. Trong năm 2015, cần phải tập trung mạnh mẽ hơn vào doanh nghiệp. 

 ĐBQH Phan Văn Quý (Nghệ An): Tháo gỡ tối đa vướng mắc cho doanh nghiệp

 Vừa qua, chúng ta đã thông qua được một chùm luật về kinh tế, mà theo đánh giá của các chuyên gia là đã giúp cởi trói cho doanh nghiệp. Có thể vẫn có chỗ này, chỗ kia, doanh nghiệp này, doanh nghiệp kia chưa được thuận lợi nhưng nhìn chung, môi trường kinh doanh hiện nay là tương đối ổn. Định hướng cũng như những vướng mắc cơ bản đã được tháo gỡ, được giải quyết. Nhờ đó mà hoạt động của các doanh nghiệp đang đi dần vào ổn định. Tuy nhiên, tôi cho rằng về tâm lý trong cộng đồng doanh nghiệp vẫn có chỗ này, chỗ kia đang bị choáng vì trước đây, làm ăn kinh doanh rất thuận lợi, cứ có vốn bỏ ra đầu tư là sinh lời, năm nay bỏ vốn, sang năm sẽ có chênh lệch. Nhưng hiện nay, cạnh tranh ngày càng cao, vốn chỉ là một phần, định hướng, lựa chọn đầu tư cái gì, quản lý, điều hành, quản trị doanh nghiệp ra sao mới tạo được lợi nhuận, phát triển. Tôi tiếp xúc với các nhà đầu tư quốc tế, họ bảo một năm bỏ vốn ra mà chia cổ tức được trên dưới 15% là mừng lắm rồi. Khó mà đạt được những đột phá như trước đây. Tôi cho rằng, tâm lý của một số doanh nghiệp vẫn còn đang bị chi phối bởi sự dễ dãi của thị trường cách đây mấy năm. Đây cũng là một vấn đề cần được làm sáng tỏ, nhất là trong cộng đồng doanh nghiệp.

Để có những bước đột phá trong phát triển kinh tế, nhất là tới đây, chúng ta sẽ hội nhập sâu với việc tham gia, ký kết nhiều Hiệp định kinh tế quan trọng, tôi đề nghị 5 việc. Đây cũng là 5 ý kiến mà các chuyên gia đã đề xuất tại Diễn đàn Kinh tế mùa Xuân do Ủy ban Kinh tế tổ chức: một là, tăng cường sự giám sát trong triển khai các luật mới ban hành, đặc biệt là các luật về kinh tế, bảo đảm các văn bản hướng dẫn, cụ thể hóa các luật phải được ban hành đúng tiến độ, kịp thời đưa luật vào cuộc sống. Hai là, kiên trì các nguyên tắc thị trường trong quản lý kinh tế, tiếp cận với thông lệ quốc tế nhằm thiết lập môi trường cạnh tranh bình đẳng, hình thành hệ thống thị trường, giá cả thị trường. Ba là, cải cách căn bản thủ tục hành chính phù hợp với yêu cầu hội nhập quốc tế theo nguyên tắc tháo gỡ tối đa vướng mắc cho doanh nghiệp, nâng cao sự tương tác, đối thoại giữa cơ quan quản lý nhà nước và khu vực dân doanh trong quá trình xây dựng và thực thi chính sách. Bốn là,hướng dẫn và hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình hội nhập, tạo ra quy chuẩn mới cho quá trình thay đổi về chất của tăng trưởng kinh tế để kinh tế nước ta tham gia tích cực vào chuỗi giá trị sản xuất, kinh doanh toàn cầu. Năm là, tạo cơ chế minh bạch nhằm khuyến khích các doanh nghiệp trong nước liên doanh với doanh nghiệp FDI nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho doanh nghiệp trong nước chuyển giao công nghệ, vừa quản lý, vừa công nghệ kỹ thuật. 

ĐBQH Nguyễn Doãn Khánh (Phú Thọ): Bảo đảm tương quan tăng trưởng giữa hai nhóm doanh nghiệp trong nước và nước ngoài

Đồng tình với Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế, tôi đề nghị Chính phủ cần đánh giá một cách toàn diện và sâu sắc hơn, đặc biệt một số hạn chế, mặt trái của những chỉ tiêu mà chúng ta chưa phân tích.

Chỉ tiêu CPI, theo báo cáo chính thức sau khi bổ sung, năm 2014 chỉ số CPI là 1,84%, con số trên báo cáo trình ra QH là 4,5 – 4,6% và chỉ tiêu QH giao trong năm 2014 là 7%. Chỉ số CPI thấp tạo ra thuận lợi cho người tiêu dùng, xã hội và cũng phần nào tạo thuận lợi cho đầu vào sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên nó cũng có mặt tiêu cực, chỉ số CPI là chỉ số lạm phát. Nhìn chung, lạm phát ở tốc độ vừa phải thì nó có tác dụng bảo đảm mặt bằng chính sách cho an sinh xã hội, vừa khuyến khích tăng trưởng sản xuất. Cho nên chỉ tiêu 7% QH đưa ra đã tính toán đến yếu tố hợp lý để bảo đảm giữ được tỷ lệ lạm phát, đồng thời tạo điều kiện bảo đảm an sinh xã hội và tăng trưởng. Chỉ số CPI đến lúc chỉ còn 1,84/7% thì ngoài mặt tích cực còn có mặt tiêu cực, ở đây là yếu tố sức tiêu dùng của xã hội giảm. Cho nên tôi thấy chỗ này cần phân tích rõ tác động trái chiều của chỉ số CPI giảm.

Theo tôi, cần đánh giá, phân tích rõ hơn về hoạt động sản xuất kinh doanh, đặc biệt đối với các doanh nghiệp. Ở đây có nghịch lý: các doanh nghiệp nước ngoài (FDI) tăng trưởng rất nhanh, có những lĩnh vực kinh tế họ chiếm tỷ trọng cao, đặc biệt trong xuất nhập khẩu chiếm tới 64 - 65%. Ngược lại, các doanh nghiệp trong nước lại khó khăn. Số lượng doanh nghiệp giải thể, ngừng hoạt động ngày một tăng. Rõ ràng ở đây có vấn đề về quản lý, có thể do chính sách của chúng ta dẫn đến hoạt động sản xuất của doanh nghiệp trong nước khó khăn, nhưng doanh nghiệp nước ngoài lại được hưởng lợi không bình đẳng nên mới có sự phát triển rất là nhanh (?). Và như Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế phân tích, nếu không có những biện pháp điều chỉnh hợp lý, thì chúng ta sẽ bị phụ thuộc vào tỷ trọng của các doanh nghiệp nước ngoài, đặc biệt là tỷ trọng trong xuất khẩu, bảo đảm xuất siêu, thặng dư về mặt ngân sách trong cán cân thanh toán quốc tế. Mặt nữa là có thể tính tới trường hợp dòng đầu tư nước ngoài chuyển hướng sẽ gây ra sự chuyển dịch ngay trong nội bộ chúng ta. Có lý do rất cụ thể và thực dụng là trong 4 - 5 năm đầu tiên, chúng ta thực hiện ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp bằng 0% và trong 5 năm còn lại chúng ta giảm xuống 5%; vì thế, các doanh nghiệp nước ngoài tận dụng triệt để 4 năm giảm thuế xuất này để đầu tư và hết vòng ưu đãi này họ sẽ luân chuyển máy móc, trang thiết bị sang địa phương khác để hưởng hỗ trợ, ưu đãi của chúng ta, chứ không phải họ mở rộng sản xuất. Đây là bài toán chúng ta phải tính toán thông qua tương quan trong việc tăng trưởng giữa hai nhóm doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài, đặc biệt là trong xuất khẩu để đánh giá hết những mặt tiêu cực.

Cần phân tích việc lãi suất ngân hàng liên tục giảm thế nhưng hiệu quả của giảm lãi suất để tăng tín dụng cho sản xuất, kinh doanh không rõ rệt. Các doanh nghiệp trong nước vẫn tiếp cận nguồn tín dụng khó khăn. Và có tình trạng không bình thường là đối tượng tiêu thụ vốn phát hành trái phiếu Chính phủ phần lớn là doanh nghiệp, nhưng việc đầu tư phần vốn đầu tư này không có tác dụng cho phát triển sản xuất, kinh doanh, mà chỉ là đầu tư trong nội bộ lĩnh vực tín dụng. Đây là chỉ tiêu cần được đánh giá kỹ...

Tôi cơ bản đồng tình với 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp Chính phủ đã nêu trong Báo cáo, tuy nhiên đề nghị cần chỉ đạo tập trung tạo chuyển biến trên một số lĩnh vực sau đây:

Một là, cần đánh giá sát sao, dự báo tình hình phức tạp ở khu vực Biển Đông và quốc tế để có sự chủ động trong ứng phó với tình huống xấu nhất nếu có, đặc biệt là tác động trực tiếp ở Biển Đông với sự phát triển kinh tế - xã hội 6 tháng cuối năm.

Hai là, cần có giải pháp cụ thể quyết liệt hơn trong thực hiện các khâu đột phá. Báo cáo năm 2014 cho thấy trong ba khâu đột phá có hai khâu chuyển biến khá tốt, đó là cải cách thể chế và đầu tư hạ tầng thiết yếu. Riêng một trong những khâu đột phá quan trọng là đào tạo, phát triển nguồn nhân lực lại thấp. Và một trong 14 chỉ tiêu không hoàn thành của năm 2014 chính là chỉ tiêu đào tạo, phát triển nguồn nhân lực và chỉ tiêu lao động và đào tạo – chỉ tiêu này nhiều năm nay không đạt, chứ không phải riêng năm 2014. Chúng ta xác định ba trụ cột để phát triển là thể chế, hạ tầng và nhân lực thì mới đi được hai chân, cònmột chân quan trọng là yếu tố con người không đạt mục tiêu đề ra. Cho nên cần có những giải pháp, biện pháp cụ thể để thực hiện tốt một trong những khâu đột phá này.

Ba là, cần có chính sách khuyến khích, phát triển kinh tế nội địa để tăng nội lực, tính độc lập tự chủ của nền kinh tế.

Bốn là, cần có giải pháp mạnh mẽ hơn để nông nghiệp, nông thôn phát triển đúng với vị trí, vai trò của nông nghiệp trong tổng thể nền kinh tế nước ta, đặc biệt vấn đề liên quan đến quy hoạch và sản xuất, dự báo thị trường, có chính sách hỗ trợ khuyến khích sản xuất gắn với chế biến và tiêu thụ sản phẩm. Vừa qua chúng ta có một số giải pháp tình thế là vận động sự ủng hộ của người tiêu dùng đối với một số sản phẩm nông nghiệp như dưa hấu, hành tím..., nhưng chúng tôi cho rằng cách xử lý này chỉ là ứng phó với tình huống của một số nông hộ, còn đối với cả một nền sản xuất nông nghiệp mà cứ dùng biện pháp kêu gọi lòng từ thiện xã hội thì sẽ không có hiệu quả. Cho nên cần có giải pháp căn cơ, lâu dài, mang tính chiến lược cho nông nghiệp. Trước hết quy hoạch sản xuất gắn với thị trường. Trên cơ sở đó phải dự báo tình hình sản xuất để định hướng việc điều chỉnh quy hoạch hợp lý và tổ chức thị trường tiêu thụ sản phẩm cho nông nghiệp. Vấn đề trên cần phân tích kỹ hơn, nêu đầy đủ hơn, đề ra giải pháp khả thi hơn cho phương hướng phát triển kinh tế xã hội những tháng cuối năm 2015 và những năm tiếp theo.

Người đại biểu nhân dân