Nhiều thách thức

- Tăng cường sự tham gia của phụ nữ trong các cơ quan dân cử là một trong những mục tiêu phấn đấu của bình đẳng thực chất. Tuy rất nỗ lực, song tỷ lệ nữ trúng cử ĐBQH và HĐND các cấp không đạt được kết quả như mong muốn. Theo Phó chủ tịch, đâu là nguyên nhân?

- Mặc dù đã có nhiều tiến bộ nhưng để bảo đảm sự bình đẳng thực chất, bảo đảm các quyết định của QH, HĐND các cấp phản ánh được yêu cầu thực tiễn, thì Việt Nam cần phải tiếp tục tăng cường sự tham gia của phụ nữ trong các cơ quan dân cử. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nữ giới muốn có được tiếng nói quyết định cần phải có ít nhất 30% đại diện trong bộ máy nhà nước. Trong các kỳ bầu cử gần đây chúng ta cũng đã đặt ra mục tiêu này nhưng chưa đạt được kết quả như mong muốn. Thực trạng này có nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có những nguyên nhân cơ bản sau đây:

Thứ nhất, về mặt pháp luật, chưa có quy định cụ thể tỷ lệ, số lượng phụ nữ tham gia ứng cử ĐBQH, đại biểu HĐND. Về chủ quan thì có thể nói, trong thời gian vừa qua mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng chúng ta cũng chưa làm thật tốt công tác thông tin, tuyên truyền để nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi về bình đẳng giới, thúc đẩy sự ủng hộ phụ nữ tham gia mạnh mẽ hơn vào lĩnh vực chính trị.

Thứ hai, khi dự kiến cơ cấu, thành phần những người được giới thiệu ứng cử ĐBQH, đại biểu HĐND chưa thật sự hợp lý và chặt chẽ bảo đảm để phụ nữ có thể được giới thiệu và trúng cử như mong muốn. Trong quá trình giới thiệu các ứng cử viên, việc chú trọng mục tiêu bảo đảm sự đa đạng về đại diện chính trị nhiều lúc đã đặt lên vai các nữ ứng cử viên nhiều tiêu chí cơ cấu khác nhau như về dân tộc, tôn giáo, tuổi, ngành nghề, giới tính đã làm cho các ứng cử viên nữ gặp phải nhiều thách thức khi phải tranh cử với người ứng cử khác chỉ phải đáp ứng một vài tiêu chí. Hơn nữa, trong quá trình bầu cử, chúng ta cũng chưa chú trọng nhiều đến việc tạo những điều kiện đặc thù để các ứng cử viên nữ có thể vượt qua những rào cản để tham gia quá trình vận động bầu cử một cách thuận lợi. 

Thứ ba, về nguyên nhân khách quan, cũng như nhiều quốc gia Á Đông khác, ở Việt Nam không ít người trong đó có cả chính phụ nữ vẫn còn nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của phụ nữ trong xã hội; phụ nữ nhiều khi vẫn được nhìn nhận là người giữ trọng trách chính trong việc chăm sóc gia đình. Với quan niệm như vậy, phụ nữ được thường ít nhận được sự ủng hộ cao khi tham gia vào các hoạt động chính trị. Bên cạnh đó, do tác động của nhiều yếu tố như về thể chất, quan niệm xã hội… phụ nữ ít có cơ hội được đào tạo, nâng cao các kỹ năng, kiến thức chuyên môn như nam giới.

- Sự hạn chế của phụ nữ trong tham gia vào các cơ quan dân cử không hẳn do không đủ năng lực mà do các yếu tố thuộc về nhận thức giới và các yếu tố khách quan. Ý kiến của Phó chủ tịch về vấn đề này?

- Đây là nhận xét hoàn toàn chính xác. Thực tế hoạt động của QH, HĐND các cấp trong các nhiệm kỳ vừa qua cho thấy, các đại biểu nữ không thua kém các đồng nghiệp nam về kiến thức, kinh nghiệm, thái độ, bản lĩnh, sự nhiệt huyết. Đặc biệt, trong các cuộc thảo luận ở nghị trường, số lượt đại biểu nữ tham gia phát biểu hăng hái không kém so với đại biểu là nam giới. Đại biểu nữ thường đi đầu trong việc nêu ra các lập luận, chứng cứ thuyết phục, phân tích tác động của chính sách dưới góc độ giới, tác động bất lợi và trực tiếp đến phụ nữ nói riêng và các nhóm yếu thế trong xã hội nói chung và thường tập trung vào các chính sách bảo vệ quyền con người, về văn hóa, giáo dục, các vấn đề xã hội và môi trường…

Trong nhiệm kỳ QH Khóa XIII và HĐND các cấp hiện nay, chúng ta cũng có thể nhận thấy có những gương mặt nữ đại biểu dân cử tiêu biểu, thực sự để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng cử tri. Chính vì vậy, như đã đề cập ở trên, ngoài những nguyên nhân chủ quan thì những yếu tố khách quan và yếu tố nhận thức giới là một trong những rào cản hạn chế sự tham gia của phụ nữ vào các cơ quan dân cử. Điều này đòi hỏi chúng ta cần phải kiên trì có những giải pháp cụ thể, quyết liệt để từng bước xóa bỏ những hạn chế này, thực hiện nghiêm túc quy định của Hiến pháp năm 2013 là: “Công dân nam, nữ bình đẳng về mọi mặt. Nhà nước có chính sách bảo đảm quyền và cơ hội bình đẳng giới”.

Các nữ ĐBQH trong giờ giải lao kỳ họp Quốc hội

Phấn đấu ít nhất 30% người trúng cử là phụ nữ

- Vậy theo Phó chủ tịch, cần những giải pháp gì để cuộc bầu cử sắp tới bảo đảm được tỷ lệ đại biểu nữ trong các cơ quan dân cử theo đúng yêu cầu?

- Trong kỳ bầu cử ĐBQH Khóa XIV này, theo Nghị quyết số 1135/2016/UBTVQH13 ngày 22.1.2016 của UBTVQH, thì mục tiêu của chúng ta là bảo đảm ít nhất phải có 35% tổng số người trong danh sách ứng cử và phấn đấu có ít nhất 30% số người trúng cử là phụ nữ. Đây là một mục tiêu khá cao, đòi hỏi phải có rất nhiều nỗ lực của toàn xã hội, của toàn hệ thống chính trị và của bản thân các nữ ứng cử viên. Kinh nghiệm của các nước trên thế giới cho thấy, có nhiều giải pháp khác nhau để tăng tỷ lệ tham gia của phụ nữ vào các cơ quan dân cử như ấn định một số lượng ghế nhất định trong QH dành cho phụ nữ hoặc quy định các đảng chính trị phải giới thiệu một tỷ lệ nhất định các ứng cử viên là phụ nữ. Tuy nhiên, thực tế ở các nước cũng cho thấy nếu chỉ có các quy định về hạn ngạch để bảo đảm sự đại diện của nữ giới trong nghị viện thôi thì chưa đủ, bởi cơ chế hạn ngạch chỉ có thể vận hành tốt khi có quá trình thực hiện nó một cách hiệu quả.

Do vậy, để bảo đảm được mục tiêu đề ra, trong phạm vi của việc tổ chức kỳ bầu cử ĐBQH Khóa XIV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016 – 2021, cần phải thực hiện đồng bộ các giải pháp cơ bản sau:

Thứ nhất, trong việc hiệp thương giới thiệu các ứng cử viên cần phải bảo đảm sự bình đẳng, hạn chế việc ấn định quá nhiều tiêu chí về cơ cấu đối với các nữ ứng cử viên; bảo đảm giới thiệu các ứng cử viên là nữ có đủ kiến thức, kỹ năng và có đủ các điều kiện khách quan khác để sẵn sàng tham gia làm thành viên của các cơ quan dân cử.

Thứ hai, cần phải tiến hành các chương trình tập huấn và hướng dẫn cho các nữ ứng cử viên những kiến thức, kỹ năng cần thiết tham gia vận động bầu cử như xây dựng chương trình hành động, kỹ năng tiếp xúc, giao tiếp với cử tri, kỹ năng làm việc với các cơ quan truyền thông... Qua đó, trang bị cho các nữ ứng cử viên sự tự tin vào năng lực bản thân để tham gia vào quá trình bầu cử.

Thứ ba, cần chú ý không sắp xếp trong cùng một đơn vị bầu cử các ứng cử viên nữ tranh cử cùng với những ứng cử viên khác có sự chênh lệch quá lớn về tuổi đời, chức vụ, trình độ…

Thứ tư, chú trọng các hoạt động thông tin, tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức và thay đổi thái độ của các cử tri khi tham gia bầu cử, xóa bỏ các định kiến giới, tạo ra sự ủng hộ của gia đình để hỗ trợ phụ nữ theo đuổi và thành công trong sự nghiệp đại biểu dân cử.

- Theo Phó chủ tịch, để dành được niềm tin yêu của cử tri, các nữ ứng cử viên cần phát huy những điểm mạnh gì?

Để phát huy ưu thế của phái nữ, các nữ ứng cử viên cần tập trung thể hiện những điểm mạnh của mình như sự linh hoạt, mềm dẻo trong quá trình tiếp xúc với cử tri, giao tiếp với truyền thông. Đồng thời, cũng nên nhấn mạnh với các cử tri về khả năng của mình có thể đem lại nhiều lợi ích cho Nhân dân, cho đất nước từ các vai trò khác nhau của mình như là người có chuyên môn nghiệp vụ cao, có nhiều kinh nghiệm hoạt động xã hội, một thành viên tích cực trong cộng đồng và đặc biệt cũng là một người vợ, người mẹ, người phụ nữ trong gia đình.

Nhân đây, sắp tới ngày Quốc tế Phụ nữ mồng 8 tháng 3, tôi cũng xin gửi lời chúc tốt đẹp nhất đến toàn thể các chị em phụ nữ Việt Nam nói chung và những người phụ nữ đã, đang và sẽ là các đại biểu dân cử nói riêng lời chúc tốt đẹp nhất. Chúc các chị, các em tiếp tục có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp của các cơ quan dân cử Việt Nam.

- Xin trân trọng cảm ơn Phó chủ tịch QH!

Cũng như các ứng cử viên khác, các nữ ứng cử viên cần phải phấn đấu bảo  đảm tất cả các tiêu chuẩn của một ĐBQH và đại biểu HĐND các cấp theo luật định. Đồng thời, cần  không ngừng nâng cao kiến thức chuyên môn và hiểu biết xã hội cũng như rèn luyện các kỹ năng cần thiết để làm tốt các các nhiệm vụ trong cơ quan dân cử. Ngoài ra, phải thực sự tự tin vào chính mình, vào truyền thống vẻ vang của phụ nữ Việt Nam qua các thời kỳ, vào chủ trương của Đảng và Nhà nước trong việc ủng hộ tăng cường sự tham gia của phụ nữ trong các cơ quan dân cử, tạo điều kiện cho phụ nữ phá triển tài năng. Phó chủ tịch QH UÔNG CHU LƯU

Đại biểu nhân dân